Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục kỹ năng tự phục vụ (GDKNTPV) cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là một nội dung quan trọng trong giáo dục mầm non, góp phần phát triển toàn diện thể chất, trí tuệ và nhân cách trẻ. Theo Luật Giáo dục năm 2019, giáo dục mầm non nhằm phát triển toàn diện trẻ em, chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp một. Tại huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình, với dân số khoảng 146.900 người và mật độ dân số 250 người/km², giáo dục mầm non đang được quan tâm phát triển, đặc biệt là kỹ năng tự phục vụ cho trẻ 5-6 tuổi. Năm học 2022-2023, huyện có 29 trường mầm non công lập và 2 trường tư thục với hơn 9.600 trẻ, trong đó lớp 5 tuổi có 118 lớp với 2.553 trẻ. Tuy nhiên, công tác quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ vẫn còn nhiều khó khăn như sự phối hợp chưa đồng bộ giữa nhà trường và gia đình, nhận thức chưa đầy đủ của phụ huynh và giáo viên, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ 5-6 tuổi theo hướng phối hợp nhà trường với gia đình tại các trường mầm non huyện Lạc Sơn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng này. Nghiên cứu được thực hiện trong hai năm học 2022-2023 và 2023-2024, khảo sát tại ba trường mầm non tiêu biểu với sự tham gia của 9 cán bộ quản lý, 99 giáo viên và phụ huynh, cùng 252 trẻ lớp 5-6 tuổi. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần chuẩn bị tốt cho trẻ bước vào bậc học phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về phát triển kỹ năng tự phục vụ và quản lý giáo dục. Theo T. Dmitriev, khả năng tự lập là nét đặc trưng của nhân cách, hình thành trên cơ sở kiến thức và kỹ năng vận dụng trong các tình huống thực tế. K. Usinxki nhấn mạnh vai trò của lao động trong phát triển kỹ năng tự phục vụ, trong khi Macarenco đề xuất giáo dục kỹ năng qua trò chơi nhằm tạo hứng thú và phát triển thói quen tự lập. Các nghiên cứu trong nước cũng chỉ ra rằng kỹ năng tự phục vụ của trẻ 5-6 tuổi bao gồm các kỹ năng ăn uống, vệ sinh cá nhân, sử dụng trang phục và sắp xếp đồ dùng cá nhân, được hình thành qua giáo dục có kế hoạch và phối hợp giữa nhà trường và gia đình.

Khung lý thuyết quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ tập trung vào việc sử dụng hệ thống tác động có mục đích của cán bộ quản lý đến giáo viên và phụ huynh nhằm đảm bảo chất lượng giáo dục. Quản lý bao gồm các nội dung: quản lý chương trình, mục tiêu, nội dung, phương pháp, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và phối hợp với gia đình. Phối hợp nhà trường với gia đình được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát thực trạng tại ba trường mầm non huyện Lạc Sơn với 9 cán bộ quản lý, 99 giáo viên và phụ huynh, cùng 252 trẻ lớp 5-6 tuổi. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát trực tiếp các hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ và quản lý tại trường. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, đánh giá mức độ thực hiện theo thang điểm 5 mức độ, từ rất tốt đến yếu.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2022-2023 và 2023-2024, bao gồm các giai đoạn: tổng hợp lý luận, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp. Ý kiến chuyên gia được thu thập để hoàn thiện các giải pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của GDKNTPV: 85,2% cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh đánh giá GDKNTPV cho trẻ 5-6 tuổi theo hướng phối hợp nhà trường và gia đình là rất quan trọng, 14,8% đánh giá là quan trọng, không có ý kiến nào cho rằng ít hoặc không quan trọng.

  2. Mức độ thực hiện quản lý chương trình và mục tiêu: Quản lý chương trình GDKNTPV đạt mức điểm trung bình khoảng 4,0 (tốt), trong khi quản lý mục tiêu đạt khoảng 3,8 điểm (khá). Điều này cho thấy chương trình được xây dựng và triển khai tương đối đầy đủ nhưng còn thiếu sự đồng bộ trong việc quản lý mục tiêu cụ thể.

  3. Thực trạng phối hợp nhà trường với gia đình: Phối hợp trong xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện chương trình còn hạn chế, với mức độ phối hợp toàn phần chỉ đạt khoảng 60%. Gia đình chưa thực sự tham gia tích cực vào công tác giáo dục kỹ năng tự phục vụ, nhiều phụ huynh vẫn coi đây là trách nhiệm chính của nhà trường.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý GDKNTPV: Yếu tố thuộc về cán bộ quản lý và giáo viên có ảnh hưởng lớn nhất với mức độ ảnh hưởng trên 80%, trong khi yếu tố gia đình và cơ sở vật chất có mức độ ảnh hưởng thấp hơn, khoảng 65-70%. Điều này phản ánh sự cần thiết nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức chung về tầm quan trọng của GDKNTPV theo hướng phối hợp nhà trường và gia đình là rất cao, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của sự phối hợp trong giáo dục mầm non. Tuy nhiên, mức độ thực hiện quản lý và phối hợp còn chưa đồng đều, đặc biệt là sự tham gia của gia đình chưa được phát huy tối đa. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức của một bộ phận phụ huynh còn hạn chế, cùng với năng lực quản lý và tổ chức của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, như thành phố Thủ Dầu Một hay huyện Mỹ Đức, các khó khăn về phối hợp và quản lý cũng tương tự, cho thấy đây là vấn đề phổ biến trong giáo dục mầm non hiện nay. Việc quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị cũng chưa được đầu tư đồng bộ, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục kỹ năng tự phục vụ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nhận thức về tầm quan trọng, bảng điểm trung bình các tiêu chí quản lý và biểu đồ so sánh mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý GDKNTPV. Những kết quả này làm rõ nhu cầu cấp thiết về các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, tăng cường phối hợp và đầu tư cơ sở vật chất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý, giáo viên

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý GDKNTPV theo hướng phối hợp nhà trường với gia đình.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường mầm non.

  2. Xây dựng và hoàn thiện chương trình GDKNTPV tích hợp giữa nhà trường và gia đình

    • Mục tiêu: Đảm bảo chương trình phù hợp với đặc điểm trẻ 5-6 tuổi và điều kiện thực tế địa phương.
    • Thời gian: Hoàn thành trong quý II năm 2024.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn các trường mầm non.

  3. Tăng cường công tác truyền thông, nâng cao nhận thức và sự tham gia của phụ huynh

    • Mục tiêu: Phát huy vai trò của gia đình trong giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ.
    • Thời gian: Liên tục trong năm học, đặc biệt trước và trong các buổi họp phụ huynh.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, ban đại diện cha mẹ học sinh.

  4. Đầu tư, bổ sung cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ GDKNTPV

    • Mục tiêu: Tạo điều kiện vật chất thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng tự phục vụ.
    • Thời gian: Kế hoạch đầu tư trong năm 2024, triển khai trong năm học 2024-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu trường, phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội.

Các giải pháp trên cần được phối hợp đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá thường xuyên để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả trong thực tiễn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại đơn vị.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, chỉ đạo chuyên môn và phối hợp với gia đình.

  2. Giáo viên mầm non

    • Lợi ích: Hiểu rõ đặc điểm phát triển và kỹ năng tự phục vụ của trẻ 5-6 tuổi, áp dụng phương pháp giáo dục phù hợp.
    • Use case: Thiết kế hoạt động giáo dục, phối hợp với phụ huynh trong việc rèn luyện kỹ năng cho trẻ.

  3. Phụ huynh và gia đình trẻ mẫu giáo

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò của gia đình trong giáo dục kỹ năng tự phục vụ, biết cách phối hợp với nhà trường.
    • Use case: Tham gia các hoạt động giáo dục, hỗ trợ trẻ thực hành kỹ năng tại nhà.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến giáo dục mầm non và quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng tự phục vụ lại quan trọng đối với trẻ 5-6 tuổi?
    Kỹ năng tự phục vụ giúp trẻ phát triển sự tự lập, tự tin và chuẩn bị tâm thế cho việc học tập ở bậc tiểu học. Ví dụ, trẻ biết tự ăn uống, vệ sinh cá nhân sẽ dễ dàng hòa nhập môi trường học tập mới.

  2. Phối hợp nhà trường với gia đình trong giáo dục kỹ năng tự phục vụ có ý nghĩa gì?
    Phối hợp giúp tạo sự thống nhất trong giáo dục, phát huy sức mạnh tổng hợp giữa nhà trường và gia đình, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng cho trẻ.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ hiện nay là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của phụ huynh và giáo viên, sự phối hợp chưa chặt chẽ, hạn chế về cơ sở vật chất và năng lực quản lý của cán bộ quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức của phụ huynh về giáo dục kỹ năng tự phục vụ?
    Thông qua các buổi họp phụ huynh, truyền thông giáo dục, tổ chức các hoạt động trải nghiệm và hướng dẫn cụ thể cách hỗ trợ trẻ tại nhà.

  5. Phương pháp nào hiệu quả để giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ?
    Phương pháp làm mẫu kết hợp giảng giải, sử dụng trò chơi, thực hành trải nghiệm và tình huống giáo dục được đánh giá cao về hiệu quả trong việc hình thành kỹ năng cho trẻ.

Kết luận

  • Giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ 5-6 tuổi là yếu tố then chốt trong phát triển toàn diện và chuẩn bị cho trẻ vào lớp một.
  • Quản lý giáo dục kỹ năng tự phục vụ theo hướng phối hợp nhà trường với gia đình tại huyện Lạc Sơn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong phối hợp và năng lực quản lý.
  • Nghiên cứu đã xác định các yếu tố ảnh hưởng chính gồm nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh, cùng điều kiện cơ sở vật chất.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ gồm bồi dưỡng năng lực, hoàn thiện chương trình, tăng cường phối hợp với gia đình và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai khảo nghiệm các biện pháp đề xuất, giám sát và đánh giá hiệu quả thực tiễn, đồng thời nhân rộng mô hình phối hợp trong giáo dục kỹ năng tự phục vụ.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại địa phương bạn!