Luận Án Tiến Sĩ Về Thu Thập Tư Liệu Tiếng Xinh Mun - Ngôn Ngữ Đang Dần Biến Mất Tại Việt Nam

• Tác giả: Hoàng Đức Huyên
• Người hướng dẫn: GS.TS Nguyễn Văn Lợi
• Trường học: Đại học Thái Nguyên - Trường Đại học Sư phạm
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ Việt Nam
• Đề tài: Thu thập tư liệu tiếng Xinh Mun – ngôn ngữ mai một ở Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. Ngôn ngữ có nguy cơ tiêu vong
• 1.2. Tình hình ngôn ngữ mai một trên thế giới
• 1.3. Tình hình ngôn ngữ mai một ở Việt Nam
• 1.4. Tư liệu hóa ngôn ngữ (Language Documentation)
• 1.5. Thu thập tư liệu ngữ âm – từ vựng
• 1.6. Ngữ âm học và âm vị học
• 1.7. Nguyên âm, phụ âm và thanh điệu
• 1.8. Các bước thu thập tư liệu ngữ âm – từ vựng
• 1.9. Thu thập tư liệu ngữ pháp
• 1.10. Ngữ pháp, ngữ pháp học và các khái niệm liên quan
• 1.11. Các bước thu thập tư liệu ngữ pháp
• 1.12. Xử lí và phân tích tư liệu
• 1.13. Thu thập tư liệu ngôn ngữ học xã hội
• 1.14. Khái quát về dân tộc Xinh Mun và tiếng Xinh Mun
• 1.15. Tình hình nghiên cứu ngôn ngữ Xinh Mun
• 1.16. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CẤU TRÚC TIẾNG XINH MUN Ở VIỆT NAM
• 2.1. Đặc điểm ngữ âm tiếng Xinh Mun
• 2.2. Cấu trúc của từ âm vị học tiếng Xinh Mun
• 2.3. Phụ âm tiếng Xinh Mun
• 2.3.1. Phụ âm đầu
• 2.3.2. Phụ âm cuối
• 2.4. Nguyên âm tiếng Xinh Mun
• 2.5. Thanh điệu tiếng Xinh Mun
• 2.6. Đặc điểm từ vựng tiếng Xinh Mun
• 2.7. Đặc điểm ngữ pháp tiếng Xinh Mun
• 2.8. Câu theo mục đích phát ngôn
• 2.8.1. Câu cầu khiến
• 2.8.2. Câu cảm thán
• 2.9. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: TÌNH HÌNH SỬ DỤNG NGÔN NGỮ Ở CỘNG ĐỒNG XINH MUN Ở VIỆT NAM
• 3.1. Đối tượng khảo sát
• 3.2. Khả năng giao tiếp ngôn ngữ của người Xinh Mun
• 3.3. Khả năng sử dụng ngôn ngữ của người Xinh Mun
• 3.4. Phạm vi sử dụng ngôn ngữ của người Xinh Mun
• 3.5. Thực trạng truyền thừa ngôn ngữ của người Xinh Mun
• 3.6. Sự truyền thừa tiếng mẹ đẻ
• 3.7. Dạy học ngôn ngữ khác ở người Xinh Mun
• 3.8. Thái độ ngôn ngữ của người Xinh Mun
• 3.9. Nguyện vọng về phạm vi giao tiếp ngôn ngữ của người Xinh Mun
• 3.10. Tiểu kết chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Luận Án Tiến Sĩ và Ngôn Ngữ Mai Một

Luận án tiến sĩ này tập trung vào việc thu thập tư liệu về tiếng Xinh Mun, một ngôn ngữ mai một ở Việt Nam. Ngôn ngữ mai một là những ngôn ngữ có nguy cơ biến mất do không còn được sử dụng rộng rãi. Việt Nam, với sự đa dạng văn hóa và ngôn ngữ, đang đối mặt với thách thức bảo tồn các ngôn ngữ thiểu số. Tiếng Xinh Mun là một trong những ngôn ngữ này, với số lượng người sử dụng ngày càng giảm. Luận án nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tư liệu hóa ngôn ngữ để bảo tồn và phát triển sự đa dạng ngôn ngữ.

1.1. Tình Hình Ngôn Ngữ Mai Một Trên Thế Giới

Trên toàn cầu, nhiều ngôn ngữ mai một đang đối mặt với nguy cơ biến mất. UNESCO cảnh báo rằng, hàng năm có khoảng 12 ngôn ngữ bị tiêu vong. Nguyên nhân chính bao gồm sự đô thị hóa, toàn cầu hóa và sự thống trị của các ngôn ngữ lớn. Ngôn ngữ mai một không chỉ là phương tiện giao tiếp mà còn là di sản văn hóa, phản ánh lịch sử và bản sắc của các cộng đồng dân tộc. Việc mất đi một ngôn ngữ đồng nghĩa với việc mất đi một phần di sản văn hóa của nhân loại.

1.2. Tình Hình Ngôn Ngữ Mai Một Ở Việt Nam

Việt Nam là quốc gia đa dạng về văn hóa và ngôn ngữ, với 54 dân tộc và gần 100 ngôn ngữ. Tuy nhiên, nhiều ngôn ngữ thiểu số đang đối mặt với nguy cơ mai một. Tiếng Xinh Mun là một trong những ngôn ngữ này, với số lượng người sử dụng ngày càng giảm. Các yếu tố như sự phát triển kinh tế, đô thị hóa và sự thống trị của tiếng Việt đã góp phần vào sự suy giảm này. Việc bảo tồn các ngôn ngữ thiểu số không chỉ là nhiệm vụ của các nhà ngôn ngữ học mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội.

II. Thu Thập Tư Liệu Ngôn Ngữ

Thu thập tư liệu ngôn ngữ là một quá trình quan trọng trong việc bảo tồn các ngôn ngữ mai một. Luận án này tập trung vào việc thu thập tư liệu về tiếng Xinh Mun, bao gồm ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp. Các phương pháp như ghi âm, phỏng vấn và sử dụng phần mềm phân tích ngôn ngữ đã được áp dụng để thu thập và phân tích dữ liệu. Tư liệu ngôn ngữ không chỉ giúp lưu giữ ngôn ngữ mà còn là cơ sở để nghiên cứu và phát triển các chính sách bảo tồn.

2.1. Thu Thập Tư Liệu Ngữ Âm và Từ Vựng

Quá trình thu thập tư liệu ngữ âm và từ vựng của tiếng Xinh Mun được thực hiện thông qua các phương pháp điền dã. Các cộng tác viên người Xinh Mun đã cung cấp các mẫu ngữ âm và từ vựng, được ghi âm và phân tích bằng các phần mềm như PRAAT và Speech Analyzer. Việc này giúp xác định các đặc điểm ngữ âm và từ vựng độc đáo của tiếng Xinh Mun, từ đó tạo cơ sở cho việc bảo tồn và phát triển ngôn ngữ này.

2.2. Thu Thập Tư Liệu Ngữ Pháp

Thu thập tư liệu ngữ pháp là một phần quan trọng trong nghiên cứu này. Các cấu trúc ngữ pháp của tiếng Xinh Mun được thu thập thông qua các bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Các đặc điểm ngữ pháp như câu đơn, câu phức, câu hỏi và câu cầu khiến được phân tích chi tiết. Việc này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về cấu trúc ngôn ngữ mà còn là cơ sở để phát triển các tài liệu giảng dạy và bảo tồn tiếng Xinh Mun.

III. Đặc Điểm Ngôn Ngữ Xinh Mun

Tiếng Xinh Mun có những đặc điểm ngôn ngữ độc đáo, từ ngữ âm đến ngữ pháp. Luận án này đã phân tích các đặc điểm này để hiểu rõ hơn về cấu trúc và chức năng của ngôn ngữ. Đặc điểm ngôn ngữ của tiếng Xinh Mun bao gồm hệ thống phụ âm, nguyên âm và thanh điệu phức tạp, cũng như các cấu trúc ngữ pháp đặc trưng. Việc nghiên cứu các đặc điểm này không chỉ có giá trị học thuật mà còn góp phần vào việc bảo tồn và phát triển ngôn ngữ.

3.1. Đặc Điểm Ngữ Âm

Đặc điểm ngữ âm của tiếng Xinh Mun bao gồm hệ thống phụ âm và nguyên âm phức tạp. Các phụ âm đầu và cuối được phân tích chi tiết, cùng với các nguyên âm và thanh điệu. Việc phân tích ngữ âm giúp hiểu rõ hơn về cách phát âm và cấu trúc âm tiết của tiếng Xinh Mun, từ đó tạo cơ sở cho việc bảo tồn và phát triển ngôn ngữ này.

3.2. Đặc Điểm Từ Vựng và Ngữ Pháp

Đặc điểm từ vựng và ngữ pháp của tiếng Xinh Mun cũng được nghiên cứu chi tiết. Các từ vựng cơ bản và cấu trúc ngữ pháp như câu đơn, câu phức, câu hỏi và câu cầu khiến được phân tích. Việc này giúp hiểu rõ hơn về cách sử dụng ngôn ngữ trong các tình huống giao tiếp khác nhau, từ đó tạo cơ sở cho việc bảo tồn và phát triển tiếng Xinh Mun.

IV. Bảo Tồn Ngôn Ngữ Xinh Mun

Bảo tồn ngôn ngữ là một nhiệm vụ quan trọng trong việc duy trì sự đa dạng văn hóa và ngôn ngữ. Luận án này đề xuất các giải pháp để bảo tồn tiếng Xinh Mun, bao gồm việc tư liệu hóa ngôn ngữ, phát triển các tài liệu giảng dạy và nâng cao nhận thức cộng đồng. Bảo tồn ngôn ngữ không chỉ là nhiệm vụ của các nhà ngôn ngữ học mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội.

4.1. Tư Liệu Hóa Ngôn Ngữ

Tư liệu hóa ngôn ngữ là bước đầu tiên trong việc bảo tồn tiếng Xinh Mun. Các tư liệu ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp được thu thập và lưu trữ để tạo cơ sở cho việc nghiên cứu và phát triển ngôn ngữ. Việc này không chỉ giúp lưu giữ ngôn ngữ mà còn là cơ sở để phát triển các tài liệu giảng dạy và bảo tồn tiếng Xinh Mun.

4.2. Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng

Nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của bảo tồn ngôn ngữ là một giải pháp quan trọng. Các chương trình giáo dục và truyền thông cần được triển khai để nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của tiếng Xinh Mun. Việc này không chỉ giúp bảo tồn ngôn ngữ mà còn góp phần vào việc duy trì sự đa dạng văn hóa và ngôn ngữ của Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Ngôn ngữ có nguy cơ mai một đang trở thành vấn đề cấp bách toàn cầu với khoảng 7.000 ngôn ngữ trên thế giới, trong đó hàng năm có khoảng 12 ngôn ngữ bị mất đi, và dự báo có tới 50% ngôn ngữ có thể biến mất trong vòng một thế kỷ tới. Việt Nam, nằm trong khu vực Đông Nam Á lục địa – một trong 13 điểm nóng về ngôn ngữ nguy cấp trên thế giới, có gần 100 ngôn ngữ dân tộc thiểu số, trong đó nhiều ngôn ngữ đang đứng trước nguy cơ mai một nghiêm trọng. Dân tộc Xinh Mun với khoảng 23.278 người, chủ yếu cư trú tại tỉnh Sơn La và Điện Biên, là một trong những cộng đồng có ngôn ngữ đang bị đe dọa tiêu vong.

Luận văn tập trung vào việc thu thập tư liệu tiếng Xinh Mun – một ngôn ngữ thuộc nhóm Khmuic, dòng Môn-Khmer, nhằm mục đích xây dựng bộ tư liệu số hóa toàn diện về cấu trúc và chức năng của ngôn ngữ này tại Việt Nam. Nghiên cứu được thực hiện tại hai địa điểm chính là xã Chiềng Sơ (Điện Biên Đông, Điện Biên) và xã Chiềng On (Yên Châu, Sơn La), nơi có cộng đồng Xinh Mun đông đảo và tập trung nhất. Việc thu thập tư liệu không chỉ giúp bảo tồn ngôn ngữ mà còn góp phần phát triển sự đa dạng ngôn ngữ, bảo vệ di sản văn hóa của dân tộc Xinh Mun nói riêng và các dân tộc thiểu số nói chung.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang triển khai đề tài cấp quốc gia về bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một giai đoạn 2018-2020, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức về vai trò của ngôn ngữ trong việc duy trì bản sắc văn hóa và phát triển cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về ngôn ngữ có nguy cơ tiêu vong, tư liệu hóa ngôn ngữ (Language Documentation) và ngôn ngữ học xã hội (Sociolinguistics).

• Lý thuyết về ngôn ngữ nguy cấp: Dựa trên các thang đo sức sống ngôn ngữ như thang GIDS của Fishman (1991) và bộ 9 yếu tố đánh giá của UNESCO (2003), trong đó nhấn mạnh vai trò của sự chuyển giao ngôn ngữ liên thế hệ và thái độ ngôn ngữ của cộng đồng bản địa.
• Tư liệu hóa ngôn ngữ: Bao gồm các bước thu thập, phân tích, chú giải và lưu giữ tư liệu ngôn ngữ, tập trung vào các lĩnh vực ngữ âm học, âm vị học, hình thái học, cú pháp, từ vựng-ngữ nghĩa và ngôn ngữ học xã hội.
• Ngôn ngữ học xã hội: Nghiên cứu ảnh hưởng của các yếu tố xã hội như văn hóa, tôn giáo, trình độ học vấn, giới tính, tuổi tác đến việc sử dụng và duy trì ngôn ngữ trong cộng đồng.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu là:

• Ngữ âm học và âm vị học: Phân tích các đơn vị âm thanh và chức năng của chúng trong tiếng Xinh Mun.
• Ngữ pháp học: Nghiên cứu cấu trúc câu, các loại câu và chức năng ngôn ngữ trong giao tiếp.
• Sự hành chức ngôn ngữ: Tình hình sử dụng, truyền thừa và thái độ đối với tiếng Xinh Mun trong cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa ngôn ngữ học điền dã và điều tra xã hội ngôn ngữ học:

• Nguồn dữ liệu: Tư liệu thu thập trực tiếp từ cộng đồng người Xinh Mun tại xã Chiềng Sơ (Điện Biên Đông) và xã Chiềng On (Yên Châu), với cỡ mẫu gồm 258 phiếu khảo sát (36 phiếu tại Chiềng On và 222 phiếu tại Chiềng Sơ). Các cộng tác viên (CTV) là người bản địa, có trình độ và khả năng sử dụng tiếng Xinh Mun thành thạo.
• Phương pháp thu thập:
  • Thu thập tư liệu ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp bằng cảm thụ thính giác, phiên âm IPA, ghi âm bằng máy Zoom H2n, sử dụng phần mềm phân tích âm thanh như PRAAT, Speech Analyzer (SA) và WIN CECIL.
  • Điều tra xã hội ngôn ngữ học qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm để khảo sát khả năng sử dụng, truyền thừa và thái độ ngôn ngữ.
• Phân tích dữ liệu:
  • Xử lý và chuẩn hóa dữ liệu âm thanh bằng phần mềm Sound Forge Audio Studio và AUDIOCON V3.
  • Phân tích định lượng và thống kê dữ liệu xã hội học bằng phần mềm SPSS.
  • Miêu tả đặc điểm cấu trúc ngôn ngữ dựa trên kết quả phân tích ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và xã hội ngôn ngữ.

Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2018-2019, phù hợp với kế hoạch đề tài cấp quốc gia về bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cấu trúc ngữ âm tiếng Xinh Mun mang đặc trưng cận âm tiết tính (sesquisyllabic)
   Trong 365 từ thu thập, có 104 từ có cấu trúc cận âm tiết tính gồm âm tiết phụ và âm tiết chính. Ví dụ từ [ka32tul32] (trời) có trường độ âm tiết phụ 62 ms, âm tiết chính 590 ms; cường độ âm tiết phụ 67 dB, âm tiết chính 87,41 dB. Điều này cho thấy tiếng Xinh Mun khác biệt rõ rệt so với tiếng Việt đơn âm tiết.

2. Hệ thống phụ âm đa dạng và phức tạp
   Tiếng Xinh Mun có 22 phụ âm đầu, bao gồm các âm tắc vô thanh (/p, t, c, k, ʔ/), tắc hữu thanh (/b, d, g/), tắc bật hơi (/ph, th, kh/), xát vô thanh (/s, h/), xát hữu thanh (/w, z, j/), mũi (/m, n, n͂, ng/) và bên (/l/). Phụ âm /ɓ/ và /ɗ/ là các phụ âm tắc hữu thanh hút vào đặc trưng, với trường độ và cường độ âm thanh được phân tích chi tiết qua phần mềm PRAAT.

3. Tình hình sử dụng ngôn ngữ và truyền thừa tiếng Xinh Mun
   Khảo sát tại xã Chiềng Sơ cho thấy khả năng sử dụng tiếng Xinh Mun giảm dần theo thế hệ, với tỷ lệ người trẻ sử dụng tiếng mẹ đẻ thấp hơn khoảng 40% so với thế hệ lớn tuổi. Thái độ ngôn ngữ của cộng đồng vẫn tích cực với tiếng Xinh Mun, tuy nhiên sự ảnh hưởng của tiếng Việt và các ngôn ngữ dân tộc khác đang làm giảm phạm vi sử dụng ngôn ngữ này trong giao tiếp hàng ngày.

4. Thái độ và nguyện vọng của cộng đồng
   Biểu đồ khảo sát thái độ cho thấy hơn 70% người dân tộc Xinh Mun mong muốn duy trì và phát triển tiếng mẹ đẻ trong gia đình và cộng đồng. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% có điều kiện và cơ hội học tập tiếng Xinh Mun chính thức, dẫn đến nguy cơ mai một ngôn ngữ ngày càng gia tăng.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện về cấu trúc ngữ âm và hệ thống phụ âm của tiếng Xinh Mun phù hợp với các nghiên cứu trước đây về nhóm ngôn ngữ Khmuic, khẳng định vị trí đặc thù của tiếng Xinh Mun trong dòng Môn-Khmer. Việc phát hiện cấu trúc cận âm tiết tính và các phụ âm hút vào là đóng góp quan trọng cho kho tư liệu ngôn ngữ học về tiếng Xinh Mun.

Tình hình sử dụng ngôn ngữ cho thấy sự mai một đang diễn ra nhanh chóng, đặc biệt trong thế hệ trẻ, do ảnh hưởng của đô thị hóa, giao lưu văn hóa và chính sách giáo dục. So sánh với các nghiên cứu về ngôn ngữ thiểu số khác tại Việt Nam, tình trạng này là phổ biến nhưng mức độ khác nhau tùy vùng miền và cộng đồng.

Kết quả khảo sát thái độ tích cực của cộng đồng là cơ sở quan trọng để triển khai các chính sách bảo tồn và phát triển ngôn ngữ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi sử dụng tiếng Xinh Mun, bảng thống kê tỷ lệ sử dụng ngôn ngữ theo lĩnh vực giao tiếp, và biểu đồ thái độ ngôn ngữ nhằm minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng chương trình giáo dục tiếng Xinh Mun tại địa phương
   Triển khai dạy tiếng Xinh Mun trong trường học và các lớp ngoại khóa nhằm tăng cường truyền thừa ngôn ngữ cho thế hệ trẻ, đặt mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng tiếng mẹ đẻ lên ít nhất 50% trong vòng 5 năm. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các cơ quan văn hóa địa phương.

2. Phát triển bộ tư liệu số hóa và ngân hàng dữ liệu ngôn ngữ Xinh Mun
   Tiếp tục thu thập, số hóa và lưu trữ các tư liệu ngôn ngữ, bao gồm âm thanh, văn bản, từ điển và tài liệu giảng dạy, đảm bảo truy cập mở cho các nhà nghiên cứu và cộng đồng. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên chủ trì.

3. Tổ chức các hoạt động văn hóa, lễ hội nhằm nâng cao nhận thức bảo tồn ngôn ngữ
   Tổ chức các sự kiện văn hóa, hội thảo, truyền thông về giá trị của tiếng Xinh Mun và ngôn ngữ dân tộc thiểu số, nhằm khơi dậy niềm tự hào và ý thức bảo tồn trong cộng đồng. Chủ thể là các tổ chức văn hóa, chính quyền địa phương, thực hiện liên tục hàng năm.

4. Hỗ trợ kinh phí và chính sách ưu đãi cho cộng tác viên và người làm công tác bảo tồn ngôn ngữ
   Cung cấp kinh phí, trang thiết bị ghi âm, phần mềm phân tích và đào tạo kỹ năng cho cộng tác viên thu thập tư liệu, đảm bảo chất lượng và tính bền vững của công tác tư liệu hóa. Thời gian thực hiện trong 2 năm đầu tiên, do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với các trường đại học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và văn hóa dân tộc thiểu số
   Luận văn cung cấp tư liệu chi tiết về cấu trúc và sử dụng tiếng Xinh Mun, hỗ trợ nghiên cứu so sánh, bảo tồn và phát triển ngôn ngữ thiểu số.

2. Cơ quan quản lý văn hóa và giáo dục địa phương
   Thông tin về thực trạng và đề xuất giải pháp giúp xây dựng chính sách phù hợp nhằm bảo tồn ngôn ngữ và phát triển giáo dục dân tộc.

3. Giáo viên và cộng tác viên ngôn ngữ dân tộc
   Tài liệu tham khảo để thiết kế chương trình giảng dạy, xây dựng tài liệu học tập và thực hiện các hoạt động truyền thừa ngôn ngữ.

4. Các tổ chức phi chính phủ và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn ngôn ngữ
   Cơ sở dữ liệu và phân tích giúp hoạch định dự án, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho các chương trình bảo tồn ngôn ngữ thiểu số tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao tiếng Xinh Mun được coi là ngôn ngữ có nguy cơ mai một?
   Tiếng Xinh Mun đang mất dần người sử dụng, đặc biệt là thế hệ trẻ không học và sử dụng tiếng mẹ đẻ thường xuyên. Sự ảnh hưởng của tiếng Việt và các ngôn ngữ khác làm giảm phạm vi giao tiếp và truyền thừa ngôn ngữ này.

2. Phương pháp thu thập tư liệu ngôn ngữ trong nghiên cứu này là gì?
   Sử dụng phương pháp ngôn ngữ học điền dã kết hợp với điều tra xã hội ngôn ngữ học, thu thập dữ liệu qua ghi âm, phiên âm IPA, bảng hỏi, phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm, phân tích bằng phần mềm chuyên dụng như PRAAT và SPSS.

3. Cấu trúc ngữ âm của tiếng Xinh Mun có điểm gì đặc biệt?
   Tiếng Xinh Mun có cấu trúc cận âm tiết tính (sesquisyllabic), gồm âm tiết phụ và âm tiết chính, khác với tiếng Việt đơn âm tiết. Hệ thống phụ âm đa dạng với các âm tắc hữu thanh hút vào đặc trưng.

4. Ý nghĩa của việc số hóa tư liệu ngôn ngữ là gì?
   Số hóa giúp lưu trữ, bảo tồn và dễ dàng khai thác tư liệu ngôn ngữ, phục vụ nghiên cứu, giáo dục và phát triển ngôn ngữ, đồng thời tạo điều kiện cho cộng đồng tiếp cận và duy trì tiếng mẹ đẻ.

5. Làm thế nào để cộng đồng người Xinh Mun có thể tham gia bảo tồn ngôn ngữ?
   Cộng đồng có thể tham gia qua việc học và sử dụng tiếng mẹ đẻ trong gia đình, tham gia các lớp học tiếng Xinh Mun, đóng góp tư liệu, tham gia các hoạt động văn hóa và truyền thông nhằm nâng cao nhận thức về giá trị ngôn ngữ.

Kết luận

• Luận văn đã xây dựng bộ tư liệu số hóa toàn diện về cấu trúc và chức năng tiếng Xinh Mun tại Việt Nam, góp phần quan trọng vào công tác bảo tồn ngôn ngữ dân tộc thiểu số.
• Phân tích chi tiết hệ thống ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp, đồng thời khảo sát thực trạng sử dụng và thái độ ngôn ngữ trong cộng đồng Xinh Mun.
• Kết quả cho thấy tiếng Xinh Mun đang đứng trước nguy cơ mai một nghiêm trọng, đặc biệt trong thế hệ trẻ, nhưng cộng đồng vẫn giữ thái độ tích cực và mong muốn bảo tồn.
• Đề xuất các giải pháp thiết thực như giáo dục ngôn ngữ, phát triển tư liệu số hóa, tổ chức hoạt động văn hóa và hỗ trợ cộng tác viên nhằm duy trì và phát triển tiếng Xinh Mun.
• Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các bước bảo tồn trong giai đoạn 2020-2025, kêu gọi sự phối hợp của các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng để bảo vệ di sản ngôn ngữ quý giá này.

Hành động ngay hôm nay để bảo tồn tiếng Xinh Mun – bảo vệ bản sắc văn hóa và sự đa dạng ngôn ngữ của Việt Nam!