I. Tổng quan về cơ sở lý luận và thực tiễn của phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề trong dạy học hóa học ở trường phổ thông
Phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề là một trong những phương pháp dạy học tích cực, có khả năng phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Phương pháp này không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách chủ động mà còn khuyến khích sự sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề. Theo nghiên cứu, việc áp dụng phương pháp này trong dạy học hóa học hữu cơ lớp 11 có thể nâng cao khả năng tư duy và năng lực tự học của học sinh. Đặc biệt, trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh là rất cần thiết. Việc xây dựng tình huống có vấn đề trong giảng dạy hóa học sẽ tạo ra môi trường học tập tích cực, giúp học sinh hình thành kỹ năng tư duy phản biện và khả năng làm việc nhóm.
1.1. Phương hướng đổi mới phương pháp dạy học hóa học
Đổi mới phương pháp dạy học hóa học hiện nay cần tập trung vào việc tổ chức cho học sinh học tập trong hoạt động và bằng hoạt động tự giác, tích cực. Việc sử dụng thí nghiệm và các phương tiện trực quan trong dạy học hóa học là rất quan trọng. Học sinh cần được khuyến khích tự nghiên cứu và tự học, từ đó phát triển khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề sẽ giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng tư duy và khả năng giải quyết vấn đề trong cuộc sống hàng ngày.
1.2. Tính tích cực nhận thức của học sinh
Tính tích cực nhận thức (TTCNT) là yếu tố quyết định chất lượng và hiệu quả quá trình học tập của học sinh. Học sinh cần được khuyến khích tham gia tích cực vào quá trình học tập, từ việc đặt câu hỏi đến việc giải quyết các vấn đề thực tiễn. TTCNT không chỉ thể hiện qua sự tham gia của học sinh trong lớp học mà còn qua khả năng tự học và tự nghiên cứu. Việc phát huy TTCNT sẽ giúp học sinh hình thành thói quen học tập suốt đời, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.
II. Sử dụng phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề nhằm phát huy tính tích cực trong dạy học hóa học
Việc áp dụng phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề trong dạy học hóa học hữu cơ lớp 11 không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách chủ động mà còn khuyến khích sự sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề. Phương pháp này yêu cầu giáo viên phải xây dựng các tình huống có vấn đề, từ đó hướng dẫn học sinh tìm kiếm giải pháp. Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy phản biện mà còn tạo ra môi trường học tập tích cực, nơi học sinh có thể tự do thể hiện ý kiến và quan điểm của mình.
2.1. Mục tiêu và nội dung kiến thức phần hiđrocacbon Hóa học lớp 11
Mục tiêu của phần hiđrocacbon trong chương trình hóa học lớp 11 là giúp học sinh hiểu rõ về cấu trúc, tính chất và ứng dụng của các hợp chất hiđrocacbon. Nội dung này không chỉ cung cấp kiến thức lý thuyết mà còn yêu cầu học sinh thực hành và áp dụng kiến thức vào các tình huống thực tiễn. Việc sử dụng phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề sẽ giúp học sinh phát triển khả năng phân tích và tổng hợp thông tin, từ đó nâng cao hiệu quả học tập.
2.2. Qui trình dạy học theo phương pháp nêu và giải quyết vấn đề
Qui trình dạy học theo phương pháp nêu và giải quyết vấn đề bao gồm các bước như xây dựng tình huống có vấn đề, hướng dẫn học sinh tìm kiếm giải pháp và đánh giá kết quả. Giáo viên cần tạo ra môi trường học tập khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học. Việc sử dụng bài tập hóa học trong dạy học cũng là một phần quan trọng, giúp học sinh áp dụng kiến thức vào thực tiễn và phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề.
III. Thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm sư phạm là một phần quan trọng trong nghiên cứu này, nhằm đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề trong dạy học hóa học hữu cơ lớp 11. Qua thực nghiệm, các giáo viên có thể thu thập dữ liệu về sự tiến bộ của học sinh trong việc tiếp thu kiến thức và phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề. Kết quả thực nghiệm sẽ cung cấp cơ sở để khẳng định tính đúng đắn và hiệu quả của phương pháp dạy học này, từ đó có thể áp dụng rộng rãi trong các lớp học khác.
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm
Mục đích của thực nghiệm sư phạm là để kiểm tra và đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề trong việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh. Thực nghiệm sẽ giúp xác định mức độ cải thiện trong khả năng tư duy và giải quyết vấn đề của học sinh sau khi áp dụng phương pháp này.
3.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm
Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy rằng việc áp dụng phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề đã mang lại những cải thiện rõ rệt trong khả năng tư duy và giải quyết vấn đề của học sinh. Tỉ lệ học sinh đạt điểm khá và giỏi tăng lên đáng kể, cho thấy phương pháp này có hiệu quả trong việc nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở trường phổ thông.
