Nghiên cứu thực trạng và giải pháp cải thiện báo cáo biến cố bất lợi trong thử nghiệm lâm sàng thuốc tại Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

2. HOẠT ĐỘNG BÁO CÁO BIẾN CỐ BẤT LỢI NGHIÊM TRỌNG TRONG THỬ NGHIỆM LÂM SÀNG THUỐC

2.1. Một số khái niệm liên quan đến báo cáo biến cố bất lợi trong thử nghiệm lâm sàng thuốc

2.2. Qui định về báo cáo bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng

2.3. Trách nhiệm các bên liên quan trong hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng

2.4. Thực trạng theo dõi, ghi nhận và báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng trên Thế giới và tại Việt Nam

2.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng

2.6. Các công cụ nghiên cứu về hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng

2.7. Đánh giá về tổ chức quản lý hoạt động báo cáo

2.8. Đánh giá chất lượng báo cáo đơn lẻ biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng

2.9. Phương pháp đánh giá chất lượng báo cáo tổng hợp thông tin về biến cố bất lợi trong thử nghiệm lâm sàng thuốc

2.10. Đánh giá thực trạng báo cáo thiếu biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc

2.11. Tính cấp thiết và ý nghĩa của đề tài

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

3.1. Đối tượng nghiên cứu

3.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu

3.2.1. Địa điểm nghiên cứu

3.2.2. Thời gian nghiên cứu

3.3. Phương pháp nghiên cứu

3.3.1. Thiết kế nghiên cứu

3.3.2. Các biến số nghiên cứu

3.3.3. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu

3.3.4. Phương pháp thu thập dữ liệu

3.3.5. Xử lý và phân tích số liệu

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

4.1. Thực trạng hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam năm 2014

4.1.1. Số lượng báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược năm 2014

4.1.2. Cơ cấu báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược năm 2014

4.1.3. Chất lượng báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng

4.1.3.1. Tuân thủ về thời hạn báo cáo

4.1.4. Thực trạng công tác quản lý thực hành báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại một số bệnh viện triển khai thử nghiệm lâm sàng

4.1.5. Thực trạng báo cáo thiếu (under-reporting) biến cố bất lợi nghiêm trọng tại một số bệnh viện triển khai thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược

4.1.6. Một số yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động báo cáo biến cố bất lợi trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược năm 2014

4.1.6.1. Nghiên cứu định tính các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược

4.1.6.2. Nghiên cứu định lượng một số yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược

4.1.7. Bước đầu đánh giá hiệu quả của một số giải pháp cải thiện hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam

4.2. Thực trạng hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng tại Việt Nam năm 2014

4.2.1. Số lượng báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng

4.2.2. Cơ cấu báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng

4.2.3. Thực trạng về chất lượng báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng

4.2.4. Thực trạng về việc tuân thủ thời hạn báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng năm 2014

4.2.5. Thực trạng công tác quản lý thực hành báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng tại các bệnh viện triển khai thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam

4.2.6. Thực trạng báo cáo thiếu (under-reporting) biến cố bất lợi nghiêm trọng tại các bệnh viện triển khai thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam

4.3. Xác định yếu tố ảnh hưởng và xếp hạng tác động của từng yếu tố đến hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam

4.4. Đánh giá sự thay đổi về số lượng báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng

4.5. Đánh giá sự thay đổi về cơ cấu báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng

4.6. Đánh giá sự thay đổi về chất lượng báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng

4.7. Hạn chế của nghiên cứu

4.8. Đóng góp của nghiên cứu

4.8.1. Về phương pháp luận

4.8.2. Đóng góp về ý nghĩa thực tiễn

5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT

5.1. Thực trạng hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam năm 2014

5.2. Một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam

5.3. Bước đầu đánh giá hiệu quả của một số giải pháp cải thiện hoạt động báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng trong thử nghiệm lâm sàng thuốc hóa dược tại Việt Nam giai đoạn 2015-2017

5.4. Đối với Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo – Bộ Y tế

5.5. Đối với Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và Theo dõi phản ứng có hại của thuốc

5.6. Đối với các bệnh viện triển khai thử nghiệm lâm sàng

DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG

DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

PHỤ LỤC

I. Thực trạng báo cáo biến cố bất lợi trong thử nghiệm lâm sàng thuốc tại Việt Nam

Nghiên cứu cho thấy tình hình báo cáo biến cố bất lợi trong thử nghiệm lâm sàng thuốc tại Việt Nam còn nhiều hạn chế. Một số nghiên cứu trước đây chỉ ra rằng tỷ lệ thử nghiệm lâm sàng không có báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng (SAE) rất cao. Chất lượng báo cáo an toàn thuốc cũng đáng lo ngại, với nhiều trường hợp thiếu thông tin, thiếu nhận định mối liên quan đến thuốc nghiên cứu, và vi phạm quy định thử nghiệm lâm sàng Việt Nam. Việc tuân thủ thời hạn báo cáo cũng chưa được đảm bảo, dẫn đến sự chậm trễ trong việc phát hiện và xử lý các phản ứng bất lợi nghiêm trọng. An toàn thuốc bị ảnh hưởng trực tiếp. Các biến cố bất lợi nghiêm trọng tiềm ẩn nguy cơ cao nhưng bị bỏ sót. Cần cải thiện quản lý biến cố bất lợi. Tình trạng báo cáo thiếu phổ biến, gây khó khăn cho việc đánh giá đầy đủ an toàn thuốc. Nắm bắt thông tin bệnh nhân chính xác là yếu tố quan trọng nhưng chưa được thực hiện tốt. Hiện trạng này đòi hỏi sự cải thiện chất lượng dữ liệu.

1.1. Số lượng và chất lượng báo cáo

Nghiên cứu chỉ ra tỷ lệ thử nghiệm lâm sàng thiếu báo cáo biến cố bất lợi nghiêm trọng (SAE) rất cao. Chất lượng báo cáo an toàn thuốc thấp, nhiều báo cáo thiếu thông tin quan trọng, không đánh giá được mối liên quan đến thuốc. Thiếu sót trong phương pháp báo cáo biến cố bất lợi dẫn đến việc đánh giá rủi ro không chính xác. Việc tuân thủ tiêu chuẩn báo cáo còn hạn chế. Mẫu báo cáo biến cố bất lợi chưa được chuẩn hóa. Hệ thống quản lý an toàn chưa hiệu quả. Quản lý rủi ro chưa được chú trọng. Giám sát an toàn thuốc cần được tăng cường. Thực hành tốt lâm sàng (GCP) chưa được thực hiện nghiêm túc. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn thuốc và sức khỏe bệnh nhân. Giám sát an toàn sau khi bán cần được cải thiện. Cần có thông tin minh bạch hơn về các biến cố bất lợi.

1.2. Tuân thủ quy định và thời hạn báo cáo

Việc tuân thủ quy định thử nghiệm lâm sàng Việt Nam và ICH GCP còn nhiều hạn chế. Nhiều báo cáo không đúng thời hạn báo cáo. Quy trình báo cáo chưa rõ ràng, dẫn đến sự chậm trễ trong việc xử lý các trường hợp khẩn cấp. Trách nhiệm báo cáo chưa được phân định rõ ràng. Cơ quan quản lý thuốc Việt Nam cần giám sát chặt chẽ hơn. Cần có huấn luyện báo cáo biến cố bất lợi cho các cán bộ y tế. Phân tích dữ liệu an toàn chưa được thực hiện bài bản. Xử lý biến cố bất lợi thiếu hiệu quả. Tình trạng vi phạm quy trình phổ biến. Cần có hình phạt vi phạm nghiêm khắc hơn. Đánh giá rủi ro chưa đầy đủ. Thiếu mục tiêu báo cáo rõ ràng. Cần cải thiện chất lượng dữ liệu để có đánh giá khách quan hơn. Thực hành tốt lâm sàng (GCP) cần được áp dụng nghiêm túc hơn. Sự thiếu hiểu biết về luật dược phẩm Việt Nam cũng là một nguyên nhân.

II. Yếu tố ảnh hưởng đến báo cáo biến cố bất lợi

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc báo cáo biến cố bất lợi. Nguyên nhân biến cố bất lợi đa dạng, cần được phân tích kỹ lưỡng. Thực hiện thử nghiệm lâm sàng giai đoạn khác nhau có thể dẫn đến các vấn đề báo cáo khác nhau. Thử nghiệm lâm sàng đa trung tâm hay thử nghiệm lâm sàng mở đối chứng đều có những thách thức riêng. Thiếu nhận thức về tầm quan trọng của báo cáo SAE. Thiếu đào tạo và huấn luyện về phương pháp báo cáo biến cố bất lợi. Hệ thống báo cáo phức tạp, thiếu sự hỗ trợ kỹ thuật. Áp lực công việc của nhân viên y tế. Sự thiếu tin tưởng vào hệ thống báo cáo. Những rào cản văn hóa và xã hội. Cần có phương pháp phòng ngừa biến cố bất lợi hiệu quả. Cần cải thiện hệ thống quản lý an toàn. Thử nghiệm lâm sàng quốc tế và thử nghiệm lâm sàng thuốc trong nước có những điểm khác biệt cần lưu ý.

2.1. Yếu tố chủ quan

Nhận thức của nhân viên y tế về tầm quan trọng của việc báo cáo SAE còn hạn chế. Thiếu kỹ năng và kiến thức về quy trình báo cáo. Áp lực công việc lớn, dẫn đến việc báo cáo không đầy đủ hoặc không đúng thời hạn. Sự thiếu động lực và trách nhiệm cá nhân. Mức độ hiểu biết về an toàn thuốc còn thấp. Khả năng tiếp cận thông tin báo cáo chưa thuận lợi. Trách nhiệm báo cáo chưa được làm rõ. Huấn luyện báo cáo biến cố bất lợi chưa được chú trọng. Cần nâng cao năng lực của nhân viên y tế thông qua các chương trình đào tạo và huấn luyện. Xây dựng hệ thống khuyến khích và khen thưởng đối với những cá nhân có báo cáo chất lượng cao. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu thập thông tin bệnh nhân và phân tích dữ liệu an toàn.

2.2. Yếu tố khách quan

Hệ thống báo cáo SAE chưa hoàn thiện, phức tạp và khó sử dụng. Thiếu sự hỗ trợ kỹ thuật và công nghệ thông tin. Quy định pháp luật chưa rõ ràng hoặc thiếu tính khả thi. Thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan. Tài nguyên y tế hạn chế, ảnh hưởng đến công tác giám sát và báo cáo. Cần đơn giản hóa quy trình báo cáo. Đầu tư vào công nghệ thông tin để hỗ trợ công tác báo cáo. Hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan. Tăng cường nguồn lực y tế để hỗ trợ công tác giám sát và báo cáo. Đảm bảo sự minh bạch và tin cậy của hệ thống báo cáo. Cần có hệ thống quản lý an toàn hiệu quả. Cục quản lý dược cần có vai trò giám sát chặt chẽ hơn. Thực hành tốt lâm sàng (GCP) cần được áp dụng nghiêm túc để đảm bảo chất lượng báo cáo.

III. Giải pháp cải thiện

Cải thiện báo cáo biến cố bất lợi cần nhiều giải pháp tổng thể. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của báo cáo SAE. Cải thiện quy trình báo cáo. Đào tạo và huấn luyện về phương pháp báo cáo biến cố bất lợi. Đơn giản hóa hệ thống báo cáo. Tăng cường sự hỗ trợ kỹ thuật và công nghệ thông tin. Hoàn thiện khung pháp lý. Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan. Đầu tư vào nguồn lực y tế. Xây dựng hệ thống khuyến khích và khen thưởng. Đảm bảo sự minh bạch và tin cậy của hệ thống báo cáo. Áp dụng thực hành tốt lâm sàng (GCP) nghiêm túc. Xây dựng hệ thống quản lý an toàn hiệu quả. Tăng cường giám sát an toàn thuốc.

3.1. Nâng cao nhận thức và đào tạo

Tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo để nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của báo cáo biến cố bất lợi. Đào tạo chuyên sâu về quy trình báo cáo và phương pháp báo cáo biến cố bất lợi. Cung cấp tài liệu hướng dẫn rõ ràng và dễ hiểu. Tăng cường tuyên truyền về an toàn thuốc và trách nhiệm báo cáo. Sử dụng các công cụ truyền thông hiện đại để tiếp cận rộng rãi hơn. Xây dựng cộng đồng chia sẻ kinh nghiệm về báo cáo biến cố bất lợi. Cải thiện khả năng tiếp cận thông tin báo cáo cho nhân viên y tế. Tăng cường sự hỗ trợ từ các chuyên gia về an toàn thuốc. Tạo cơ chế khuyến khích và ghi nhận sự đóng góp của các nhân viên y tế trong việc báo cáo biến cố bất lợi. Cần có những biện pháp khuyến khích để thúc đẩy việc báo cáo.

3.2. Cải thiện hệ thống và quy trình

Đơn giản hóa quy trình báo cáo và sử dụng công nghệ thông tin để hỗ trợ việc báo cáo. Xây dựng hệ thống quản lý dữ liệu báo cáo hiện đại và hiệu quả. Hoàn thiện khung pháp lý về báo cáo biến cố bất lợi. Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan trong việc giám sát và xử lý thông tin báo cáo. Cung cấp các công cụ hỗ trợ cho việc thu thập thông tin bệnh nhân và phân tích dữ liệu an toàn. Xây dựng hệ thống giám sát và phản hồi nhanh chóng đối với các trường hợp báo cáo khẩn cấp. Cải thiện cơ sở hạ tầng để hỗ trợ công tác báo cáo. Cần có hệ thống quản lý an toàn hiệu quả. Tăng cường giám sát an toàn thuốc. Đảm bảo thông tin minh bạch trong quá trình báo cáo. Tăng cường trách nhiệm báo cáo của các bên liên quan.

Luận án tiến sĩ: Thực trạng và giải pháp cải thiện báo cáo biến cố bất lợi trong thử nghiệm lâm sàng thuốc tại Việt Nam