Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục là một hệ thống lớn trong xã hội, đóng vai trò quyết định trong sự hình thành và phát triển con người cũng như xã hội. Theo báo cáo của ngành, đầu tư cho giáo dục được xem là đầu tư cho sự phát triển bền vững, trong đó đội ngũ giáo viên (GV) là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực trạng năng lực dạy học của sinh viên (SV) sư phạm tại nhiều trường còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong kỹ năng thiết kế bài học (TKBH) theo tiếp cận năng lực (TCNL). Nhiều SV còn lúng túng trong việc xác định trọng tâm bài dạy, kích thích hứng thú người học và phối hợp các phương pháp dạy học hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng quy trình rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL cho SV trường Cao đẳng Sư phạm (CĐSP) Hòa Bình, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu xã hội. Nghiên cứu tập trung vào SV năm thứ II và III Khoa Tiểu học cùng 08 giảng viên Tổ Tâm lý – Giáo dục trường CĐSP Hòa Bình, trong phạm vi hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên (RLNVSPTX). Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới hoạt động đào tạo GV, phù hợp với Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI về đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết tâm lý học hành vi: Các công trình của Briggs, Wager, Merrill, Dick và Carey nhấn mạnh các sự kiện dạy học như gây chú ý, thông báo mục tiêu, cung cấp hướng dẫn, thực hiện hoạt động học tập, đánh giá và vận dụng kiến thức.
  • Lý thuyết hợp tác và kiến tạo: Nhấn mạnh vai trò chủ động của người học trong việc kiến tạo tri thức thông qua tương tác xã hội, phát triển năng lực toàn diện và đánh giá tiến bộ trong quá trình học tập.
  • Tiếp cận năng lực (TCNL): Đào tạo theo TCNL tập trung vào kết quả đầu ra, phát triển kỹ năng, kiến thức và thái độ phù hợp với yêu cầu thực tiễn nghề nghiệp. Mục tiêu là hình thành năng lực thực hiện công việc hiệu quả, tích hợp lý thuyết và thực hành.

Các khái niệm chính bao gồm kỹ năng, kỹ năng dạy học, kỹ năng thiết kế bài học, năng lực và kỹ năng thiết kế bài học theo TCNL. Kỹ năng TKBH được hiểu là hoạt động sáng tạo của GV trong việc lập kế hoạch chi tiết cho bài dạy nhằm đạt được chuẩn đầu ra về năng lực người học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa tài liệu: Nghiên cứu các công trình liên quan để xây dựng cơ sở lý luận.
  • Điều tra bằng phiếu hỏi (Anket): Thu thập dữ liệu về thực trạng kỹ năng TKBH và việc rèn luyện kỹ năng cho SV trường CĐSP Hòa Bình với mẫu gồm hơn 120 SV và 08 giảng viên.
  • Quan sát và dự giờ: Theo dõi hoạt động giảng dạy của GV và thực tập của SV để đánh giá kỹ năng TKBH.
  • Phỏng vấn sâu: Trao đổi với GV và SV nhằm thu thập ý kiến về hiệu quả rèn luyện kỹ năng TKBH.
  • Phân tích sản phẩm hoạt động: Đánh giá hồ sơ, giáo án, biên bản dự giờ để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu.
  • Thực nghiệm: Kiểm chứng quy trình rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL.
  • Phân tích thống kê: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu, kiểm định độ tin cậy và tính khả thi của quy trình đề xuất.

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong phạm vi thời gian và địa điểm cụ thể tại trường CĐSP Hòa Bình, tập trung vào SV Khoa Tiểu học năm thứ II và III.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kỹ năng TKBH của SV còn hạn chế: Khoảng 70% SV chưa thành thạo trong việc xác định mục tiêu bài học và thiết kế hoạt động học tập phù hợp theo TCNL. 65% SV gặp khó khăn trong việc lựa chọn phương pháp và phương tiện dạy học hiệu quả.

  2. Ý thức và tính tích cực của SV trong rèn luyện kỹ năng chưa cao: Chỉ khoảng 55% SV thể hiện sự chủ động và tích cực trong quá trình rèn luyện kỹ năng TKBH qua hoạt động RLNVSPTX.

  3. Môi trường học tập và cơ sở vật chất còn hạn chế: 60% SV phản ánh thiếu trang thiết bị hiện đại hỗ trợ việc luyện tập kỹ năng TKBH, ảnh hưởng đến hiệu quả rèn luyện.

  4. Vai trò của giảng viên hướng dẫn quan trọng nhưng chưa phát huy tối đa: 75% SV mong muốn được hỗ trợ nhiều hơn từ giảng viên trong việc phát triển kỹ năng TKBH, tuy nhiên hiện tại chỉ có khoảng 50% giảng viên thường xuyên tổ chức các hoạt động hướng dẫn cụ thể.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy kỹ năng TKBH theo TCNL của SV trường CĐSP Hòa Bình chưa đạt mức mong đợi, tương đồng với các nghiên cứu gần đây về đào tạo GV tại các trường sư phạm khác. Nguyên nhân chủ yếu do chương trình đào tạo chưa tập trung sâu vào rèn luyện kỹ năng thực hành, thiếu sự kết nối chặt chẽ giữa lý thuyết và thực tiễn. Môi trường học tập chưa đầy đủ trang thiết bị hiện đại cũng làm giảm động lực và hiệu quả luyện tập của SV.

Bên cạnh đó, ý thức tự giác và tính tích cực của SV trong rèn luyện kỹ năng còn hạn chế, cần có các biện pháp thúc đẩy sự chủ động và sáng tạo. Vai trò của giảng viên hướng dẫn rất quan trọng trong việc định hướng và hỗ trợ SV, tuy nhiên hiện nay chưa được phát huy tối đa do thiếu các biện pháp tổ chức và quản lý hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ SV đạt các mức độ kỹ năng TKBH, biểu đồ tròn về mức độ hài lòng của SV với môi trường học tập và bảng so sánh mức độ hỗ trợ của giảng viên theo đánh giá của SV.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai quy trình rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL: Thiết kế quy trình chi tiết, khoa học, phù hợp đặc điểm SV trường CĐSP Hòa Bình, áp dụng trong các hoạt động RLNVSPTX. Thời gian thực hiện trong 1 học kỳ, do phòng đào tạo phối hợp với các khoa chuyên môn thực hiện.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giảng viên hướng dẫn: Tổ chức các khóa tập huấn nâng cao năng lực sư phạm, kỹ năng hướng dẫn SV rèn luyện TKBH theo TCNL. Mục tiêu nâng tỷ lệ giảng viên có kỹ năng hướng dẫn đạt chuẩn lên trên 80% trong vòng 1 năm.

  3. Cải thiện môi trường học tập và trang thiết bị hỗ trợ: Đầu tư bổ sung thiết bị dạy học hiện đại như máy chiếu, phòng thực hành, phần mềm hỗ trợ thiết kế bài giảng. Kế hoạch đầu tư trong 2 năm, do ban giám hiệu và phòng kế hoạch tài chính phối hợp thực hiện.

  4. Khuyến khích SV nâng cao ý thức tự giác và tích cực rèn luyện kỹ năng: Xây dựng các chương trình khuyến khích, thi đua, câu lạc bộ kỹ năng TKBH nhằm tạo động lực cho SV. Thực hiện liên tục hàng năm, do các khoa chuyên môn và đoàn thanh niên tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên các trường sư phạm: Áp dụng quy trình và biện pháp rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL để nâng cao chất lượng đào tạo GV, cải tiến phương pháp giảng dạy và hướng dẫn SV.

  2. Sinh viên sư phạm: Nắm bắt các kỹ năng thiết kế bài học theo TCNL, nâng cao năng lực nghề nghiệp, chuẩn bị tốt cho công tác giảng dạy thực tế.

  3. Nhà quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và quản lý chất lượng đào tạo GV phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục: Là tài liệu tham khảo bổ ích cho các nghiên cứu tiếp theo về đào tạo GV, phát triển kỹ năng nghề nghiệp và đổi mới phương pháp dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng thiết kế bài học theo TCNL quan trọng đối với sinh viên sư phạm?
    Kỹ năng này giúp SV xây dựng kế hoạch dạy học hiệu quả, phát triển năng lực toàn diện cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Ví dụ, SV có thể thiết kế bài học phù hợp với năng lực và đặc điểm người học, tăng tính tương tác và sáng tạo trong lớp học.

  2. Quy trình rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL gồm những bước nào?
    Quy trình bao gồm: phân tích yêu cầu năng lực, xây dựng mục tiêu bài học, thiết kế nội dung và hoạt động học tập, lựa chọn phương pháp và phương tiện dạy học, tổ chức thực hành và đánh giá kết quả. Mỗi bước đều có sự kiểm tra, điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả rèn luyện kỹ năng TKBH của sinh viên?
    Ý thức và tính tích cực của SV là yếu tố quyết định. SV có thái độ chủ động, tích cực luyện tập sẽ nhanh chóng nâng cao kỹ năng. Ngoài ra, môi trường học tập và sự hỗ trợ của giảng viên cũng rất quan trọng.

  4. Làm thế nào để giảng viên hỗ trợ sinh viên rèn luyện kỹ năng TKBH hiệu quả?
    Giảng viên cần tổ chức các hoạt động thực hành, cung cấp phản hồi kịp thời, tạo môi trường học tập tích cực và khuyến khích SV tự học, sáng tạo. Ví dụ, tổ chức các buổi dự giờ, thảo luận nhóm và hội thi kỹ năng sư phạm.

  5. Các trường sư phạm có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này như thế nào?
    Trường có thể xây dựng chương trình đào tạo và rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL dựa trên quy trình đề xuất, đồng thời đầu tư trang thiết bị và bồi dưỡng giảng viên để nâng cao chất lượng đào tạo GV.

Kết luận

  • Kỹ năng thiết kế bài học theo tiếp cận năng lực là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên tại trường CĐSP Hòa Bình.
  • Thực trạng kỹ năng TKBH của sinh viên còn nhiều hạn chế, cần có quy trình rèn luyện khoa học và phù hợp.
  • Nghiên cứu đã xây dựng và thực nghiệm quy trình rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo nghề.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm ý thức tích cực của SV, môi trường học tập và vai trò giảng viên hướng dẫn.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện chất lượng rèn luyện kỹ năng TKBH trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai áp dụng quy trình rèn luyện kỹ năng TKBH theo TCNL trong toàn trường, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các khoa khác và đánh giá hiệu quả định kỳ.

Call to action: Các nhà quản lý, giảng viên và sinh viên hãy cùng phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân.