I. Khuyết tật trẻ em và vai trò của giáo viên mầm non
Khuyết tật trẻ em là vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khuyết tật bao gồm các thiếu hụt về cấu trúc cơ thể, suy giảm chức năng và hạn chế trong hoạt động. Giáo viên mầm non đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm và can thiệp sớm khuyết tật ở trẻ dưới 6 tuổi. Nghiên cứu tại Cao Lãnh, Đồng Tháp năm 2017 cho thấy, 65.4% giáo viên thiếu kiến thức về phát hiện sớm và can thiệp sớm, đặc biệt là nhận biết các dạng khuyết tật như tự kỷ.
1.1. Định nghĩa và phân loại khuyết tật
Khuyết tật được định nghĩa là sự thiếu hụt về cấu trúc cơ thể hoặc suy giảm chức năng, gây khó khăn trong hoạt động hàng ngày. Trẻ khuyết tật được phân loại thành các nhóm như khuyết tật vận động, khiếm thính, khiếm thị, khuyết tật trí tuệ và tự kỷ. Tại Việt Nam, Luật Người khuyết tật chia thành 6 nhóm chính, bao gồm khuyết tật vận động, nghe, nói, nhìn, thần kinh và trí tuệ.
1.2. Nguyên nhân khuyết tật ở trẻ
Nguyên nhân khuyết tật ở trẻ có thể do yếu tố trước sinh, trong sinh và sau sinh. Trước sinh, các yếu tố như bệnh của mẹ, ngộ độc thai nghén hoặc nhiễm trùng có thể gây khuyết tật. Trong sinh, các biến chứng như ngạt khi sinh hoặc sinh non cũng là nguyên nhân phổ biến. Sau sinh, trẻ có thể bị khuyết tật do suy dinh dưỡng, nhiễm trùng hoặc tai nạn.
II. Phát hiện sớm và can thiệp sớm khuyết tật
Phát hiện sớm và can thiệp sớm là các biện pháp quan trọng giúp giảm thiểu ảnh hưởng của khuyết tật đến sự phát triển của trẻ. Giáo viên mầm non cần được trang bị kiến thức và kỹ năng để nhận biết các dấu hiệu bất thường ở trẻ. Nghiên cứu tại Cao Lãnh, Đồng Tháp năm 2017 chỉ ra rằng, 35.8% giáo viên có thái độ không tích cực trong việc phối hợp với gia đình để can thiệp sớm.
2.1. Quy trình phát hiện sớm khuyết tật
Phát hiện sớm bao gồm các bước sàng lọc rối loạn phát triển của trẻ theo độ tuổi. Giáo viên cần quan sát, theo dõi và so sánh sự phát triển của trẻ với các bạn cùng lớp. Nếu phát hiện dấu hiệu bất thường, trẻ cần được gửi đi khám và đánh giá chuyên sâu để xác định loại khuyết tật.
2.2. Can thiệp sớm và vai trò của giáo viên
Can thiệp sớm là các biện pháp hỗ trợ kịp thời để giúp trẻ phát triển tối đa tiềm năng. Giáo viên cần phối hợp với gia đình và các chuyên gia để xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp. Nghiên cứu cho thấy, giáo viên có trình độ trung cấp và chưa được tập huấn thường có thực hành không thường xuyên trong can thiệp sớm.
III. Thực trạng kiến thức thái độ và thực hành của giáo viên mầm non
Nghiên cứu tại Cao Lãnh, Đồng Tháp năm 2017 cho thấy, giáo viên mầm non còn nhiều hạn chế trong kiến thức, thái độ và thực hành về phát hiện sớm và can thiệp sớm khuyết tật. 65.4% giáo viên có kiến thức không đạt, đặc biệt là nhận biết các dạng khuyết tật. 35.8% giáo viên có thái độ không tích cực trong việc phối hợp với gia đình. 32.5% giáo viên có thực hành không thường xuyên trong phát hiện sớm và 41.9% trong can thiệp sớm.
3.1. Kiến thức của giáo viên về khuyết tật
Nghiên cứu chỉ ra rằng, phần lớn giáo viên mầm non thiếu kiến thức về các dạng khuyết tật, đặc biệt là tự kỷ. 62.2% giáo viên không nhận biết được các dấu hiệu của khuyết tật trí tuệ và vận động. Điều này cho thấy cần tăng cường đào tạo và tập huấn cho giáo viên về nhận biết và xử lý các tình huống liên quan đến khuyết tật.
3.2. Thái độ và thực hành của giáo viên
Thái độ của giáo viên mầm non đối với phát hiện sớm và can thiệp sớm còn nhiều hạn chế. 37.8% giáo viên không tích cực trong việc phối hợp với gia đình. Thực hành của giáo viên cũng không thường xuyên, với 32.5% không thực hiện phát hiện sớm và 41.9% không thực hiện can thiệp sớm.
IV. Yếu tố liên quan đến kiến thức thái độ và thực hành
Nghiên cứu chỉ ra rằng, các yếu tố như trình độ học vấn, kinh nghiệm và việc tham gia tập huấn ảnh hưởng lớn đến kiến thức, thái độ và thực hành của giáo viên mầm non. Giáo viên có trình độ trung cấp và chưa được tập huấn thường có kiến thức và thực hành kém hơn. Ngoài ra, giáo viên chưa từng phát hiện trẻ khuyết tật cũng có thái độ và thực hành không tích cực.
4.1. Yếu tố nhân khẩu học
Trình độ học vấn và kinh nghiệm của giáo viên mầm non là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kiến thức và thực hành. Giáo viên có trình độ trên trung cấp và đã từng phát hiện trẻ khuyết tật thường có kiến thức và thực hành tốt hơn.
4.2. Yếu tố tăng cường
Việc tham gia các khóa tập huấn về phát hiện sớm và can thiệp sớm giúp cải thiện đáng kể kiến thức và thực hành của giáo viên. Nghiên cứu cho thấy, giáo viên đã được tập huấn có thái độ tích cực hơn trong việc phối hợp với gia đình và thực hiện can thiệp sớm.
V. Kết luận và khuyến nghị
Nghiên cứu tại Cao Lãnh, Đồng Tháp năm 2017 cho thấy, giáo viên mầm non còn nhiều hạn chế trong kiến thức, thái độ và thực hành về phát hiện sớm và can thiệp sớm khuyết tật. Cần tăng cường đào tạo và tập huấn cho giáo viên, đồng thời phối hợp chặt chẽ với gia đình để nâng cao hiệu quả can thiệp sớm.
5.1. Khuyến nghị đối với giáo viên
Giáo viên cần tham gia các khóa tập huấn về phát hiện sớm và can thiệp sớm để nâng cao kiến thức và kỹ năng. Đồng thời, cần tích cực phối hợp với gia đình và các chuyên gia để xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp cho trẻ khuyết tật.
5.2. Khuyến nghị đối với cơ quan quản lý
Các cơ quan quản lý giáo dục cần tổ chức các chương trình đào tạo và tập huấn thường xuyên cho giáo viên mầm non. Ngoài ra, cần cung cấp các tài liệu và công cụ hỗ trợ để giáo viên có thể thực hiện hiệu quả phát hiện sớm và can thiệp sớm.
