Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, giáo dục STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) đã trở thành một xu hướng quan trọng nhằm nâng cao năng lực học sinh thế kỷ 21. Tại Việt Nam, giáo dục STEM mới chỉ được triển khai thử nghiệm và chưa trở thành hoạt động chính thức trong các trường phổ thông, đặc biệt là bậc tiểu học. Thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, với 182 cán bộ quản lý và giáo viên từ 10 trường tiểu học, là địa bàn nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM cho giáo viên tiểu học.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học STEM tại các trường tiểu học trên địa bàn. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2018-2019 và 2019-2020, với phạm vi tập trung vào các trường tiểu học tại thành phố Móng Cái. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục STEM, phát triển năng lực chuyên môn cho giáo viên, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và bồi dưỡng năng lực giáo viên, trong đó có lý luận về quản lý theo quan điểm của Mác, nhấn mạnh quản lý là quá trình tác động có định hướng nhằm đạt mục tiêu tối ưu. Lý thuyết bồi dưỡng được hiểu là quá trình nâng cao năng lực chuyên môn, phẩm chất nghề nghiệp của giáo viên thông qua các hoạt động đào tạo, tập huấn và tự học.

Khung lý thuyết giáo dục STEM được xây dựng dựa trên quan điểm tích hợp liên ngành giữa bốn lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học, với mục tiêu phát triển năng lực giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo và kỹ năng thực hành cho học sinh. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực giáo dục STEM của giáo viên, bồi dưỡng năng lực tổ chức giáo dục STEM, quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM, và các mô hình dạy học STEM như dạy học theo dự án, dạy học tích hợp liên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát 182 cán bộ quản lý và giáo viên tại 10 trường tiểu học ở thành phố Móng Cái, thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát và phân tích các tài liệu, kế hoạch bồi dưỡng của nhà trường.

Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng để đánh giá thực trạng, đồng thời áp dụng phương pháp chuyên gia để khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2018-2019 và 2019-2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phản ánh chính xác thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về giáo dục STEM: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về tầm quan trọng của giáo dục STEM trong đổi mới chương trình giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên có hiểu biết sâu sắc về nội dung và phương pháp giáo dục STEM.

  2. Thực trạng bồi dưỡng năng lực: Chỉ có khoảng 55% giáo viên tham gia các khóa bồi dưỡng về STEM trong hai năm học nghiên cứu, trong đó 40% cho biết các khóa bồi dưỡng chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế và chưa có tính liên tục.

  3. Quản lý bồi dưỡng: Việc lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM còn mang tính hình thức, chỉ khoảng 50% trường có kế hoạch chi tiết và khả thi. Tổ chức bồi dưỡng chủ yếu tập trung vào hình thức tập trung, chưa đa dạng về phương pháp và hình thức bồi dưỡng.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố chủ quan như nhận thức của cán bộ quản lý, năng lực chuyên môn của giáo viên và yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, kinh phí bồi dưỡng ảnh hưởng rõ rệt đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù nhận thức về giáo dục STEM đã được nâng cao, nhưng việc bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM cho giáo viên tiểu học tại Móng Cái còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do kế hoạch bồi dưỡng chưa cụ thể, thiếu sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia, và phương pháp bồi dưỡng chưa đa dạng, chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo của giáo viên.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc bồi dưỡng giáo viên STEM tại Móng Cái còn thiếu sự đầu tư về cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ, trong khi các nước phát triển như Mỹ, Úc đã áp dụng đa dạng các hình thức bồi dưỡng như tập huấn, hội thảo, trải nghiệm thực tế và tự học trực tuyến. Việc quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM cần được đổi mới theo hướng khoa học, thực tiễn và đồng bộ để nâng cao chất lượng giáo dục STEM, góp phần phát triển năng lực học sinh phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên tham gia bồi dưỡng, mức độ hài lòng với các khóa bồi dưỡng, và bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về giáo dục STEM: Tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò và tầm quan trọng của giáo dục STEM, nhằm đạt tỷ lệ nhận thức đúng trên 90% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường tiểu học.

  2. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chi tiết và khả thi: Phòng GD&ĐT và các trường cần xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM cụ thể, có lộ trình rõ ràng, phù hợp với điều kiện thực tế từng trường, đảm bảo 100% trường có kế hoạch bồi dưỡng trong năm học tiếp theo.

  3. Đa dạng hóa phương pháp và hình thức bồi dưỡng: Áp dụng các hình thức bồi dưỡng như tập huấn, hội thảo, trải nghiệm thực tế, tự học trực tuyến và sinh hoạt chuyên môn thường xuyên nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, tăng tỷ lệ giáo viên hài lòng lên trên 80% trong 2 năm tới.

  4. Tăng cường cơ sở vật chất và kinh phí: Đầu tư trang thiết bị dạy học, công nghệ thông tin phục vụ bồi dưỡng giáo viên STEM, đồng thời đảm bảo kinh phí bồi dưỡng ổn định và kịp thời, nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng trong vòng 3 năm tới.

  5. Phối hợp các lực lượng tham gia bồi dưỡng: Tăng cường sự phối hợp giữa Phòng GD&ĐT, các trường đại học, viện nghiên cứu và giáo viên cốt cán để tổ chức các hoạt động bồi dưỡng chuyên sâu, đảm bảo tính liên tục và hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên, xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM hiệu quả.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức, phương pháp và kỹ năng cần thiết để nâng cao năng lực tổ chức và thực hiện giáo dục STEM trong giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên đào tạo giáo viên: Là tài liệu tham khảo để phát triển chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên theo định hướng STEM phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch và các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục STEM trong các trường tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục STEM là gì và tại sao quan trọng?
    Giáo dục STEM là phương pháp tích hợp liên ngành giữa Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học nhằm phát triển năng lực giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo cho học sinh. Nó quan trọng vì giúp học sinh chuẩn bị kỹ năng cho thế kỷ 21 và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Năng lực giáo dục STEM của giáo viên gồm những gì?
    Bao gồm khả năng vận dụng kiến thức liên ngành STEM, thiết kế và tổ chức các hoạt động dạy học STEM, sử dụng phương pháp giảng dạy tích cực và đánh giá hiệu quả học tập của học sinh.

  3. Phương pháp bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM hiệu quả là gì?
    Phương pháp đa dạng như tập huấn, hội thảo, trải nghiệm thực tế, tự học và sinh hoạt chuyên môn thường xuyên giúp giáo viên nâng cao năng lực một cách toàn diện và thực tiễn.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM?
    Bao gồm nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, cơ sở vật chất, kinh phí, chương trình bồi dưỡng, phương pháp tổ chức và sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia.

  5. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM phù hợp?
    Cần phân tích nhu cầu thực tế, xác định mục tiêu rõ ràng, lựa chọn nội dung và phương pháp phù hợp, phân bổ nguồn lực hợp lý và có cơ chế kiểm tra, đánh giá hiệu quả thường xuyên.

Kết luận

  • Giáo dục STEM là xu hướng tất yếu trong đổi mới giáo dục phổ thông, đặc biệt tại bậc tiểu học.
  • Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM cho giáo viên tiểu học tại Móng Cái còn nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch và phương pháp bồi dưỡng.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực giáo dục STEM.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, đa dạng hóa phương pháp bồi dưỡng, tăng cường cơ sở vật chất và phối hợp các lực lượng tham gia.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển công tác bồi dưỡng giáo viên STEM phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong kế hoạch 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao năng lực giáo dục STEM cho giáo viên, góp phần phát triển giáo dục bền vững.