I. Tổng Quan Về Kiểm Soát Rủi Ro Chi Thường Xuyên Tại KBNN
Theo Quyết định số 26/2015/QĐ-TTg, Kho bạc Nhà nước (KBNN) là cơ quan trực thuộc Bộ Tài chính, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ Tài chính quản lý nhà nước về quỹ ngân sách nhà nước, các quỹ tài chính nhà nước; quản lý ngân quỹ nhà nước; tổng kế toán nhà nước; thực hiện việc huy động vốn cho ngân sách nhà nước và cho đầu tư phát triển. Kiểm soát chi (KSC), đặc biệt mảng KSC chi thường xuyên, là một trong những nhiệm vụ trọng yếu và thường xuyên của bộ phận kế toán tại KBNN trong quản lý ngân sách nhà nước. Cùng với sự phát triển của đất nước, tổng số chi ngân sách nhà nước càng ngày càng lớn, trong đó số chi thường xuyên luôn chiếm tỷ trọng cao. Công tác KSC chi thường xuyên đặc biệt được KBNN rất chú trọng, xem đây là nhiệm vụ chủ yếu, then chốt trong bộ phận kế toán tại KBNN nói chung và Kho bạc Nhà nước Phú Hòa nói riêng.
1.1. Tầm Quan Trọng của Kiểm Soát Chi Ngân Sách
Công tác kiểm soát chi (KSC) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính quốc gia. Việc kiểm soát chặt chẽ các khoản chi thường xuyên giúp ngăn ngừa lãng phí, thất thoát, và đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật. KBNN đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện chức năng này, góp phần vào sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội.
1.2. Vai Trò của Kho Bạc Nhà Nước Trong Quản Lý Ngân Sách
Kho bạc Nhà nước (KBNN) là cơ quan quản lý quỹ ngân sách nhà nước, chịu trách nhiệm kiểm soát các khoản chi tiêu của các đơn vị sử dụng ngân sách. KBNN đảm bảo rằng các khoản chi tiêu được thực hiện đúng mục đích, đúng quy trình, và tuân thủ các quy định của pháp luật. KBNN cũng có trách nhiệm báo cáo và cung cấp thông tin về tình hình thu chi ngân sách cho các cơ quan quản lý nhà nước.
II. Thực Trạng Rủi Ro Chi Thường Xuyên Tại KBNN Phú Hòa
Tuy nhiên, công tác KSC chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa còn tồn tại nhiều bất cập. Số lượng chứng từ của đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước thanh toán tại KBNN bị từ chối tăng lên đáng kể, đặc biệt các năm sau tăng so với các năm trước. Theo báo cáo tổng hợp hành chính của bộ phận kế toán Kho bạc Nhà nước Phú Hòa, số chứng từ bị từ chối thanh toán cụ thể năm 2019 là 252 chứng từ thì đến năm 2021 số chứng từ bị từ chối thanh toán là 756 chứng từ. Như vậy, đã có những sai sót tiềm ẩn trong chứng từ thanh toán chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa.
2.1. Gia Tăng Số Lượng Chứng Từ Bị Từ Chối Thanh Toán
Sự gia tăng số lượng chứng từ bị từ chối thanh toán là một dấu hiệu đáng lo ngại, cho thấy có những vấn đề trong quy trình lập và kiểm tra chứng từ của các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước. Điều này có thể dẫn đến chậm trễ trong việc thanh toán, ảnh hưởng đến hoạt động của các đơn vị, và gây ra sự không hài lòng cho người dân.
2.2. Tiềm Ẩn Sai Sót Trong Chứng Từ Thanh Toán
Những sai sót tiềm ẩn trong chứng từ thanh toán có thể bao gồm: chi sai chế độ, tiêu chuẩn, định mức do Nhà nước quy định; thiếu sót về hồ sơ, thủ tục; hoặc các sai sót về số liệu. Nếu không được phát hiện kịp thời, những sai sót này có thể dẫn đến việc KBNN giải ngân các khoản chi không đúng quy định, gây thất thoát ngân sách nhà nước.
2.3. Số Tiền Nộp Khôi Phục Ngân Sách Nhà Nước Tăng
Số liệu về số tiền bị yêu cầu nộp khôi phục ngân sách nhà nước của đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước qua công tác thanh tra, kiểm toán ngày càng lớn. Cụ thể, tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa số tiền bị xuất toán và yêu cầu nộp lại của các năm 2019; năm 2020 và năm 2021 lần lượt là 170 triệu đồng; 62 triệu đồng và 1.1 tỷ đồng. Các số liệu đã cho thấy trong công tác kiểm soát chứng từ chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa đã để xảy ra sai sót, vi phạm và số tiền sai phạm càng ngày càng lớn.
III. Phương Pháp Kiểm Soát Rủi Ro Trong Chi Thường Xuyên Hiệu Quả
Để công tác KSC, đặc biệt là KSC chi thường xuyên ngân sách nhà nước, đạt hiệu quả, đảm bảo an toàn tiền, tài sản của nhà nước, vấn đề đặt ra là làm cách nào để nhận diện, phòng ngừa và kiểm soát rủi ro trong công tác KSC chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa, từ đó phát hiện và ngăn chặn nhằm hạn chế tối đa những rủi ro trong KSC chi thường xuyên có thể xuất hiện tại đơn vị.
3.1. Nhận Diện Rủi Ro Trong Quy Trình Nghiệp Vụ
Việc nhận diện rủi ro cần được thực hiện một cách có hệ thống và toàn diện, bao gồm việc xem xét tất cả các khâu trong quy trình nghiệp vụ KSC chi thường xuyên, từ khâu lập dự toán, phân bổ dự toán, đến khâu kiểm tra chứng từ, thanh toán, và hạch toán. Cần xác định rõ các loại rủi ro có thể xảy ra, nguyên nhân gây ra rủi ro, và mức độ ảnh hưởng của rủi ro.
3.2. Phòng Ngừa Rủi Ro Bằng Kiểm Toán Nội Bộ
Công tác phòng ngừa rủi ro cần được thực hiện một cách chủ động và thường xuyên, thông qua việc xây dựng và thực hiện các biện pháp kiểm soát nội bộ hiệu quả. Các biện pháp kiểm soát nội bộ có thể bao gồm: phân công trách nhiệm rõ ràng, kiểm tra chéo, phê duyệt, đối chiếu số liệu, và kiểm toán nội bộ. Cần đảm bảo rằng các biện pháp kiểm soát nội bộ được thực hiện một cách nghiêm túc và hiệu quả.
3.3. Giải Pháp Kiểm Soát Rủi Ro Chi Tiết
Các giải pháp kiểm soát rủi ro cần được xây dựng một cách chi tiết và cụ thể, phù hợp với đặc điểm của từng loại rủi ro và từng khâu trong quy trình nghiệp vụ. Các giải pháp kiểm soát rủi ro có thể bao gồm: sửa đổi, bổ sung các quy định, quy trình; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ; ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác KSC; và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra.
IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Kiểm Soát Rủi Ro Tại KBNN Phú Hòa
Hơn 14 năm công tác trong Ngành Kho bạc, bản thân đã trải qua cả ba giai đoạn chuyển đổi lớn trong quy trình KSC tại KBNN, qua thực tế về hoạt động tại cơ quan, hiện nay công tác KSC chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa còn tồn tại nhiều bất cập. Số lượng chứng từ của đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước thanh toán tại KBNN bị từ chối tăng lên đáng kể. Đặc biệt, các năm sau tăng so với các năm trước.
4.1. Phân Tích Nguyên Nhân Từ Chối Thanh Toán
Việc phân tích nguyên nhân từ chối thanh toán là một bước quan trọng để xác định các rủi ro tiềm ẩn và xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Cần phân tích chi tiết các loại sai sót thường gặp trong chứng từ thanh toán, nguyên nhân gây ra sai sót, và trách nhiệm của các bên liên quan.
4.2. Đánh Giá Hiệu Quả Kiểm Soát Nội Bộ
Việc đánh giá hiệu quả kiểm soát nội bộ giúp xác định những điểm yếu trong hệ thống kiểm soát nội bộ và đề xuất các biện pháp cải thiện. Cần đánh giá xem các biện pháp kiểm soát nội bộ hiện tại có đủ mạnh để ngăn ngừa các rủi ro tiềm ẩn hay không, và có cần thiết phải bổ sung, sửa đổi các biện pháp kiểm soát nội bộ hay không.
4.3. Xây Dựng Kế Hoạch Ứng Phó Rủi Ro
Việc xây dựng kế hoạch ứng phó rủi ro giúp đảm bảo rằng KBNN có thể đối phó một cách nhanh chóng và hiệu quả với các rủi ro xảy ra. Kế hoạch ứng phó rủi ro cần bao gồm: xác định các biện pháp giảm thiểu rủi ro, phân công trách nhiệm, và thiết lập quy trình báo cáo.
V. Giải Pháp Hoàn Thiện Kiểm Soát Rủi Ro Chi Tiêu Công
Từ những vấn đề thực tế nêu trên, để công tác KS mà đặc biệt là KS chi thường xuyên ngân sách nhà nước đạt hiệu quả, đảm bảo an toàn tiền, tài sản của nhà nước, vấn đề đặt ra là làm cách nào để nhận diện, phòng ngừa và kiểm soát các rủi ro trong công tác KS chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa, từ đó phát hiện và ngăn chặn nhằm hạn chế tối đa những rủi ro trong KS chi thường xuyên có thể xuất hiện tại đơn vị.
5.1. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Kiểm Soát Chi
Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ kiểm soát chi, đặc biệt là về các quy định mới của pháp luật, các kỹ năng kiểm tra chứng từ, và các kỹ năng phát hiện rủi ro. Cần tạo điều kiện cho cán bộ kiểm soát chi được tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý rủi ro.
5.2. Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Trong Quản Lý
Cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác KSC, từ khâu lập dự toán, phân bổ dự toán, đến khâu kiểm tra chứng từ, thanh toán, và hạch toán. Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp tăng cường tính minh bạch, chính xác, và hiệu quả của công tác KSC.
5.3. Tăng Cường Cơ Chế Giám Sát Và Thanh Tra Tài Chính
Cần tăng cường cơ chế giám sát và thanh tra tài chính đối với các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Cần xây dựng quy trình thanh tra tài chính rõ ràng, minh bạch, và hiệu quả.
VI. Kết Luận Và Tương Lai Kiểm Soát Rủi Ro Chi Thường Xuyên
Với nhận định như trên, tác giả đã chọn đề tài “Kiểm soát rủi ro trong kiểm soát chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa, tỉnh Phú Yên” để thực hiện nghiên cứu. Nghiên cứu này hy vọng sẽ đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả công tác KSC chi thường xuyên tại Kho bạc Nhà nước Phú Hòa, góp phần vào việc quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính quốc gia.
6.1. Tóm Tắt Các Giải Pháp Kiểm Soát Rủi Ro
Các giải pháp kiểm soát rủi ro bao gồm: nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường cơ chế giám sát và thanh tra tài chính, và xây dựng kế hoạch ứng phó rủi ro. Các giải pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ và toàn diện để đạt được hiệu quả cao nhất.
6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Quản Trị Rủi Ro
Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc xây dựng mô hình quản trị rủi ro toàn diện cho KBNN, đánh giá hiệu quả của các biện pháp kiểm soát rủi ro, và nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro trong công tác KSC. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý, và các cán bộ thực tế để thực hiện các nghiên cứu này.
