Khung Pháp Lý Cho Hoạt Động Đánh Bắt Cá Trên Biển Theo Công Ước Liên Hợp Quốc Về Luật Biển 1982

Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) được thông qua tại Montego Bay, Jamaica, và có hiệu lực từ năm 1994. Với 320 điều và 9 phụ lục, UNCLOS tạo ra một khung pháp lý toàn diện cho việc sử dụng và quản lý biển. Công ước ra đời đã đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc nhận thức về các hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp. Công ước này kế thừa những tiến bộ của Công ước Geneva về Luật Biển năm 1958 và ghi nhận nhiều vi phạm mới. Đặc biệt, nó làm rõ chế độ pháp lý về các vùng biển, bao gồm các vùng biển thuộc chủ quyền và quyền tài phán quốc gia ven biển, cũng như khu vực biển cả, nơi các quốc gia được hưởng quyền tự do. Công ước UNCLOS năm 1982 được đánh giá là có một đóng góp quan trọng trong việc phát triển luật biển nói chung và luật quốc tế về đánh cá nói riêng.

Công ước UNCLOS năm 1982 đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và bảo tồn nguồn cá biển. Nó quy định quyền và nghĩa vụ của các quốc gia trong việc khai thác, bảo tồn và quản lý tài nguyên sinh vật biển. UNCLOS đã thể hiện sự hợp tác quốc tế trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng chủ quyền và cùng có lợi giữa các quốc gia. Mục tiêu là sử dụng tài nguyên biển vì lợi ích chính đáng của mọi quốc gia, vì mục đích hòa bình và an ninh thế giới. Công ước này tạo ra sự cân bằng giữa quyền và nghĩa vụ của các quốc gia trong hoạt động đánh bắt, khai thác và hoạt động bảo tồn, quản lý các tài nguyên sinh vật biển khi đặt dưới sự phân chia thành các vùng đặc quyền kinh tế (ĐQKT) và biển cả.

EU luôn đi đầu trong việc ngăn chặn các hoạt động khai thác IUU. Từ năm 1993, EU đã ban hành một số quy định để thực hiện Chính sách nghề cá chung, bao gồm các nghị quyết về điều kiện cho tàu cá nước thứ ba chở hàng hóa vào cảng của EU và các biện pháp xử lý vi phạm Chính sách nghề cá chung. Năm 2002, Ủy ban Châu Âu (EC) thông qua Kế hoạch hành động IUU, dựa trên Kế hoạch hành động quốc tế của Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO). Đến năm 2007, EU thông qua chính sách phòng chống IUU nhằm hoàn thiện Chính sách nghề cá chung để kiểm soát hàng thủy sản nhập vào thị trường EU.

Ngày 29 tháng 9 năm 2008, Ủy ban Châu Âu (EC) ban hành Quy định của Liên minh Châu Âu (EC) số 1005/2008, về thiết lập hệ thống trong cộng đồng nhằm phòng ngừa, ngăn chặn và xóa bỏ các hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, và không theo quy định (Quyết định 1005/2008). Quy định này có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2010, thiết lập một hệ thống toàn cầu nhằm ngăn chặn việc nhập khẩu các sản phẩm bị khai thác IUU vào thị trường EU. Quyết định 1005/2008 gồm 12 chương (57 điều) và 4 phụ lục, quy định chi tiết về IUU, hạn chế việc tiếp cận thị trường EU đối với sản phẩm thủy sản khai thác bất hợp pháp.

Luật Thủy sản năm 2017 là một văn bản pháp lý quan trọng quy định về hoạt động đánh bắt cá IUU và quy định về chứng nhận đánh bắt cá. Luật này cũng quy định về quản lý tàu cá và các hoạt động giám sát tại cảng. Mục tiêu của Luật là đảm bảo hoạt động khai thác thủy sản được thực hiện một cách bền vững, có trách nhiệm và tuân thủ các quy định của pháp luật. Luật Thủy sản năm 2017 cũng quy định về các chế tài xử phạt hành vi vi phạm, bao gồm cả xử phạt hành chính và hình sự, nhằm răn đe và ngăn chặn các hành vi khai thác bất hợp pháp.

Luật Thủy sản năm 2017 quy định về quản lý tàu cá và các hoạt động giám sát tại cảng. Các quy định này nhằm đảm bảo tàu cá hoạt động hợp pháp, tuân thủ các quy định về khai thác và bảo tồn nguồn lợi thủy sản. Hoạt động giám sát tại cảng bao gồm kiểm tra giấy tờ, trang thiết bị, nhật ký khai thác và các thông tin liên quan đến hoạt động đánh bắt. Mục tiêu là phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, như khai thác trái phép, sử dụng ngư cụ bị cấm hoặc khai thác quá mức cho phép.

Việt Nam bị Ủy ban Châu Âu (EC) cảnh báo thẻ vàng IUU vào năm 2017 do không đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về chống khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Quá trình này bắt đầu từ việc EC đánh giá hệ thống quản lý nghề cá của Việt Nam và phát hiện ra nhiều tồn tại, hạn chế. Sau khi cảnh báo thẻ vàng, EC đã đưa ra các khuyến nghị cụ thể để Việt Nam cải thiện hệ thống quản lý nghề cá và tuân thủ các quy định quốc tế. Việt Nam đã nỗ lực thực hiện các khuyến nghị này, nhưng đến nay vẫn chưa được EC gỡ bỏ thẻ vàng.

Việc bị cảnh báo thẻ vàng IUU đã gây ra những tác động kinh tế tiêu cực đối với ngành thủy sản Việt Nam. Cụ thể, các lô hàng thủy sản xuất khẩu sang EU phải trải qua quá trình kiểm tra nghiêm ngặt hơn, kéo dài thời gian và tăng chi phí. Điều này làm giảm tính cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam trên thị trường EU. Nhiều doanh nghiệp thủy sản đã phải giảm sản lượng hoặc chuyển hướng sang các thị trường khác. Bên cạnh đó, việc bị cảnh báo thẻ vàng còn ảnh hưởng đến hình ảnh và uy tín của ngành thủy sản Việt Nam, gây khó khăn cho việc thu hút đầu tư và mở rộng thị trường.

Một trong những giải pháp quan trọng để gỡ bỏ thẻ vàng IUU là chấm dứt tình trạng khai thác tàu cá bất hợp pháp trên vùng biển nước ngoài. Cần tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát, phát hiện và xử lý nghiêm các tàu cá vi phạm. Đồng thời, cần nâng cao nhận thức cho ngư dân về các quy định của pháp luật và hậu quả của việc khai thác trái phép. Bên cạnh đó, cần tăng cường hợp tác với các quốc gia trong khu vực để phối hợp tuần tra, kiểm soát và xử lý các tàu cá vi phạm.

Việc truy xuất nguồn gốc các sản phẩm thủy sản là một giải pháp quan trọng để chứng minh tính hợp pháp của sản phẩm và đáp ứng các yêu cầu của thị trường EU. Cần xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử, cho phép theo dõi toàn bộ quá trình từ khai thác đến chế biến và xuất khẩu. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình truy xuất nguồn gốc để đảm bảo tính chính xác và tin cậy của thông tin.

Hợp tác quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý các nguồn lợi thủy sản chung toàn cầu. Cần tăng cường hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và phối hợp hành động để chống khai thác IUU. Tham gia tích cực vào các tổ chức quản lý nghề cá khu vực (RFMOs) và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của thành viên. Hợp tác với các quốc gia trong khu vực để tuần tra, kiểm soát và xử lý các tàu cá vi phạm.

Đổi mới công nghệ là một yếu tố quan trọng để phát triển nghề cá bền vững. Cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ khai thác thân thiện với môi trường, giảm thiểu tác động đến hệ sinh thái biển. Sử dụng các thiết bị giám sát hiện đại để theo dõi hoạt động của tàu cá và phát hiện các hành vi vi phạm. Áp dụng các phương pháp quản lý nghề cá dựa trên khoa học để đảm bảo khai thác bền vững các nguồn lợi thủy sản.