Nghiên cứu khoảng cách quyền lực trong mối quan hệ giữa giảng viên và sinh viên ở Úc và Việt Nam

• Tác giả: Nguyễn Thành Trung
• Người hướng dẫn: Dr. Huỳnh Anh Tuấn
• Trường học: Vietnam National University, Hanoi University of Languages and International Studies
• Chuyên ngành: English Language
• Đề tài: Khoảng Cách Quyền Lực Trong Giao Tiếp Giữa Giảng Viên Và Sinh Viên Tại Úc Và Việt Nam
• Loại tài liệu: minor thesis
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hanoi

• CERTIFICATE OF ORIGINALITY
• ACKNOWLEDGEMENTS
• ABSTRACT
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• LIST OF ABBREVIATIONS
• TABLE OF CONTENTS
• 0.1. Rationale for the study
• 0.2. Aims and objectives of the study
• 0.3. Significance of the study
• 0.4. Scope of the study
• 0.5. Structure of the study
• 1. REVIEW OF LITERATURE
• 1.1. Definition of terms
• 1.2. Hofstede‟s cultural dimensions
• 1.3. Cross-cultural and intercultural communication
• 1.4. Speech act theory
• 1.5. Opening and closing features of emails
• 1.6. Related studies on email communication
• 1.7. Data collection method
• 1.8. Data analysis method
• 2. FINDINGS AND DISCUSSION
• 2.1. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of speech acts, politeness strategies and opening and closing features
• 2.2. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of speech acts
• 2.3. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of politeness strategies in requests and imperatives
• 2.4. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of request strategies
• 2.5. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of request perspectives
• 2.6. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of imperative strategies
• 2.7. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of opening and closing features
• 2.7.1. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of opening features
• 2.7.2. The manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam in terms of closing features
• 2.8. The similarities and differences in the manifestation of power distance in email correspondence between lecturers and students in Australia and Vietnam
• 2.8.1. The similarities and differences in the manifestation of power distance in email correspondence between Australian students and Vietnamese students
• 2.8.2. The similarities and differences in the manifestation of power distance in email correspondence between Australian lecturers and Vietnamese lecturers
• 2.8.3. The similarities and differences in the manifestation of power distance in email correspondence between Australian lecturers and Australian students
• 2.8.4. The similarities and differences in the manifestation of power distance in email correspondence between Vietnamese lecturers and Vietnamese students
• 2.9. Answers to the research questions
• 2.10. Implication of the findings
• 2.11. Limitations of the research
• 2.12. Suggestions for further research
• APPENDIX 1 - Emails written by Australian students
• APPENDIX 2 - Emails written by Australian lecturers
• APPENDIX 3 - Emails written by Vietnamese students
• APPENDIX 4 - Emails written by Vietnamese lecturers
• PART I. INTRODUCTION
• 1.1. Rationale for the study
• 1.2. Aims and objectives of the study
• 1.3. Significance of the study
• 1.4. Scope of the study
• 1.5. Research questions
• 1.6. Structure of the study
• PART II. DEVELOPMENT
• CHAPTER 1. REVIEW OF LITERATURE
• 1.1. Definition of terms
• 1.2. Hofstede‟s cultural dimensions
• 1.3. Cross-cultural and intercultural communication
• 1.4. Speech act theory

I. Giới thiệu về khoảng cách quyền lực trong giao tiếp

Khoảng cách quyền lực trong giao tiếp giữa giảng viên và sinh viên là một khái niệm quan trọng trong nghiên cứu văn hóa và giao tiếp. Quyền lực trong giao tiếp thể hiện cách mà các cá nhân trong một mối quan hệ có thể ảnh hưởng đến nhau, đặc biệt là trong môi trường học thuật. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích khoảng cách quyền lực trong giao tiếp qua email giữa giảng viên và sinh viên tại Úc và Việt Nam. Mục tiêu là để hiểu rõ hơn về cách mà giao tiếp giữa giảng viên và sinh viên diễn ra trong hai nền văn hóa khác nhau, từ đó rút ra những điểm tương đồng và khác biệt. Theo Hofstede, các nền văn hóa có thể được phân loại thành văn hóa cao quyền lực và văn hóa thấp quyền lực, điều này ảnh hưởng đến cách mà các cá nhân tương tác với nhau. Nghiên cứu này sẽ sử dụng các phương pháp định lượng và định tính để phân tích 120 email từ hai trường đại học, nhằm làm rõ các đặc điểm của mối quan hệ giảng viên - sinh viên.

II. Phân tích các hành động ngôn ngữ trong email

Hành động ngôn ngữ là một phần quan trọng trong việc hiểu cách mà quyền lực trong giao tiếp được thể hiện. Nghiên cứu cho thấy rằng sinh viên Việt Nam, thuộc nền văn hóa cao quyền lực, thường sử dụng các hình thức giao tiếp chính thức hơn khi gửi email cho giảng viên. Ngược lại, sinh viên Úc, từ nền văn hóa thấp quyền lực, có xu hướng sử dụng các hình thức giao tiếp không chính thức. Điều này cho thấy sự khác biệt trong cách mà mối quan hệ giảng viên - sinh viên được xây dựng và duy trì. Các giảng viên Việt Nam thường sử dụng các chiến lược yêu cầu trực tiếp mà không có từ 'xin vui lòng', trong khi giảng viên Úc lại sử dụng từ này trong hầu hết các yêu cầu. Sự khác biệt này không chỉ phản ánh văn hóa giao tiếp mà còn cho thấy cách mà sự phân cấp trong giáo dục được thể hiện qua ngôn ngữ.

III. Chiến lược lịch sự trong yêu cầu và mệnh lệnh

Chiến lược lịch sự là một yếu tố quan trọng trong việc thể hiện khoảng cách quyền lực trong giao tiếp. Nghiên cứu chỉ ra rằng sinh viên Việt Nam thường sử dụng các chiến lược yêu cầu chính thức hơn, trong khi sinh viên Úc lại có xu hướng sử dụng các chiến lược không chính thức. Điều này cho thấy sự khác biệt trong cách mà văn hóa giao tiếp ảnh hưởng đến cách mà sinh viên tương tác với giảng viên. Các giảng viên Úc thường sử dụng các yêu cầu trực tiếp nhưng luôn kèm theo từ 'xin vui lòng', điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng mà còn làm giảm khoảng cách quyền lực trong giao tiếp. Ngược lại, giảng viên Việt Nam có thể không sử dụng từ này, điều này có thể dẫn đến sự hiểu lầm trong giao tiếp giữa hai nền văn hóa.

IV. Đặc điểm mở đầu và kết thúc trong email

Đặc điểm mở đầu và kết thúc trong email cũng là một yếu tố quan trọng trong việc thể hiện khoảng cách quyền lực. Nghiên cứu cho thấy rằng sinh viên Việt Nam thường sử dụng các cách xưng hô chính thức hơn khi bắt đầu email, trong khi sinh viên Úc thường sử dụng tên riêng mà không có các từ xưng hô. Điều này phản ánh sự khác biệt trong văn hóa giao tiếp và cách mà mối quan hệ giảng viên - sinh viên được xây dựng. Việc sử dụng các cách xưng hô không chính thức ở Úc có thể cho thấy sự bình đẳng trong giao tiếp, trong khi việc sử dụng cách xưng hô chính thức ở Việt Nam có thể thể hiện sự tôn trọng và sự phân cấp trong giáo dục. Sự khác biệt này có thể dẫn đến những hiểu lầm trong giao tiếp giữa sinh viên và giảng viên từ hai nền văn hóa khác nhau.

V. Kết luận và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu về khoảng cách quyền lực trong giao tiếp giữa giảng viên và sinh viên tại Úc và Việt Nam không chỉ giúp hiểu rõ hơn về mối quan hệ giảng viên - sinh viên mà còn có những ứng dụng thực tiễn quan trọng. Kết quả nghiên cứu có thể giúp sinh viên và giảng viên từ hai nền văn hóa này cải thiện kỹ năng giao tiếp qua email, từ đó giảm thiểu những hiểu lầm và tăng cường hiệu quả trong giao tiếp. Việc nhận thức rõ về sự khác biệt văn hóa trong giao tiếp có thể giúp sinh viên Việt Nam chuẩn bị tốt hơn khi học tập tại Úc và ngược lại. Hơn nữa, nghiên cứu này cũng mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về giao tiếp trong giáo dục và văn hóa giao tiếp giữa các nền văn hóa khác nhau.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, email trở thành phương tiện giao tiếp phổ biến trong môi trường giáo dục đại học. Theo báo cáo, khoảng 120 email được thu thập từ hai trường đại học: Sydney University of Technology (Úc) và Haiphong University of Medicine and Pharmacy (Việt Nam), nhằm nghiên cứu sự thể hiện khoảng cách quyền lực (power distance) trong trao đổi thư từ giữa giảng viên và sinh viên. Khoảng cách quyền lực là một trong sáu chiều văn hóa của Hofstede, phản ánh mức độ chấp nhận sự bất bình đẳng quyền lực trong xã hội. Việt Nam thuộc nhóm có khoảng cách quyền lực cao (chỉ số 70), trong khi Úc thuộc nhóm khoảng cách quyền lực thấp (chỉ số 36). Nghiên cứu tập trung phân tích các đặc điểm ngôn ngữ trong email như hành vi ngôn ngữ (speech acts), chiến lược lịch sự (politeness strategies) và các yếu tố mở đầu, kết thúc thư nhằm làm rõ cách thức khoảng cách quyền lực được thể hiện trong giao tiếp giữa giảng viên và sinh viên ở hai nền văn hóa khác nhau. Mục tiêu cụ thể là khám phá sự khác biệt và tương đồng trong cách thể hiện khoảng cách quyền lực qua email, đồng thời cung cấp kiến thức thực tiễn giúp sinh viên Việt Nam và Úc nâng cao hiệu quả giao tiếp, tránh sốc văn hóa khi học tập và làm việc quốc tế. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong 120 email thu thập trong năm 2017, từ các khoa y dược và khoa học sinh học tại hai trường đại học nói trên. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về giao tiếp liên văn hóa và cải thiện mối quan hệ giảng viên - sinh viên trong môi trường đại học hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết khoảng cách quyền lực của Hofstede, trong đó khoảng cách quyền lực được định nghĩa là mức độ chấp nhận sự bất bình đẳng trong phân phối quyền lực trong xã hội. Việt Nam được xếp vào nhóm có khoảng cách quyền lực cao (HPD), trong khi Úc thuộc nhóm khoảng cách quyền lực thấp (LPD). Lý thuyết hành vi ngôn ngữ (speech act theory) của Austin và Searle được sử dụng để phân loại các hành vi ngôn ngữ trong email thành các loại như cung cấp thông tin, yêu cầu, biểu cảm, cam kết, mời gọi. Lý thuyết lịch sự của Brown và Levinson tập trung vào khái niệm "face" (diện mạo xã hội) và các chiến lược lịch sự nhằm giảm thiểu hành vi đe dọa "face" của đối phương, đặc biệt trong các yêu cầu và mệnh lệnh. Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng phân tích đối chiếu văn hóa (cross-cultural analysis) để so sánh sự khác biệt trong giao tiếp email giữa hai nền văn hóa có khoảng cách quyền lực khác nhau. Các khái niệm chính bao gồm: speech acts (hành vi ngôn ngữ), politeness strategies (chiến lược lịch sự), opening and closing features (các yếu tố mở đầu và kết thúc thư), request strategies (chiến lược yêu cầu), và request perspectives (quan điểm yêu cầu).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Dữ liệu gồm 120 email (60 email từ Úc và 60 email từ Việt Nam), được thu thập từ sinh viên và giảng viên của hai trường đại học chuyên ngành y dược và khoa học sinh học. Cỡ mẫu được chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cho phân tích so sánh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và có chủ đích, tập trung vào các email trao đổi giữa giảng viên và sinh viên. Các email được mã hóa theo khung phân tích gồm các loại hành vi ngôn ngữ, chiến lược lịch sự, và các yếu tố mở đầu, kết thúc thư. Phân tích định lượng được thực hiện thông qua bảng thống kê và biểu đồ thể hiện tần suất, tỷ lệ phần trăm các đặc điểm ngôn ngữ. Phân tích định tính nhằm giải thích ý nghĩa và nguyên nhân của các hiện tượng, đồng thời so sánh sự khác biệt giữa hai nhóm văn hóa. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm 2017, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, mã hóa, phân tích và thảo luận kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hành vi ngôn ngữ trong email: Sinh viên ở cả hai nước chủ yếu sử dụng hành vi "yêu cầu thông tin" (chiếm khoảng 38-40%) và "biểu cảm" (19-24%). Tuy nhiên, sinh viên Việt Nam sử dụng nhiều hành vi "chỉ thị" (directives) hơn sinh viên Úc (19% so với 5%), trong khi sinh viên Úc cung cấp thông tin nhiều hơn (28% so với 10%). Giảng viên Việt Nam cũng sử dụng nhiều hành vi chỉ thị hơn giảng viên Úc (51% so với 24%), phản ánh khoảng cách quyền lực cao hơn trong giao tiếp.

2. Chiến lược yêu cầu: Cả giảng viên và sinh viên ở hai nước đều sử dụng chiến lược yêu cầu trực tiếp và gián tiếp. Sinh viên Úc cân bằng giữa yêu cầu trực tiếp (44%) và gián tiếp (44%), trong khi sinh viên Việt Nam ưu tiên yêu cầu gián tiếp hơn (49%). Giảng viên hai nước chủ yếu sử dụng yêu cầu trực tiếp (82-88%), với giảng viên Việt Nam có thêm 12% yêu cầu theo dạng "bắt buộc" (obligation statement).

3. Chiến lược mệnh lệnh: Giảng viên Việt Nam sử dụng mệnh lệnh trực tiếp không kèm "please" nhiều hơn so với giảng viên Úc, trong khi giảng viên Úc luôn kèm "please" trong mệnh lệnh, thể hiện sự lịch sự hơn. Sinh viên Việt Nam thường dùng cách xưng hô trang trọng như "Dear teacher", còn sinh viên Úc thường gọi giảng viên bằng tên riêng (khoảng 2/3 trường hợp).

4. Yếu tố mở đầu và kết thúc thư: Sinh viên Việt Nam và Úc có xu hướng khác nhau trong việc lựa chọn lời chào và kết thúc thư. Sinh viên Việt Nam ưu tiên lời chào và kết thúc trang trọng, trong khi sinh viên Úc sử dụng lời chào và kết thúc thân mật, không chính thức. Giảng viên Việt Nam cũng có xu hướng sử dụng lời chào trang trọng hơn giảng viên Úc.

Thảo luận kết quả

Sự khác biệt trong hành vi ngôn ngữ và chiến lược giao tiếp phản ánh rõ nét khoảng cách quyền lực trong văn hóa Việt Nam và Úc. Việt Nam với văn hóa HPD thể hiện sự tôn trọng cấp trên qua việc sử dụng ngôn ngữ trang trọng, mệnh lệnh trực tiếp không kèm lịch sự, và xưng hô chính thức. Ngược lại, Úc với văn hóa LPD thể hiện sự bình đẳng hơn qua việc sử dụng ngôn ngữ thân mật, mệnh lệnh kèm "please" và xưng hô bằng tên riêng. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về ảnh hưởng của khoảng cách quyền lực đến giao tiếp trong môi trường học thuật. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tần suất các loại hành vi ngôn ngữ và chiến lược yêu cầu giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt giữa hai nhóm. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu là giúp sinh viên và giảng viên nhận thức được ảnh hưởng của văn hóa đến giao tiếp email, từ đó điều chỉnh phong cách giao tiếp phù hợp để nâng cao hiệu quả và tránh hiểu lầm trong môi trường đa văn hóa.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo kỹ năng giao tiếp email cho sinh viên: Các trường đại học nên tổ chức các khóa học hoặc hội thảo về kỹ năng viết email phù hợp với văn hóa và bối cảnh học thuật, đặc biệt dành cho sinh viên quốc tế nhằm giảm sốc văn hóa và nâng cao hiệu quả giao tiếp. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng; Chủ thể: phòng đào tạo và hỗ trợ sinh viên.

2. Xây dựng hướng dẫn chuẩn mực giao tiếp email cho giảng viên và sinh viên: Soạn thảo tài liệu hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng ngôn ngữ, chiến lược lịch sự, và các yếu tố mở đầu, kết thúc thư phù hợp với văn hóa từng quốc gia. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: ban quản lý khoa và phòng truyền thông.

3. Khuyến khích giảng viên áp dụng phong cách giao tiếp linh hoạt: Giảng viên nên điều chỉnh mức độ trang trọng và lịch sự trong email dựa trên đặc điểm văn hóa và mối quan hệ với sinh viên nhằm tạo môi trường học tập thân thiện và hiệu quả. Thời gian: liên tục; Chủ thể: giảng viên và bộ phận đào tạo.

4. Phát triển phần mềm hỗ trợ kiểm tra phong cách email: Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ để hỗ trợ sinh viên kiểm tra và điều chỉnh phong cách viết email phù hợp với văn hóa và mục đích giao tiếp. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: phòng công nghệ thông tin và hợp tác nghiên cứu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Sinh viên quốc tế và sinh viên Việt Nam chuẩn bị du học: Giúp họ hiểu rõ sự khác biệt văn hóa trong giao tiếp email với giảng viên, từ đó tránh hiểu lầm và tăng hiệu quả học tập.

2. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nâng cao nhận thức về ảnh hưởng của khoảng cách quyền lực trong giao tiếp, từ đó điều chỉnh phong cách giảng dạy và hỗ trợ sinh viên phù hợp.

3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học và giao tiếp liên văn hóa: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích sâu sắc về sự thể hiện khoảng cách quyền lực trong môi trường học thuật đa văn hóa.

4. Các tổ chức đào tạo kỹ năng mềm và tư vấn du học: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chương trình đào tạo giao tiếp hiệu quả cho sinh viên và giảng viên trong môi trường quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Khoảng cách quyền lực là gì và tại sao nó quan trọng trong giao tiếp email?
   Khoảng cách quyền lực phản ánh mức độ chấp nhận sự bất bình đẳng trong quyền lực giữa các cá nhân trong xã hội. Trong giao tiếp email giữa giảng viên và sinh viên, nó ảnh hưởng đến cách sử dụng ngôn ngữ, mức độ trang trọng và chiến lược lịch sự, từ đó tác động đến hiệu quả và sự hài lòng trong giao tiếp.

2. Sự khác biệt lớn nhất trong giao tiếp email giữa sinh viên Việt Nam và Úc là gì?
   Sinh viên Việt Nam thường sử dụng ngôn ngữ trang trọng, xưng hô chính thức và chiến lược yêu cầu gián tiếp hơn, trong khi sinh viên Úc có xu hướng sử dụng ngôn ngữ thân mật, xưng hô bằng tên riêng và cân bằng giữa yêu cầu trực tiếp và gián tiếp.

3. Giảng viên hai nước có khác biệt gì trong cách giao tiếp qua email?
   Giảng viên Việt Nam sử dụng nhiều mệnh lệnh trực tiếp không kèm "please" hơn, thể hiện quyền lực cao hơn, còn giảng viên Úc thường kèm "please" trong mệnh lệnh, thể hiện sự lịch sự và bình đẳng hơn.

4. Làm thế nào để sinh viên Việt Nam tránh sốc văn hóa khi học tập tại Úc?
   Sinh viên nên tìm hiểu về phong cách giao tiếp email của người Úc, sử dụng ngôn ngữ thân mật hơn, gọi giảng viên bằng tên riêng khi phù hợp, và áp dụng chiến lược yêu cầu cân bằng giữa trực tiếp và gián tiếp để tạo mối quan hệ tốt với giảng viên.

5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các lĩnh vực khác ngoài giáo dục không?
   Có, các kết quả về khoảng cách quyền lực và giao tiếp email có thể áp dụng trong môi trường làm việc đa văn hóa, giúp cải thiện giao tiếp giữa cấp trên và cấp dưới, nâng cao hiệu quả công việc và giảm xung đột văn hóa.

Kết luận

• Nghiên cứu đã làm rõ cách thức khoảng cách quyền lực được thể hiện qua hành vi ngôn ngữ, chiến lược lịch sự và các yếu tố mở đầu, kết thúc trong email giữa giảng viên và sinh viên ở Việt Nam và Úc.
• Sinh viên Việt Nam và Úc có sự khác biệt rõ rệt trong phong cách giao tiếp, phản ánh đặc điểm văn hóa HPD và LPD tương ứng.
• Giảng viên Việt Nam thể hiện quyền lực cao hơn qua việc sử dụng mệnh lệnh trực tiếp không kèm lịch sự, trong khi giảng viên Úc có phong cách giao tiếp mềm mỏng hơn.
• Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức về giao tiếp liên văn hóa trong môi trường học thuật, hỗ trợ sinh viên và giảng viên điều chỉnh phong cách giao tiếp phù hợp.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo kỹ năng giao tiếp email đa văn hóa và phát triển công cụ hỗ trợ viết email hiệu quả trong môi trường quốc tế.

Hành động ngay hôm nay: Các trường đại học và giảng viên nên áp dụng các khuyến nghị để cải thiện giao tiếp email, đồng thời sinh viên cần chủ động học hỏi và điều chỉnh phong cách giao tiếp phù hợp với văn hóa học tập mới.