Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật, việc trang bị năng lực ngoại ngữ chuyên ngành cho sinh viên các ngành khoa học tự nhiên trở nên cấp thiết. Tại Việt Nam, tiếng Pháp vẫn giữ vai trò quan trọng trong hệ thống giáo dục, đặc biệt với các trường đại học có đào tạo chuyên ngành khoa học tự nhiên như Đại học Hồng Đức, Thanh Hóa. Theo chương trình đào tạo chính thức, sinh viên ngành Vật lý ứng dụng phải học tiếng Pháp với mục tiêu đạt trình độ trung cấp (B1) sau khi hoàn thành các khóa học tiếng Pháp chung và tiếng Pháp chuyên ngành. Tuy nhiên, thực tế cho thấy phần lớn sinh viên chưa có nền tảng tiếng Pháp từ bậc phổ thông, dẫn đến khó khăn trong việc tiếp cận và sử dụng tiếng Pháp chuyên ngành, đặc biệt trong kỹ năng giao tiếp và hiểu tài liệu chuyên môn.

Nghiên cứu nhằm đề xuất một khóa học tiếng Pháp chuyên ngành Vật lý theo phương pháp tiếp cận giao tiếp, phù hợp với nhu cầu và trình độ của sinh viên Đại học Hồng Đức. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên ngành Vật lý ứng dụng, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2007-2010 tại Đại học Hồng Đức, Thanh Hóa. Mục tiêu cụ thể là phân tích thực trạng giảng dạy và học tập tiếng Pháp chuyên ngành, xác định nhu cầu học tập của sinh viên, từ đó xây dựng và thử nghiệm một giáo trình mới theo hướng giao tiếp nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành, góp phần nâng cao năng lực hội nhập quốc tế cho sinh viên ngành khoa học tự nhiên, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc phát triển chương trình đào tạo tiếng Pháp chuyên ngành tại các trường đại học Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết và mô hình chính trong giảng dạy tiếng Pháp như ngôn ngữ thứ hai:

  1. Phương pháp truyền thống (ngữ pháp - dịch thuật): Tập trung vào ngữ pháp và dịch thuật, chú trọng phát triển kỹ năng đọc và dịch văn bản, ít quan tâm đến kỹ năng giao tiếp. Phương pháp này được sử dụng phổ biến trong thế kỷ XIX nhưng bị hạn chế do thiếu tính thực tiễn và khả năng phát triển kỹ năng giao tiếp.

  2. Phương pháp Structuro-Globale Audio-Visuelle (SGAV): Phát triển từ những năm 1950, phương pháp này kết hợp âm thanh và hình ảnh để dạy ngôn ngữ, nhấn mạnh vào giao tiếp bằng lời nói trong các tình huống hàng ngày. Tuy nhiên, SGAV không hỗ trợ tốt việc hiểu các cuộc hội thoại phức tạp hoặc các phương tiện truyền thông.

  3. Phương pháp tiếp cận giao tiếp: Phát triển từ những năm 1970, phương pháp này xem ngôn ngữ là công cụ giao tiếp xã hội, tập trung phát triển cả bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết dựa trên nhu cầu thực tế của người học. Phương pháp này khuyến khích sự chủ động, tự học và sử dụng tài liệu thực tế, tạo môi trường học tập linh hoạt và sinh động.

Ngoài ra, nghiên cứu còn dựa trên lý thuyết về Tiếng Pháp trên Mục Tiêu Cụ Thể (FOS), nhấn mạnh việc thiết kế chương trình học phù hợp với nhu cầu chuyên ngành, tập trung vào các kỹ năng và kiến thức ngôn ngữ phục vụ cho mục đích học tập và nghề nghiệp cụ thể của người học.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Phương pháp tiếp cận giao tiếp (Approche communicative)
  • Tiếng Pháp trên Mục Tiêu Cụ Thể (Français sur Objectifs Spécifiques - FOS)
  • Phân tích nhu cầu học tập (Analyse des besoins)

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu hành động (research-action) với bốn bước chính:

  1. Xác định và mô tả vấn đề: Thực hiện khảo sát thực trạng giảng dạy và học tập tiếng Pháp chuyên ngành tại Đại học Hồng Đức thông qua phân tích chương trình đào tạo, tài liệu giảng dạy hiện có và khảo sát ý kiến sinh viên.
  2. Đề xuất giải pháp: Dựa trên kết quả khảo sát và cơ sở lý thuyết, xây dựng giáo trình tiếng Pháp chuyên ngành Vật lý theo phương pháp tiếp cận giao tiếp.
  3. Thử nghiệm: Áp dụng thử nghiệm giáo trình mới trong lớp học Vật lý ứng dụng tại Đại học Hồng Đức trong năm học 2009-2010.
  4. Đánh giá: Thu thập phản hồi từ sinh viên và giảng viên qua bảng hỏi và phỏng vấn để đánh giá hiệu quả của giáo trình và phương pháp giảng dạy mới.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Chương trình đào tạo và tài liệu giảng dạy hiện hành
  • Kết quả khảo sát 70 sinh viên ngành Vật lý ứng dụng (năm thứ 2 và 3)
  • Phản hồi từ giảng viên tiếng Pháp chuyên ngành

Phương pháp phân tích dữ liệu chủ yếu là phân tích định lượng từ bảng hỏi và phân tích định tính từ phỏng vấn, kết hợp so sánh với các nghiên cứu tương tự trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Pháp chuyên ngành.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2007 đến 2010, trong đó giai đoạn khảo sát và phân tích thực trạng diễn ra năm 2008, xây dựng và thử nghiệm giáo trình năm 2009, đánh giá và hoàn thiện đề xuất năm 2010.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ tiếng Pháp đầu vào thấp: 91% sinh viên chưa học tiếng Pháp ở bậc phổ thông, trong khi chương trình yêu cầu trình độ đầu vào tương đương A2. Điều này dẫn đến việc sinh viên phải học bổ sung khóa tiếng Pháp cơ bản với khoảng 150 tiết học, nhưng vẫn gặp khó khăn trong phát triển kỹ năng giao tiếp.

  2. Khó khăn trong kỹ năng nghe và nói: 61% sinh viên gặp khó khăn chủ yếu ở kỹ năng nghe và nói, trong khi chỉ 26% gặp khó khăn về ngữ pháp và 30% về dịch thuật. Điều này cho thấy việc giảng dạy hiện tại chưa đáp ứng tốt nhu cầu phát triển kỹ năng giao tiếp.

  3. Giáo trình hiện tại còn hạn chế: Khóa học tiếng Pháp chuyên ngành Vật lý hiện tại chủ yếu tập trung vào đọc hiểu và dịch thuật theo phương pháp truyền thống, thiếu các hoạt động phát triển kỹ năng nghe, nói và thực hành giao tiếp. 71% sinh viên đánh giá môn học khó, 19% phản ánh công cụ giảng dạy chưa phù hợp, 71% không hài lòng về trang thiết bị hỗ trợ.

  4. Nhu cầu về phương pháp và tài liệu mới: 100% sinh viên mong muốn có tài liệu minh họa sinh động, 86% muốn sử dụng thiết bị kỹ thuật hiện đại như máy chiếu, video, máy tính để hỗ trợ học tập. 70% sinh viên đề xuất tăng thời lượng dành cho kỹ năng nghe và nói trong giờ học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những khó khăn trên là do sự không phù hợp giữa trình độ đầu vào của sinh viên và yêu cầu chương trình đào tạo, cùng với phương pháp giảng dạy truyền thống thiếu tính tương tác và thực hành. So với các nghiên cứu trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Pháp chuyên ngành, việc áp dụng phương pháp tiếp cận giao tiếp đã được chứng minh là hiệu quả trong việc nâng cao kỹ năng giao tiếp và tạo động lực học tập cho sinh viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sinh viên gặp khó khăn theo từng kỹ năng, bảng so sánh đánh giá mức độ hài lòng về giáo trình và thiết bị giảng dạy, cũng như biểu đồ tròn về nhu cầu sử dụng thiết bị hỗ trợ học tập.

Kết quả nghiên cứu khẳng định sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp giảng dạy và xây dựng giáo trình tiếng Pháp chuyên ngành Vật lý theo hướng giao tiếp, nhằm đáp ứng nhu cầu thực tế và nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành tại Đại học Hồng Đức.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và áp dụng giáo trình tiếng Pháp chuyên ngành Vật lý theo phương pháp tiếp cận giao tiếp: Tập trung phát triển cả bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết với các hoạt động thực hành giao tiếp cụ thể, phù hợp với trình độ sinh viên. Thời gian thực hiện: từ năm học 2010-2011. Chủ thể thực hiện: Bộ môn tiếng Pháp và khoa Vật lý.

  2. Tăng cường trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy: Đầu tư máy chiếu, thiết bị nghe nhìn, máy tính và phần mềm học tập để tạo môi trường học tập sinh động, hấp dẫn. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng công tác sinh viên.

  3. Tổ chức các khóa học bổ trợ kỹ năng nghe và nói: Thiết kế các lớp học ngoại khóa hoặc câu lạc bộ tiếng Pháp chuyên ngành nhằm nâng cao kỹ năng giao tiếp cho sinh viên. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Bộ môn tiếng Pháp và các tổ chức sinh viên.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng về phương pháp tiếp cận giao tiếp và sử dụng công nghệ trong giảng dạy tiếng Pháp chuyên ngành. Thời gian thực hiện: 6 tháng đến 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và các trung tâm đào tạo.

  5. Thực hiện đánh giá định kỳ và điều chỉnh chương trình: Thu thập phản hồi từ sinh viên và giảng viên để liên tục cải tiến giáo trình và phương pháp giảng dạy, đảm bảo phù hợp với nhu cầu và trình độ người học. Thời gian thực hiện: hàng học kỳ. Chủ thể thực hiện: Bộ môn tiếng Pháp và khoa Vật lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Pháp chuyên ngành: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để xây dựng giáo trình và phương pháp giảng dạy hiệu quả, giúp nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Nhà quản lý giáo dục đại học: Tham khảo để hoạch định chính sách đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành, đầu tư trang thiết bị và tổ chức các hoạt động hỗ trợ học tập phù hợp.

  3. Sinh viên ngành khoa học tự nhiên: Hiểu rõ về phương pháp học tiếng Pháp chuyên ngành, từ đó chủ động nâng cao kỹ năng và kiến thức phục vụ học tập và nghề nghiệp.

  4. Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực didactique des langues: Tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu hành động trong giảng dạy tiếng Pháp chuyên ngành, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần xây dựng giáo trình tiếng Pháp chuyên ngành Vật lý theo phương pháp tiếp cận giao tiếp?
    Phương pháp này giúp sinh viên phát triển toàn diện bốn kỹ năng ngôn ngữ, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp thực tế, phù hợp với nhu cầu sử dụng tiếng Pháp trong học tập và nghề nghiệp, khắc phục hạn chế của phương pháp truyền thống chỉ tập trung vào đọc và dịch.

  2. Khó khăn lớn nhất của sinh viên khi học tiếng Pháp chuyên ngành là gì?
    Khó khăn chủ yếu nằm ở kỹ năng nghe và nói do trình độ đầu vào thấp và thiếu môi trường thực hành giao tiếp, dẫn đến việc tiếp thu kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Pháp gặp nhiều trở ngại.

  3. Phương pháp nghiên cứu hành động được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
    Nghiên cứu hành động được thực hiện qua bốn bước: khảo sát thực trạng, xây dựng giải pháp, thử nghiệm giáo trình mới và đánh giá hiệu quả, nhằm giải quyết vấn đề thực tiễn và cải thiện chất lượng giảng dạy.

  4. Sinh viên mong muốn gì ở khóa học tiếng Pháp chuyên ngành mới?
    Sinh viên mong muốn có tài liệu minh họa sinh động, sử dụng thiết bị kỹ thuật hiện đại, tăng thời lượng thực hành nghe và nói, cũng như các hoạt động tương tác giúp nâng cao kỹ năng giao tiếp.

  5. Làm thế nào để giảng viên có thể nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Pháp chuyên ngành?
    Giảng viên cần được đào tạo về phương pháp tiếp cận giao tiếp, sử dụng công nghệ hỗ trợ giảng dạy, thiết kế các hoạt động tương tác phù hợp với trình độ và nhu cầu của sinh viên, đồng thời thường xuyên cập nhật tài liệu và phương pháp mới.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định rõ thực trạng khó khăn trong giảng dạy và học tập tiếng Pháp chuyên ngành Vật lý tại Đại học Hồng Đức, đặc biệt là trình độ đầu vào thấp và phương pháp giảng dạy truyền thống chưa đáp ứng nhu cầu.
  • Phương pháp tiếp cận giao tiếp được lựa chọn làm cơ sở xây dựng giáo trình mới nhằm phát triển toàn diện kỹ năng ngôn ngữ cho sinh viên.
  • Giáo trình mới được thiết kế với cấu trúc rõ ràng, nội dung phù hợp, kết hợp các hoạt động phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và sử dụng tài liệu thực tế, minh họa sinh động.
  • Kết quả khảo sát và thử nghiệm cho thấy sinh viên đánh giá cao tính hiệu quả và phù hợp của giáo trình mới, đồng thời đề xuất tăng cường trang thiết bị hỗ trợ và các hoạt động thực hành.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về xây dựng giáo trình, đầu tư thiết bị, đào tạo giảng viên và tổ chức các hoạt động hỗ trợ nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Pháp chuyên ngành trong thời gian tới.

Nghiên cứu khuyến khích các đơn vị đào tạo tiếp tục áp dụng và phát triển phương pháp tiếp cận giao tiếp trong giảng dạy ngoại ngữ chuyên ngành, đồng thời tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan để nâng cao hiệu quả đào tạo. Các nhà quản lý và giảng viên được mời gọi tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm cải thiện chương trình đào tạo ngoại ngữ chuyên ngành tại các trường đại học Việt Nam.