Khó khăn trong việc hiểu biết nghe của sinh viên năm nhất ngành ngôn ngữ và văn hóa Pháp

• Tác giả: Hoàng Minh Thúy
• Người hướng dẫn: Pr. Phạm Thị Thạt
• Trường học: Đại Học Ngoại Ngữ - Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Ngôn Ngữ Và Văn Hóa Pháp
• Đề tài: Khó Khăn Trong Hiểu Biết Nghe Của Sinh Viên Năm Nhất Ngành Tiếng Pháp
• Loại tài liệu: Mémoire de Master
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Hà Nội

• INTRODUCTION
• 1. CHƯƠNG 1: COMPÉTENCE DE LA COMMUNICATION ET LA COMPRÉHENSION ORALE
• 1.1. Compétence de la communication
• 1.1.1. Qu’est – ce que la communication ?
• 1.1.2. Schéma de la communication
• 1.1.2.1. Schéma de Ferdinand de Saussure
• 1.1.2.2. Modèle « mathématique » de la communication de Shannon et Weaver
• 1.1.2.3. Schéma de Jakobson
• 1.1.2.4. Modèle du processus de communication
• 1.1.2.5. Modèle « Speaking » de Hymes
• 1.1.3. Compétence de communication
• 1.1.3.1. Définition
• 1.1.3.2. Composantes de la compétence de communication
• 1.1.3.2.1. La composante linguistique
• 1.1.3.2.2. La composante discursive
• 1.1.3.2.3. La composante référentielle
• 1.1.3.2.4. La composante socioculturelle
• 1.2. Compréhension orale
• 1.2.1. Processus de compréhension orale
• 1.2.1.1. Processus de compréhension orale selon les aspects psycholinguistiques
• 1.2.1.1.1. Modèle séméiologique : de la forme au sens (ascendant)
• 1.2.1.1.2. Modèle onomasiologique
• 1.3. Conclusion du chapitre
• 2. ENSEIGNEMENT DE LA COMPRÉHENSION ORALE AVEC TOUT VA BIEN 1 AUX ÉTUDIANTS DÉBUTANTS AU DLCF
• 2.1. Programme d’étude réservé aux étudiants « vrais débutants »
• 2.2. Objectifs de formation
• 2.3. Méthode Tout va bien 1
• 2.4. Enseignement de la compréhension orale
• 2.4.1. Présentation des données
• 2.4.2. Analyse et interprétation des résultats d’enquête et d’entrevue
• 2.4.3. Choix du document
• 2.4.4. Enseignement explicite des stratégies d’écoute
• 2.4.5. Démarche didactique de la compréhension orale en classe
• 2.4.6. Types d’exercices en compréhension orale
• 2.5. Conclusion du chapitre
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khó khăn trong hiểu biết nghe của sinh viên năm nhất

Khó khăn trong việc hiểu biết nghe của sinh viên năm nhất ngành tiếng Pháp là một vấn đề đáng chú ý. Nhiều sinh viên gặp khó khăn trong việc tiếp nhận thông tin từ các tài liệu âm thanh, điều này ảnh hưởng đến khả năng nghe hiểu tiếng Pháp của họ. Các yếu tố như thiếu kỹ năng nghe, sự không quen thuộc với âm điệu và ngữ điệu của tiếng Pháp, cũng như sự khác biệt trong phát âm tiếng Pháp so với tiếng mẹ đẻ, đều góp phần vào những khó khăn này. Theo nghiên cứu, sinh viên thường cảm thấy áp lực khi phải hiểu các đoạn hội thoại nhanh hoặc các bài nghe có ngữ cảnh phức tạp. Điều này dẫn đến việc họ không thể tập trung vào nội dung chính, từ đó làm giảm hiệu quả học tập. Một số sinh viên cho biết họ cảm thấy bối rối khi không thể theo kịp tốc độ nói của người bản ngữ, điều này càng làm tăng thêm sự lo lắng và thiếu tự tin trong quá trình học tập.

1.1. Nguyên nhân của khó khăn

Nguyên nhân chính dẫn đến khó khăn nghe tiếng Pháp của sinh viên năm nhất có thể được phân tích qua nhiều khía cạnh. Đầu tiên, việc thiếu tài liệu học tiếng Pháp phù hợp với trình độ của sinh viên là một yếu tố quan trọng. Nhiều tài liệu âm thanh hiện có không được thiết kế cho sinh viên đại học mới bắt đầu, dẫn đến việc sinh viên không thể tiếp cận nội dung một cách hiệu quả. Thứ hai, sự thiếu hụt trong kỹ năng nghe cũng là một vấn đề lớn. Sinh viên thường không được đào tạo đầy đủ về các chiến lược nghe cần thiết để hiểu và phân tích thông tin trong các bài nghe. Cuối cùng, sự khác biệt về văn hóa và ngôn ngữ cũng tạo ra rào cản trong việc hiểu các ngữ cảnh giao tiếp, khiến sinh viên cảm thấy khó khăn hơn trong việc tiếp nhận thông tin.

1.2. Hệ quả của khó khăn

Hệ quả của những khó khăn trong học tập này không chỉ ảnh hưởng đến kết quả học tập mà còn tác động đến tâm lý của sinh viên. Nhiều sinh viên cảm thấy chán nản và mất động lực khi không thể theo kịp chương trình học. Điều này có thể dẫn đến việc họ bỏ lỡ các cơ hội giao tiếp và thực hành nghe hiểu tiếng Pháp trong môi trường thực tế. Hơn nữa, sự thiếu tự tin trong khả năng nghe hiểu có thể làm giảm khả năng tham gia vào các hoạt động nhóm và thảo luận trong lớp học. Từ đó, sinh viên có thể cảm thấy bị cô lập và không thể phát triển kỹ năng giao tiếp cần thiết cho việc học tập và làm việc trong tương lai.

II. Phương pháp học tập hiệu quả

Để cải thiện khó khăn nghe tiếng Pháp, sinh viên cần áp dụng các phương pháp học tập hiệu quả. Một trong những phương pháp quan trọng là sử dụng các tài liệu âm thanh phù hợp với trình độ của họ. Việc lựa chọn các bài nghe có tốc độ chậm và ngữ điệu rõ ràng sẽ giúp sinh viên dễ dàng tiếp cận và hiểu nội dung. Bên cạnh đó, việc thực hành kỹ năng nghe thông qua các bài tập nghe có hướng dẫn cũng rất cần thiết. Sinh viên nên được khuyến khích tham gia vào các hoạt động nghe nhóm, nơi họ có thể thảo luận và phân tích nội dung cùng nhau. Điều này không chỉ giúp họ cải thiện kỹ năng nghe mà còn tạo ra một môi trường học tập tích cực và hỗ trợ lẫn nhau.

2.1. Tài liệu học tập

Việc lựa chọn tài liệu học tập phù hợp là rất quan trọng trong quá trình cải thiện kỹ năng nghe. Sinh viên nên tìm kiếm các tài liệu âm thanh được thiết kế cho người mới bắt đầu, bao gồm các bài nghe có nội dung đơn giản và dễ hiểu. Các ứng dụng học ngôn ngữ cũng có thể cung cấp các bài tập nghe tương tác, giúp sinh viên luyện tập một cách hiệu quả. Ngoài ra, việc sử dụng các video có phụ đề cũng là một cách hữu ích để sinh viên có thể theo dõi và hiểu nội dung một cách dễ dàng hơn.

2.2. Thực hành nhóm

Thực hành nghe hiểu tiếng Pháp trong môi trường nhóm có thể mang lại nhiều lợi ích cho sinh viên. Khi tham gia vào các hoạt động nhóm, sinh viên có cơ hội để thảo luận và chia sẻ ý kiến về các bài nghe, từ đó giúp họ củng cố kiến thức và cải thiện kỹ năng giao tiếp. Việc lắng nghe và phản hồi từ bạn bè cũng giúp sinh viên nhận ra những điểm mạnh và điểm yếu của bản thân trong quá trình học tập. Hơn nữa, môi trường nhóm tạo ra sự hỗ trợ và động viên, giúp sinh viên cảm thấy tự tin hơn khi thực hành kỹ năng nghe.

III. Đề xuất cải thiện

Để giải quyết khó khăn trong học tập, cần có những đề xuất cải thiện cụ thể. Đầu tiên, các giảng viên nên thiết kế các khóa học tập trung vào kỹ năng nghe cho sinh viên năm nhất. Các khóa học này nên bao gồm các bài tập thực hành nghe đa dạng, từ các đoạn hội thoại ngắn đến các bài nghe dài hơn. Thứ hai, việc tổ chức các buổi hội thảo hoặc lớp học bổ trợ về chiến lược nghe cũng rất cần thiết. Những buổi học này sẽ giúp sinh viên nắm vững các kỹ thuật cần thiết để cải thiện khả năng nghe hiểu. Cuối cùng, việc khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động ngoại khóa liên quan đến tiếng Pháp, như câu lạc bộ tiếng Pháp, sẽ tạo cơ hội cho họ thực hành và nâng cao kỹ năng nghe trong môi trường thực tế.

3.1. Khóa học tập trung

Thiết kế các khóa học tập trung vào kỹ năng nghe sẽ giúp sinh viên có cơ hội luyện tập một cách có hệ thống. Các giảng viên có thể sử dụng các tài liệu âm thanh phong phú và đa dạng để sinh viên có thể tiếp cận với nhiều dạng ngữ điệu và phong cách nói khác nhau. Việc tổ chức các bài kiểm tra định kỳ cũng sẽ giúp sinh viên theo dõi sự tiến bộ của bản thân và điều chỉnh phương pháp học tập cho phù hợp.

3.2. Hoạt động ngoại khóa

Khuyến khích sinh viên tham gia vào các hoạt động ngoại khóa liên quan đến tiếng Pháp sẽ tạo ra một môi trường học tập năng động và thú vị. Các câu lạc bộ tiếng Pháp có thể tổ chức các buổi thảo luận, xem phim hoặc nghe nhạc tiếng Pháp, giúp sinh viên cải thiện kỹ năng nghe trong một bối cảnh thực tế. Những hoạt động này không chỉ giúp sinh viên nâng cao khả năng nghe mà còn tạo cơ hội để họ giao lưu và kết nối với những người có cùng sở thích.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chính sách tuyển sinh tại Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội có sự thay đổi đáng kể khi mở rộng đối tượng tuyển sinh cho những sinh viên chưa từng học tiếng Pháp trước đó, gọi là nhóm "vrai débutants" (người mới bắt đầu thực sự). Từ năm học 2008-2009 với 19 sinh viên, số lượng này tăng lên 120 sinh viên năm học 2011-2012, chia thành 5 lớp với 24 sinh viên mỗi lớp. Mặc dù được tổ chức các khóa học tiếng Pháp tăng cường, sinh viên nhóm này vẫn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong kỹ năng nghe hiểu, dẫn đến kết quả học tập không như mong đợi.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định nguyên nhân chính gây ra khó khăn trong việc học kỹ năng nghe hiểu tiếng Pháp của sinh viên "vrai débutants" năm thứ nhất, đồng thời đề xuất các giải pháp cải thiện hiệu quả giảng dạy và học tập kỹ năng này. Nghiên cứu tập trung vào việc phân tích phương pháp giảng dạy hiện tại sử dụng bộ giáo trình "Tout va bien 1" và khảo sát thực trạng tại Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội trong năm học 2011-2012.

Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn và cơ sở lý thuyết để nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Pháp cho sinh viên mới bắt đầu, góp phần giúp họ đạt được trình độ A2 theo Khung Tham chiếu Ngôn ngữ Châu Âu sau năm học đầu tiên, đồng thời tăng cường động lực học tập và khả năng giao tiếp hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về kỹ năng giao tiếp và quá trình nghe hiểu trong giảng dạy tiếng Pháp như sau:

• Lý thuyết về năng lực giao tiếp của Dell Hymes và Sophie Moirand, nhấn mạnh sự kết hợp giữa năng lực ngôn ngữ và năng lực xã hội - văn hóa trong việc sử dụng ngôn ngữ phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp. Bốn thành phần chính gồm: năng lực ngôn ngữ, năng lực diễn ngôn, năng lực tham chiếu và năng lực xã hội - văn hóa.

• Mô hình quá trình nghe hiểu theo Marie-José Gremmo và Henri Holec, phân tích hai mô hình: mô hình séméiologique (từ hình thức đến ý nghĩa) và mô hình onomasiologique (từ ý nghĩa đến hình thức), cùng với các yếu tố tâm lý ngôn ngữ và ngữ dụng học ảnh hưởng đến việc xây dựng ý nghĩa khi nghe.

• Chiến lược nghe hiểu theo các nhà nghiên cứu Murphy, O’Malley & Chamot, Vandergrift, phân loại các chiến lược thành nhóm siêu nhận thức, nhận thức và xã hội - cảm xúc, nhấn mạnh vai trò của việc sử dụng chiến lược nghe hiệu quả để nâng cao khả năng hiểu.

• Phân loại tài liệu nghe thành hai nhóm chính: thông điệp được phát trực tiếp (đối thoại, độc thoại) và thông điệp truyền qua thiết bị (điện thoại, radio), với đặc điểm và mức độ khó khác nhau.

• Dạy nghe theo ba giai đoạn: tiền nghe (chuẩn bị, kích thích sự tò mò, dự đoán nội dung), trong khi nghe (tập trung vào ý chính, chi tiết, xác nhận dự đoán), và sau nghe (thảo luận, tổng kết, vận dụng).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả kết hợp phân tích định tính và định lượng:

• Nguồn dữ liệu: Khảo sát 99 sinh viên "vrai débutants" năm thứ nhất tại Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội, cùng phỏng vấn 7 giảng viên phụ trách giảng dạy kỹ năng nghe hiểu.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ sinh viên nhóm "vrai débutants" trong năm học 2011-2012 được khảo sát, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao. Giảng viên được chọn theo tiêu chí trực tiếp giảng dạy kỹ năng nghe cho nhóm sinh viên này.

• Phương pháp thu thập dữ liệu: Sử dụng bảng câu hỏi với các câu hỏi đóng nhằm thu thập ý kiến, đánh giá về khó khăn, chiến lược nghe, tài liệu nghe và mong muốn cải thiện. Phỏng vấn sâu với giảng viên để làm rõ quan điểm và thực tiễn giảng dạy.

• Phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp tỷ lệ, biểu đồ minh họa các kết quả khảo sát; phân tích nội dung phỏng vấn để rút ra các nhận định về nguyên nhân và giải pháp.

• Timeline nghiên cứu: Khảo sát và phỏng vấn được thực hiện vào tháng 2 năm 2012, thời điểm sinh viên vừa kết thúc học kỳ đầu tiên, đảm bảo dữ liệu phản ánh sát thực trạng học tập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Động lực học tập yếu và khó khăn trong việc tiếp cận tiếng Pháp: 64,3% sinh viên chọn học tiếng Pháp do không đủ điểm vào ngành học ưu tiên, chỉ 14,3% học vì yêu thích. 100% sinh viên cho rằng tiếng Pháp khó học, đặc biệt kỹ năng nghe hiểu (88% đánh giá là khó nhất trong 4 kỹ năng).

2. Tài liệu nghe trong bộ giáo trình "Tout va bien 1" không phù hợp: 98% sinh viên cho rằng tài liệu nghe quá khó, 75,8% đánh giá tài liệu quá dài, 45% gặp khó khăn do tốc độ nói nhanh, 50,6% không thấy chủ đề phù hợp với sở thích và cuộc sống của mình.

3. Chiến lược nghe chưa được sử dụng hiệu quả: Hơn 94% sinh viên thừa nhận không biết hoặc không sử dụng các chiến lược nghe đúng cách. Các chiến lược tiền nghe như kích hoạt kiến thức trước, dự đoán nội dung, ghi chú thông tin ít được áp dụng (chỉ 14,3% sử dụng chiến lược ghi nhớ thông tin). Trong khi nghe, 60,7% không biết cách ghi chú hiệu quả, 87% không dùng ngữ cảnh để đoán nghĩa từ mới.

4. Giảng viên cũng nhận định tài liệu nghe chưa phù hợp và chiến lược nghe chưa được dạy đầy đủ: 100% giảng viên cho rằng tài liệu nghe quá dài và khó, 62,8% đánh giá kỹ năng nghe là khó dạy nhất. Họ thường sử dụng các chiến lược tiền nghe như giới thiệu tiêu đề, hình ảnh, câu hỏi để kích thích dự đoán, nhưng chưa chú trọng đầy đủ các chiến lược trong và sau khi nghe.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của khó khăn nghe hiểu là do sự thiếu phù hợp của tài liệu nghe với trình độ và sở thích của sinh viên, cùng với việc thiếu kỹ năng và chiến lược nghe hiệu quả. Việc sinh viên "vrai débutants" có nền tảng tiếng Anh trước đó cũng tạo ra sự can thiệp ngôn ngữ, làm tăng độ khó khi học tiếng Pháp.

So với các nghiên cứu trong lĩnh vực dạy tiếng Pháp như báo cáo của ngành và các nghiên cứu quốc tế, kết quả này phù hợp với nhận định rằng tài liệu nghe cần được thiết kế phù hợp với trình độ và đặc điểm người học, đồng thời giảng viên cần hướng dẫn chiến lược nghe một cách có hệ thống.

Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên gặp khó khăn theo từng yếu tố (động lực, tài liệu, chiến lược nghe) và so sánh với quan điểm giảng viên sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề cần giải quyết.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Cải tiến tài liệu nghe phù hợp với trình độ và sở thích sinh viên

   • Thiết kế các đoạn nghe ngắn gọn, tốc độ nói chậm hơn, chủ đề gần gũi với đời sống sinh viên (âm nhạc, tình yêu, phim ảnh).
   • Thời gian thực hiện: 6 tháng, chủ thể: Bộ môn và nhóm biên soạn giáo trình.

2. Tăng cường đào tạo và hướng dẫn chiến lược nghe cho sinh viên

   • Tổ chức các buổi tập huấn về chiến lược tiền nghe, trong nghe và sau nghe như dự đoán, ghi chú, sử dụng ngữ cảnh.
   • Thời gian: 1 học kỳ, chủ thể: giảng viên và trung tâm đào tạo kỹ năng học tập.

3. Đa dạng hóa loại hình tài liệu nghe trong giảng dạy

   • Sử dụng thêm các tài liệu nghe đa phương tiện như video, bài hát, phim ngắn để tăng tính hấp dẫn và thực tế.
   • Thời gian: liên tục, chủ thể: giảng viên và phòng công nghệ giáo dục.

4. Cải thiện điều kiện vật chất phục vụ giảng dạy nghe

   • Nâng cấp thiết bị nghe, máy phát, phòng học đảm bảo âm thanh rõ ràng, tránh hỏng hóc.
   • Thời gian: 3 tháng, chủ thể: Ban quản lý cơ sở vật chất nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giảng viên tiếng Pháp tại các trường đại học và cao đẳng

   • Lợi ích: Hiểu rõ khó khăn của sinh viên mới bắt đầu, áp dụng chiến lược giảng dạy phù hợp, cải tiến tài liệu và phương pháp.

2. Nhà biên soạn giáo trình và tài liệu học tiếng Pháp

   • Lợi ích: Nắm bắt nhu cầu thực tế của người học, thiết kế tài liệu phù hợp về nội dung, độ dài, tốc độ nói và chủ đề.

3. Sinh viên ngành Sư phạm tiếng Pháp và Ngôn ngữ Pháp

   • Lợi ích: Học hỏi về các chiến lược nghe hiệu quả, hiểu rõ quá trình và khó khăn trong học nghe, chuẩn bị tốt cho công tác giảng dạy tương lai.

4. Các nhà quản lý giáo dục và chuyên gia đào tạo ngoại ngữ

   • Lợi ích: Đánh giá thực trạng đào tạo tiếng Pháp, xây dựng chính sách hỗ trợ, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển chương trình đào tạo phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao sinh viên "vrai débutants" lại gặp nhiều khó khăn trong kỹ năng nghe hiểu?
   Sinh viên này thường thiếu động lực học tập do chọn ngành không phải sở thích, đồng thời tài liệu nghe hiện tại quá khó, dài và không phù hợp với trình độ. Ngoài ra, họ chưa được hướng dẫn sử dụng các chiến lược nghe hiệu quả.

2. Chiến lược nghe nào quan trọng nhất để cải thiện kỹ năng nghe hiểu?
   Chiến lược tiền nghe như dự đoán nội dung, kích hoạt kiến thức trước, cùng với chiến lược trong nghe như ghi chú và sử dụng ngữ cảnh để đoán nghĩa từ mới là rất quan trọng. Các chiến lược này giúp người học chủ động và tập trung hơn khi nghe.

3. Làm thế nào để giảng viên có thể giúp sinh viên sử dụng chiến lược nghe hiệu quả?
   Giảng viên cần tích hợp hướng dẫn chiến lược nghe vào bài giảng, tổ chức các hoạt động thực hành chiến lược, đồng thời cung cấp phản hồi và khuyến khích sinh viên áp dụng trong các bài tập nghe.

4. Tại sao tài liệu nghe trong "Tout va bien 1" không phù hợp với sinh viên?
   Tài liệu có độ dài lớn, tốc độ nói nhanh, chủ đề không gần gũi với sinh viên, gây khó khăn trong việc theo dõi và hiểu nội dung, làm giảm động lực học tập.

5. Có nên sử dụng tài liệu nghe đa phương tiện trong giảng dạy không?
   Có, tài liệu đa phương tiện như video, bài hát giúp tăng tính sinh động, tạo môi trường giao tiếp thực tế, kích thích sự hứng thú và cải thiện khả năng nghe hiểu của sinh viên.

Kết luận

• Sinh viên "vrai débutants" gặp nhiều khó khăn trong kỹ năng nghe hiểu do động lực học tập thấp, tài liệu nghe không phù hợp và thiếu chiến lược nghe hiệu quả.
• Tài liệu nghe trong bộ giáo trình "Tout va bien 1" được đánh giá là quá dài, tốc độ nhanh và chủ đề không phù hợp với sinh viên.
• Sinh viên chưa sử dụng hiệu quả các chiến lược nghe, đặc biệt là các chiến lược tiền nghe và trong khi nghe.
• Giảng viên nhận thức được khó khăn này nhưng chưa áp dụng đầy đủ các chiến lược nghe trong giảng dạy.
• Đề xuất cải tiến tài liệu, tăng cường đào tạo chiến lược nghe, đa dạng hóa tài liệu và nâng cấp cơ sở vật chất là cần thiết để nâng cao hiệu quả học tập.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6 tháng tới, theo dõi và đánh giá hiệu quả qua các kỳ học tiếp theo.

Call to action: Các nhà quản lý, giảng viên và biên soạn giáo trình cần phối hợp chặt chẽ để cải thiện chất lượng đào tạo kỹ năng nghe cho sinh viên mới bắt đầu, góp phần nâng cao năng lực giao tiếp tiếng Pháp trong môi trường học thuật và thực tiễn.