Luận Văn Thạc Sĩ: Khảo Sát Viêm Tử Cung Trên Chó Và Ứng Dụng Phác Đồ Điều Trị

• Tác giả: Nguyễn Tấn Quang
• Người hướng dẫn: PGS. Sử Thanh Long
• Trường học: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
• Chuyên ngành: Thú y
• Đề tài: Bước đầu khảo sát viêm tử cung trên chó và ứng dụng phác đồ điều trị
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
• 1. TÍNH CẤP THIẾT ĐỀ TÀI
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. BỆNH VIÊM TỬ CUNG TRÊN ĐÀN CHÓ
• 2.1.1. Khái niệm bệnh viêm tử cung
• 2.1.2. Các dạng viêm tử cung
• 2.1.3. Nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh
• 2.1.4. Đặc điểm dịch tễ học
• 2.1.5. Tình hình nghiên cứu về đề tài trong và ngoài nước
• 2.1.5.1. Tình hình nghiên cứu về đề tài ở Việt Nam
• 2.1.5.2. Tình hình nghiên cứu về đề tài trên thế giới
• 3. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Địa điểm nghiên cứu
• 3.2. Thời gian nghiên cứu
• 3.3. Đối tượng, vật liệu nghiên cứu
• 3.4. Nội dung nghiên cứu
• 3.5. Phương pháp nghiên cứu
• 3.5.1. Phương pháp thu thập thông tin
• 3.5.2. Phương pháp chẩn đoán lâm sàng bệnh viêm tử cung ở chó
• 3.5.3. Phương pháp chẩn đoán bằng siêu âm bệnh viêm tử cung ở chó
• 3.5.4. Phương pháp điều trị bảo tồn
• 3.5.5. Phương pháp điều trị Ngoại khoa
• 3.5.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Tình hình chó đến khám, điều trị và sử dụng các dịch vụ tại phòng khám và chăm sóc thú cưng GAIA
• 4.2. Tỷ lệ các bệnh trên chó đến khám và điều trị
• 4.3. Các bệnh sinh sản thường gặp ở chó cái
• 4.4. Các dạng viêm tử cung ở chó
• 4.5. Giống chó nội và chó ngoại mắc bệnh viêm tử cung được mang đến tại phòng khám và chăm sóc thú cưng GAIA
• 4.6. Những nhóm tuổi thường gặp trên đàn chó mắc bệnh viêm tử cung được mang đến phòng khám và chăm sóc thú cưng GAIA
• 4.7. Những lứa đẻ thường gặp trên đàn chó mắc bệnh viêm tử cung được mang đến phòng khám và chăm sóc thú cưng GAIA
• 4.8. Hiệu quả điều trị bệnh viêm tử cung ở chó
• 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về bệnh viêm tử cung trên chó

Viêm tử cung là một bệnh lý phổ biến ở chó cái, đặc biệt là những con chưa triệt sản. Bệnh thường xảy ra sau khi đẻ và có thể dẫn đến vô sinh hoặc tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Nguyên nhân chính liên quan đến rối loạn nội tiết tố và nhiễm khuẩn. Các dạng viêm tử cung bao gồm viêm nội mạc tử cung, viêm cơ tử cung và viêm tương mạc tử cung. Bệnh có thể xuất hiện dưới hai dạng: dạng kín và dạng hở, với các triệu chứng và mức độ nguy hiểm khác nhau.

1.1. Nguyên nhân và cơ chế sinh bệnh

Cơ chế sinh bệnh viêm tử cung phức tạp, liên quan đến sự mất cân bằng nội tiết tố và sự xâm nhập của vi khuẩn. Progesterone đóng vai trò quan trọng trong việc tăng sinh nội mạc tử cung, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Escherichia coli là vi khuẩn phổ biến nhất được tìm thấy trong tử cung của chó bị viêm. Sự tích tụ độc tố từ vi khuẩn có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết và suy đa cơ quan.

1.2. Đặc điểm dịch tễ học

Viêm tử cung thường xảy ra ở chó cái từ tuổi trưởng thành đến già, với tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở các giống chó như Rottweiler và Golden Retriever. Bệnh phổ biến trong vòng 8 tuần sau lần động dục cuối cùng. Các yếu tố như tuổi tác, lứa đẻ và giống chó đều ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh.

II. Phương pháp chẩn đoán và điều trị viêm tử cung

Chẩn đoán viêm tử cung dựa trên các dấu hiệu lâm sàng, xét nghiệm máu và siêu âm. Siêu âm là phương pháp hiệu quả để xác định mức độ tổn thương tử cung. Phác đồ điều trị bao gồm phương pháp bảo tồn và phẫu thuật cắt bỏ tử cung buồng trứng. Phương pháp bảo tồn sử dụng kháng sinh và thuốc chống viêm, trong khi phẫu thuật là lựa chọn tối ưu cho các trường hợp nặng.

2.1. Phương pháp chẩn đoán

Chẩn đoán lâm sàng dựa trên các triệu chứng như dịch tiết âm hộ, sốt và mệt mỏi. Siêu âm giúp xác định sự tích tụ dịch trong tử cung và mức độ tổn thương. Xét nghiệm máu được sử dụng để đánh giá tình trạng nhiễm trùng và rối loạn chức năng cơ quan.

2.2. Phác đồ điều trị hiệu quả

Phương pháp bảo tồn sử dụng kháng sinh như Enrofloxacin và thuốc chống viêm để kiểm soát nhiễm trùng. Phẫu thuật cắt bỏ tử cung buồng trứng là phương pháp triệt để, đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp viêm tử cung dạng kín. Tỷ lệ thành công của phương pháp bảo tồn là 90.8%, trong khi phẫu thuật đạt 71.88%.

III. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu được thực hiện tại phòng khám Gaia từ năm 2013 đến 2020, với 135 trường hợp chó mắc viêm tử cung trong tổng số 910 ca sản khoa. Kết quả cho thấy chó ngoại có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn chó nội. Chó từ 1 tuổi trở lên có nguy cơ mắc bệnh cao hơn chó dưới 1 tuổi. Phác đồ điều trị được đề xuất đã chứng minh hiệu quả cao trong việc kiểm soát và điều trị bệnh.

3.1. Tỷ lệ mắc bệnh và đặc điểm đàn chó

Nghiên cứu ghi nhận 58.52% trường hợp viêm tử cung dạng hở và 41.48% dạng kín. Chó ngoại chiếm 114/135 ca, trong khi chó nội chỉ có 21 ca. Chó từ 1 tuổi trở lên có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn, đặc biệt là những con chưa sinh đẻ hoặc đẻ ít lứa.

3.2. Ứng dụng phác đồ điều trị

Phác đồ điều trị được áp dụng tại phòng khám Gaia đã mang lại kết quả khả quan. Phương pháp bảo tồn giúp 90.8% chó khỏi bệnh, trong khi phẫu thuật đạt 71.88%. Nghiên cứu này là cơ sở khoa học quan trọng để cải thiện hiệu quả điều trị viêm tử cung trên chó.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế và nâng cao đời sống dân trí tại Hà Nội, việc nuôi chó làm cảnh, giữ nhà và kinh tế ngày càng phổ biến. Từ năm 2013 đến nay, có khoảng 18.906 trường hợp chó được đưa đến khám và điều trị tại phòng khám và chăm sóc thú cưng Gaia. Trong số này, 910 ca liên quan đến các bệnh sản khoa, trong đó có 135 ca mắc bệnh viêm tử cung, chiếm tỷ lệ 1,20% tổng số ca khám. Viêm tử cung là bệnh sản khoa phổ biến nhất ở chó cái, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và khả năng sinh sản, thậm chí có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng bức tranh tổng thể về tình hình bệnh viêm tử cung và các yếu tố ảnh hưởng trên chó nuôi tại Hà Nội, đồng thời phát triển phác đồ phòng và điều trị hiệu quả. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 6/2019 đến tháng 6/2020 tại phòng khám Gaia, với phạm vi đối tượng là các giống chó cái sinh sản ở mọi lứa tuổi. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị, bảo vệ sức khỏe và khả năng sinh sản của chó, góp phần phát triển ngành thú y và chăm sóc thú cưng tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về sinh bệnh học viêm tử cung ở chó, tập trung vào hai yếu tố chính: rối loạn nội tiết tố và nhiễm khuẩn. Progesterone đóng vai trò trung tâm trong cơ chế sinh bệnh, kích thích tăng sinh nội mạc tử cung, đóng cổ tử cung và giảm co bóp tử cung, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Các dạng viêm tử cung được phân loại gồm viêm nội mạc tử cung, viêm cơ tử cung và viêm tương mạc tử cung, với mức độ nghiêm trọng tăng dần. Viêm tử cung có hai dạng chính: dạng hở (cổ tử cung mở, dịch viêm chảy ra ngoài) và dạng kín (cổ tử cung đóng, dịch tích tụ trong tử cung). Các khái niệm chuyên ngành như CEH (tăng sản nội mạc tử cung), PAMPs (phân tử liên quan đến mầm bệnh), TLR (thụ thể nhận dạng mẫu mã hóa) và các chất trung gian viêm như cytokine, COX-2, prostaglandin E2 và F2α được áp dụng để giải thích phản ứng miễn dịch và viêm tại chỗ. Ngoài ra, các phương pháp chẩn đoán lâm sàng, siêu âm và xét nghiệm huyết học cũng được sử dụng để đánh giá tình trạng bệnh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi cứu và khảo sát thực địa tại phòng khám và chăm sóc thú cưng Gaia, Hà Nội, trong thời gian từ 6/2019 đến 6/2020. Cỡ mẫu gồm 135 ca chó cái được chẩn đoán mắc viêm tử cung, trong tổng số 18.906 ca khám. Phương pháp chọn mẫu là lấy toàn bộ các trường hợp phù hợp trong khoảng thời gian nghiên cứu. Dữ liệu được thu thập qua hồ sơ bệnh án, phần mềm quản lý (KiotViet, Excel), phỏng vấn chủ nuôi và chẩn đoán lâm sàng. Phương pháp chẩn đoán bao gồm khám lâm sàng (quan sát dịch tiết âm đạo, đo thân nhiệt, sờ nắn bụng), siêu âm ổ bụng để xác định tình trạng tử cung và các tổn thương liên quan. Phương pháp điều trị gồm điều trị bảo tồn (sử dụng Prostaglandin F2α, Prednisolon, kháng sinh theo kháng sinh đồ) và phẫu thuật cắt bỏ tử cung buồng trứng (OHE) cho các trường hợp nặng hoặc không đáp ứng điều trị bảo tồn. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm Microsoft Excel và Minitab 16, phân tích thống kê sinh học với mức ý nghĩa P<0,05.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ mắc bệnh viêm tử cung: Trong tổng số 18.906 ca khám, có 135 ca viêm tử cung, chiếm 1,20% tổng số ca khám và 14,84% trong nhóm bệnh sản khoa (910 ca).
2. Phân loại dạng viêm tử cung: Viêm tử cung dạng hở chiếm 58,52% (79 ca), cao hơn dạng kín 41,48% (56 ca).
3. Ảnh hưởng của giống chó: Giống chó ngoại chiếm 84,44% (114 ca) trong tổng số chó mắc viêm tử cung, cao hơn nhiều so với giống chó nội 15,56% (21 ca).
4. Nhóm tuổi mắc bệnh: Chó dưới 1 tuổi chỉ chiếm 5,04% (6 ca), trong khi nhóm từ 1 đến dưới 3 tuổi và từ 3 đến dưới 6 tuổi đều chiếm 34,45% (41 ca mỗi nhóm), nhóm trên 6 tuổi chiếm 26,05% (31 ca).
5. Lứa đẻ và bệnh viêm tử cung: Chó không sinh sản hoặc sinh sản không đều chiếm tỷ lệ mắc bệnh cao nhất 56,25% (54 ca), trong khi chó đã đẻ nhiều lứa có tỷ lệ thấp hơn.
6. Hiệu quả điều trị: Phương pháp điều trị bảo tồn đạt tỷ lệ khỏi 90,80% (79/87 ca), trong khi phẫu thuật cắt tử cung buồng trứng đạt 71,88% (23/32 ca). Tỷ lệ khỏi tổng thể là 85,71% (102/119 ca điều trị).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy viêm tử cung dạng hở phổ biến hơn dạng kín, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế, do dạng hở dễ nhận biết và phát hiện sớm hơn. Tỷ lệ mắc bệnh cao ở chó ngoại phản ánh xu hướng nuôi chó ngoại tại Hà Nội và sự quan tâm chăm sóc kỹ lưỡng hơn, dẫn đến phát hiện bệnh nhiều hơn so với chó nội. Nhóm tuổi mắc bệnh chủ yếu từ 1 tuổi trở lên, phù hợp với giai đoạn bắt đầu sinh sản và chu kỳ động dục, khi progesterone tăng cao tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển. Tỷ lệ mắc bệnh cao ở chó không sinh sản hoặc sinh sản không đều cho thấy vai trò quan trọng của rối loạn nội tiết trong sinh bệnh học viêm tử cung. Hiệu quả điều trị bảo tồn cao hơn phẫu thuật do lựa chọn ca bệnh phù hợp và khả năng duy trì sinh sản. Tuy nhiên, phẫu thuật vẫn là lựa chọn cần thiết cho các trường hợp nặng hoặc không đáp ứng điều trị bảo tồn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ các dạng viêm tử cung, biểu đồ so sánh tỷ lệ mắc bệnh theo giống và nhóm tuổi, bảng kết quả điều trị với tỷ lệ khỏi tương ứng.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác chẩn đoán sớm: Áp dụng rộng rãi phương pháp siêu âm và xét nghiệm huyết học để phát hiện viêm tử cung ở giai đoạn đầu, đặc biệt với chó ngoại và chó trên 1 tuổi. Thời gian thực hiện: ngay trong vòng 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: các phòng khám thú y và bác sĩ thú y.
2. Phát triển phác đồ điều trị bảo tồn: Khuyến khích sử dụng phác đồ điều trị bảo tồn với Prostaglandin F2α kết hợp kháng sinh theo kháng sinh đồ nhằm nâng cao tỷ lệ khỏi và duy trì khả năng sinh sản. Thời gian: áp dụng liên tục. Chủ thể: bác sĩ thú y và chủ nuôi.
3. Tuyên truyền và hướng dẫn chăm sóc sinh sản: Tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo cho chủ nuôi về chăm sóc sinh sản, tầm quan trọng của việc sinh sản đều đặn và triệt sản khi không có nhu cầu sinh sản. Thời gian: trong 12 tháng tới. Chủ thể: cơ quan thú y, tổ chức cộng đồng.
4. Khuyến khích phẫu thuật triệt sản: Đối với chó không có nhu cầu sinh sản hoặc có nguy cơ cao mắc viêm tử cung, nên thực hiện phẫu thuật cắt bỏ tử cung buồng trứng để phòng ngừa bệnh. Thời gian: triển khai trong 1-2 năm. Chủ thể: bác sĩ thú y, chủ nuôi.
5. Nâng cao năng lực phòng khám: Đầu tư trang thiết bị siêu âm, đào tạo kỹ thuật viên và bác sĩ thú y để nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: phòng khám thú y, cơ quan quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ thú y lâm sàng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và phác đồ điều trị hiệu quả, giúp nâng cao kỹ năng chẩn đoán và điều trị viêm tử cung ở chó.
2. Chủ nuôi chó: Hiểu rõ về bệnh viêm tử cung, các yếu tố nguy cơ và cách phòng tránh, từ đó chăm sóc và theo dõi sức khỏe chó tốt hơn.
3. Nhà nghiên cứu thú y: Tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu tiếp theo về bệnh sản khoa và sinh sản ở chó, đặc biệt trong điều kiện Việt Nam.
4. Cơ quan quản lý thú y và đào tạo: Là nguồn tư liệu để xây dựng chương trình đào tạo, chính sách phòng chống bệnh và nâng cao chất lượng dịch vụ thú y.

Câu hỏi thường gặp

1. Viêm tử cung ở chó có biểu hiện như thế nào?
   Viêm tử cung dạng hở thường có dịch mủ chảy ra từ âm đạo, chó có thể sốt, mệt mỏi, bụng phình to. Dạng kín không có dịch chảy ra ngoài, bụng phình to và chó có thể mệt mỏi, bỏ ăn. Siêu âm giúp phát hiện dịch tích tụ trong tử cung.

2. Nguyên nhân chính gây viêm tử cung ở chó là gì?
   Nguyên nhân chủ yếu là rối loạn nội tiết tố, đặc biệt là progesterone kéo dài gây tăng sinh nội mạc tử cung và đóng cổ tử cung, kết hợp với nhiễm khuẩn do vi khuẩn như Escherichia coli xâm nhập.

3. Phương pháp điều trị nào hiệu quả nhất?
   Điều trị bảo tồn với Prostaglandin F2α kết hợp kháng sinh có tỷ lệ khỏi cao (khoảng 90,8%) cho phép duy trì khả năng sinh sản. Phẫu thuật cắt bỏ tử cung buồng trứng là lựa chọn cho trường hợp nặng hoặc không đáp ứng điều trị bảo tồn.

4. Có thể phòng ngừa viêm tử cung ở chó không?
   Có thể phòng ngừa bằng cách triệt sản chó không có nhu cầu sinh sản, chăm sóc sinh sản đều đặn, theo dõi sức khỏe định kỳ và phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh để điều trị kịp thời.

5. Viêm tử cung có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của chó không?
   Có, viêm tử cung làm suy giảm chức năng tử cung, gây vô sinh hoặc khó sinh. Điều trị sớm và đúng phương pháp giúp bảo vệ khả năng sinh sản và sức khỏe tổng thể của chó.

Kết luận

• Viêm tử cung là bệnh sản khoa phổ biến ở chó cái tại Hà Nội, chiếm 1,20% tổng số ca khám và 14,84% bệnh sản khoa.
• Dạng viêm tử cung hở chiếm ưu thế hơn dạng kín, chó ngoại và chó trên 1 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Chó không sinh sản hoặc sinh sản không đều có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn so với chó đã đẻ nhiều lứa.
• Phương pháp điều trị bảo tồn đạt hiệu quả cao với tỷ lệ khỏi 90,80%, phẫu thuật cắt tử cung buồng trứng cũng là lựa chọn quan trọng với tỷ lệ khỏi 71,88%.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để phát triển phác đồ điều trị, nâng cao hiệu quả phòng và trị bệnh viêm tử cung, góp phần bảo vệ sức khỏe và khả năng sinh sản của chó nuôi tại Việt Nam.

Hành động tiếp theo: Áp dụng phác đồ điều trị bảo tồn và phẫu thuật phù hợp, tăng cường chẩn đoán sớm và tuyên truyền chăm sóc sinh sản cho chủ nuôi. Các phòng khám thú y cần nâng cao năng lực chẩn đoán và điều trị để giảm thiểu tỷ lệ mắc và tử vong do viêm tử cung.