Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển kinh tế thế giới, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng tại Việt Nam và trên toàn cầu. Theo ước tính, có khoảng 670 triệu người sử dụng tiếng Anh với trình độ bản ngữ hoặc gần bản ngữ. Tuy nhiên, việc học kỹ năng nói tiếng Anh đối với sinh viên học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (EFL) vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là các sinh viên năm thứ hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế. Khoảng hai phần ba sinh viên gặp phải các khó khăn học thuật (academic difficulties - AD) như thiếu tự tin, không biết cách chuẩn bị bài học, lo lắng khi tham gia hoạt động lớp học. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khám phá việc áp dụng Nguyên tắc Hợp tác (Cooperative Principle - CP) và Ngụ ý hội thoại (Conversational Implicature - CI) trong việc hỗ trợ sinh viên vượt qua những khó khăn này, đồng thời khảo sát nhận thức của sinh viên và giáo viên về việc sử dụng CP và CI trong học kỹ năng nói tiếng Anh. Nghiên cứu được thực hiện với 100 sinh viên năm thứ hai chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế, cùng với phỏng vấn sâu 9 sinh viên và 5 giảng viên dạy kỹ năng nói. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện phương pháp giảng dạy và học tập kỹ năng nói tiếng Anh, góp phần nâng cao hiệu quả giao tiếp và đáp ứng nhu cầu xã hội ngày càng tăng về năng lực sử dụng tiếng Anh.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính trong ngôn ngữ học thực dụng: Nguyên tắc Hợp tác (CP) và Ngụ ý hội thoại (CI) do Grice đề xuất năm 1967. CP gồm bốn nguyên tắc: lượng (quantity), chất (quality), liên quan (relation) và cách thức (manner). Nguyên tắc lượng yêu cầu người nói cung cấp thông tin vừa đủ, không thừa không thiếu; nguyên tắc chất nhấn mạnh sự trung thực; nguyên tắc liên quan yêu cầu thông tin phải phù hợp với chủ đề; nguyên tắc cách thức đề cao sự rõ ràng, tránh mơ hồ và rườm rà. CI là hiện tượng người nghe suy luận ý nghĩa ẩn sau lời nói dựa trên việc người nói tuân thủ CP. Các khái niệm chính bao gồm: academic difficulties (khó khăn học thuật), conversational implicature (ngụ ý hội thoại), cooperative principle (nguyên tắc hợp tác), speaking skills (kỹ năng nói), và EFL learners (người học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát kết hợp phân tích định lượng và phỏng vấn định tính. Mẫu nghiên cứu gồm 100 sinh viên năm thứ hai chuyên ngành tiếng Anh được chọn ngẫu nhiên, trong đó 12% nam và 88% nữ. Dữ liệu định lượng thu thập qua bảng câu hỏi gồm các câu hỏi đóng và mở, được kiểm định độ tin cậy với hệ số Cronbach’s Alpha đạt 0.853, cho thấy dữ liệu có độ tin cậy cao. Phỏng vấn bán cấu trúc được thực hiện với 9 sinh viên và 5 giảng viên nhằm làm rõ và bổ sung thông tin từ bảng hỏi. Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong hai tuần, mỗi sinh viên mất khoảng 20 phút hoàn thành bảng hỏi. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng phần mềm SPSS, dữ liệu định tính được mã hóa và phân loại theo chủ đề để thảo luận sâu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về CP và CI: 48% sinh viên cho rằng việc sử dụng CP và CI giúp kỹ năng nói tiếng Anh hiệu quả hơn, cao hơn so với các yếu tố khác như kiến thức ngôn ngữ (27%) và phẩm chất giao tiếp (25%). 86% sinh viên hài lòng hoặc rất hài lòng với việc áp dụng CP và CI trong học nói tiếng Anh.
Điều kiện học tập: 78% sinh viên học trong lớp lớn (trên 30 học sinh), chỉ 10% học trong lớp nhỏ. Về thời gian học kỹ năng nói, 33% học trên 3 giờ mỗi tuần, 40% học từ 1-2 giờ, 25% học từ 2-3 giờ.
Khó khăn học thuật: 23.4% sinh viên ngại mở miệng nói, 19.5% gặp khó khăn về phát âm, 13.1% không có ý tưởng để tiếp tục bài nói, 8% bị hạn chế về từ vựng, 8.6% không chắc chắn về ngữ pháp khi nói.
Phương pháp học và giảng dạy: Hoạt động nhóm nhỏ được sử dụng phổ biến để tạo cơ hội cho sinh viên thực hành nói. 41% sinh viên đề xuất giáo viên nên sử dụng đa phương tiện để tăng hứng thú học tập. 75% sinh viên nhận thức vai trò quan trọng của bản thân trong lớp học nói.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy CP và CI là công cụ hữu hiệu giúp sinh viên vượt qua khó khăn học thuật trong kỹ năng nói tiếng Anh. Việc áp dụng các nguyên tắc này giúp sinh viên nói ngắn gọn, rõ ràng, tránh rườm rà và mơ hồ, từ đó tăng sự tự tin và khả năng duy trì cuộc hội thoại. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả tương đồng với nhận định rằng sinh viên EFL thường gặp khó khăn về phát âm, từ vựng và sự tự tin khi nói. Lớp học lớn làm giảm cơ hội tương tác cá nhân, do đó hoạt động nhóm nhỏ và phương tiện đa phương tiện được xem là giải pháp hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sinh viên hài lòng với CP và CI, biểu đồ tròn về phân bố kích thước lớp học, và bảng thống kê các khó khăn học thuật phổ biến.
Đề xuất và khuyến nghị
Chuẩn bị từ vựng trước mỗi buổi học: Giáo viên cần cung cấp danh sách từ vựng liên quan đến chủ đề bài học để sinh viên có thể chuẩn bị kỹ, giúp tăng khả năng diễn đạt và tự tin khi nói. Thời gian thực hiện: trước mỗi buổi học; Chủ thể: giáo viên và sinh viên.
Áp dụng nguyên tắc CP và CI trong giảng dạy: Giáo viên nên hướng dẫn sinh viên cách nói ngắn gọn, rõ ràng, phù hợp với ngữ cảnh giao tiếp, bắt đầu từ câu đơn giản đến phức tạp. Thời gian: xuyên suốt khóa học; Chủ thể: giáo viên.
Tổ chức hoạt động nhóm nhỏ và thảo luận: Chia lớp lớn thành các nhóm nhỏ để sinh viên có nhiều cơ hội thực hành nói, trao đổi ý kiến và hỗ trợ nhau vượt qua khó khăn. Thời gian: mỗi buổi học; Chủ thể: giáo viên.
Sử dụng đa phương tiện và chủ đề hấp dẫn: Giáo viên nên tích hợp video, audio và các chủ đề gần gũi, thú vị để tăng sự hứng thú và động lực học tập của sinh viên. Thời gian: theo kế hoạch giảng dạy; Chủ thể: giáo viên.
Khuyến khích luyện tập ngoài giờ học: Sinh viên cần chủ động luyện nói tiếng Anh tại nhà hoặc với người bản ngữ để nâng cao kỹ năng và giảm lo lắng khi giao tiếp. Thời gian: liên tục; Chủ thể: sinh viên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh tại các trường đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để cải tiến phương pháp giảng dạy kỹ năng nói, đặc biệt trong môi trường lớp học lớn.
Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh: Giúp hiểu rõ các khó khăn học thuật phổ biến và cách áp dụng CP, CI để nâng cao kỹ năng nói, từ đó tự điều chỉnh phương pháp học tập hiệu quả.
Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học thực dụng: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về ứng dụng lý thuyết CP và CI trong giảng dạy tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai tại Việt Nam.
Nhà quản lý giáo dục và xây dựng chương trình đào tạo: Tham khảo để thiết kế chương trình học phù hợp, tăng cường hoạt động nhóm và sử dụng đa phương tiện nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh.
Câu hỏi thường gặp
Nguyên tắc Hợp tác (CP) là gì và tại sao quan trọng trong học nói tiếng Anh?
CP gồm bốn nguyên tắc giúp người nói và người nghe phối hợp hiệu quả trong giao tiếp, đảm bảo thông tin truyền đạt rõ ràng, phù hợp và trung thực. Áp dụng CP giúp sinh viên nói ngắn gọn, tránh mơ hồ, từ đó cải thiện khả năng giao tiếp.Ngụ ý hội thoại (CI) hỗ trợ sinh viên như thế nào khi học kỹ năng nói?
CI giúp người nghe suy luận ý nghĩa ẩn sau lời nói dựa trên ngữ cảnh và sự hợp tác của người nói. Sinh viên học cách hiểu và sử dụng CI sẽ giao tiếp tự nhiên hơn, giảm bớt lo lắng khi không biết diễn đạt đầy đủ.Lớp học lớn ảnh hưởng thế nào đến việc học kỹ năng nói?
Lớp học lớn làm giảm cơ hội tương tác cá nhân, khiến sinh viên ít được luyện tập và phản hồi. Việc tổ chức nhóm nhỏ giúp tăng cơ hội thực hành và hỗ trợ lẫn nhau, cải thiện hiệu quả học tập.Sinh viên nên chuẩn bị gì để học kỹ năng nói hiệu quả?
Sinh viên cần chuẩn bị từ vựng liên quan, luyện phát âm, rèn luyện sự tự tin và thực hành nói thường xuyên, cả trong và ngoài lớp học, để nâng cao khả năng giao tiếp.Giáo viên có thể làm gì để giúp sinh viên vượt qua khó khăn học thuật?
Giáo viên nên thiết kế bài giảng hấp dẫn, sử dụng đa phương tiện, khuyến khích sinh viên tham gia hoạt động nhóm, hướng dẫn áp dụng CP và CI, đồng thời tạo môi trường học tập thân thiện, giảm áp lực cho sinh viên.
Kết luận
- Nghiên cứu xác nhận rằng Nguyên tắc Hợp tác và Ngụ ý hội thoại là công cụ hiệu quả giúp sinh viên vượt qua khó khăn học thuật trong kỹ năng nói tiếng Anh.
- Phần lớn sinh viên học trong lớp lớn và dành khoảng 3 giờ mỗi tuần để luyện kỹ năng nói, nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn về từ vựng, phát âm và sự tự tin.
- Hoạt động nhóm nhỏ, sử dụng đa phương tiện và chủ đề hấp dẫn được đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
- Sinh viên cần chuẩn bị kỹ từ vựng, luyện phát âm và thực hành thường xuyên, trong khi giáo viên cần áp dụng linh hoạt CP và CI trong giảng dạy.
- Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu với quy mô lớn hơn và áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng đào tạo kỹ năng nói tiếng Anh tại các trường đại học Việt Nam.
Hành động ngay: Giảng viên và sinh viên nên bắt đầu áp dụng nguyên tắc hợp tác và ngụ ý hội thoại trong quá trình dạy và học kỹ năng nói để đạt hiệu quả tối ưu.