Kết quả thở máy xâm nhập ở trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên

• Tác giả: Nguyễn Tuấn Anh
• Người hướng dẫn: Nguyễn Đình Học
• Trường học: Đại học Thái Nguyên - Trường Đại học Y Dược
• Chuyên ngành: Nhi khoa
• Đề tài: Kết quả thở máy xâm nhập ở trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên
• Loại tài liệu: luận văn bác sĩ nội trú
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Suy hô hấp sơ sinh
• 1.2. Điều trị suy hô hấp sơ sinh
• 1.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị suy hô hấp sơ sinh
• 1.4. Một nghiên cứu có liên quan
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Một số yếu tố liên quan đến kết quả thở máy
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.2. Kết quả thở máy
• 4.3. Một số yếu tố liên quan đến kết quả điều trị thở máy
• HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC DANH SÁCH BỆNH NHI NGHIÊN CỨU

I. Kết quả thở máy xâm nhập

Kết quả thở máy xâm nhập là một trong những phương pháp điều trị quan trọng trong hồi sức cấp cứu trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên. Nghiên cứu này đánh giá hiệu quả của phương pháp này trong việc cải thiện tình trạng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh. Kết quả cho thấy, thở máy xâm nhập giúp giảm tỷ lệ tử vong và cải thiện đáng kể các chỉ số khí máu động mạch. Tuy nhiên, phương pháp này cũng tiềm ẩn nguy cơ biến chứng như viêm phổi liên quan đến thở máy (VAP).

1.1. Hiệu quả điều trị

Kết quả điều trị cho thấy, thở máy xâm nhập đã giúp cải thiện đáng kể tình trạng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh. Các chỉ số khí máu động mạch như PaO2 và PaCO2 được cải thiện rõ rệt sau 6 giờ thở máy. Tỷ lệ sống sót của bệnh nhi tăng lên đáng kể, đặc biệt ở nhóm trẻ non tháng. Tuy nhiên, việc sử dụng thở máy xâm nhập cần được theo dõi chặt chẽ để tránh các biến chứng như VAP.

1.2. Biến chứng và rủi ro

Mặc dù thở máy xâm nhập mang lại nhiều lợi ích, nhưng nó cũng tiềm ẩn nguy cơ biến chứng. Nghiên cứu chỉ ra rằng, viêm phổi liên quan đến thở máy (VAP) là biến chứng phổ biến nhất, chiếm tỷ lệ cao ở nhóm trẻ thở máy kéo dài. Ngoài ra, các biến chứng khác như tràn khí màng phổi, tổn thương phổi do áp lực cũng được ghi nhận. Việc quản lý chặt chẽ các thông số máy thở và vệ sinh đường thở là yếu tố quan trọng để giảm thiểu rủi ro.

II. Yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thở máy

Nghiên cứu đã phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả thở máy xâm nhập ở trẻ sơ sinh. Các yếu tố như tuổi thai, cân nặng lúc sinh, nguyên nhân suy hô hấp và thời gian thở máy đều có tác động đáng kể đến kết quả điều trị. Trẻ non tháng và nhẹ cân có nguy cơ cao hơn đối với các biến chứng và tỷ lệ tử vong.

2.1. Tuổi thai và cân nặng lúc sinh

Tuổi thai và cân nặng lúc sinh là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kết quả thở máy. Trẻ non tháng (dưới 37 tuần) và nhẹ cân (dưới 2500g) có tỷ lệ tử vong cao hơn và dễ gặp biến chứng hơn so với trẻ đủ tháng. Nghiên cứu chỉ ra rằng, trẻ non tháng có hệ hô hấp chưa phát triển hoàn thiện, dẫn đến khó khăn trong việc thích nghi với thở máy xâm nhập.

2.2. Nguyên nhân suy hô hấp

Nguyên nhân suy hô hấp cũng là yếu tố quyết định kết quả điều trị. Các nguyên nhân như bệnh màng trong, viêm phổi và hội chứng hít phân su có tỷ lệ thành công cao hơn khi áp dụng thở máy xâm nhập. Trong khi đó, các nguyên nhân như bệnh tim bẩm sinh hoặc thoát vị hoành thường có tiên lượng xấu hơn. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân suy hô hấp là yếu tố quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

III. Ứng dụng thực tiễn và giá trị nghiên cứu

Nghiên cứu này không chỉ cung cấp dữ liệu quan trọng về kết quả thở máy xâm nhập mà còn đưa ra các khuyến nghị thực tiễn cho việc điều trị trẻ sơ sinh suy hô hấp tại Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng để cải thiện quy trình chăm sóc và điều trị, giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng ở trẻ sơ sinh.

3.1. Cải thiện quy trình điều trị

Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp cải thiện quy trình điều trị, bao gồm việc theo dõi chặt chẽ các thông số máy thở, tối ưu hóa thời gian thở máy và tăng cường vệ sinh đường thở. Những biện pháp này giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và nâng cao hiệu quả điều trị. Đồng thời, việc đào tạo nhân viên y tế về kỹ thuật thở máy xâm nhập cũng được nhấn mạnh.

3.2. Giá trị nghiên cứu

Luận văn thạc sĩ này có giá trị khoa học và thực tiễn cao, cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực hồi sức cấp cứu và chăm sóc y tế cho trẻ sơ sinh. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần vào việc xây dựng các hướng dẫn điều trị tiêu chuẩn cho bệnh viện và các cơ sở y tế khác.

## Tổng quan nghiên cứu

Suy hô hấp sơ sinh là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt là trẻ non tháng. Theo thống kê toàn cầu năm 2016, có khoảng 2,6 triệu trẻ sơ sinh tử vong, trung bình 7.000 trẻ mỗi ngày, trong đó suy hô hấp sơ sinh chiếm tỷ lệ cao. Tại Việt Nam, tỷ lệ tử vong do suy hô hấp ở trẻ non tháng lên tới 14,8%. Thở máy xâm nhập là phương pháp điều trị then chốt giúp cải thiện tỷ lệ sống còn cho trẻ sơ sinh suy hô hấp nặng. Tuy nhiên, thở máy cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến kết quả điều trị và tiên lượng bệnh nhi.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Nhi khoa, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên trong giai đoạn từ 07/2018 đến 07/2019 nhằm đánh giá kết quả thở máy xâm nhập ở trẻ sơ sinh suy hô hấp, đồng thời phân tích các yếu tố liên quan đến kết quả điều trị. Nghiên cứu góp phần cung cấp dữ liệu thực tiễn, hỗ trợ cải thiện hiệu quả điều trị và giảm tỷ lệ tử vong ở nhóm bệnh nhi này.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết sinh lý hô hấp sơ sinh:** Giải thích cơ chế trao đổi khí, các chỉ số khí máu quan trọng như PaO2, PaCO2, pH máu, và ảnh hưởng của suy hô hấp đến chức năng phổi.
- **Mô hình thở máy xâm nhập:** Bao gồm các phương thức thở máy như Assist/Control (A/C), Synchronized Intermittent Mandatory Ventilation (SIMV), và thở máy tần số cao (HFO), cùng các thông số máy thở cơ bản như PIP, PEEP, FiO2, MAP.
- **Khái niệm chính:** Suy hô hấp sơ sinh, biến chứng thở máy (tràn khí màng phổi, viêm phổi thở máy), chỉ số Silverman, chỉ số Apgar, Oxygen Index (OI), Ventilator Index (VI).

### Phương pháp nghiên cứu

- **Thiết kế nghiên cứu:** Mô tả cắt ngang.
- **Đối tượng:** 82 trẻ sơ sinh suy hô hấp nặng có chỉ định thở máy xâm nhập tại Khoa Sơ sinh – Cấp cứu Nhi, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên.
- **Tiêu chuẩn loại trừ:** Thở máy dưới 24 giờ, không đủ xét nghiệm khí máu, suy hô hấp do bệnh tim bẩm sinh.
- **Thu thập dữ liệu:** Qua bệnh án, theo dõi lâm sàng, xét nghiệm khí máu động mạch trước và sau thở máy 6 giờ, các thông số máy thở, biến chứng và kết quả điều trị.
- **Phân tích số liệu:** Sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2010 và Epi Info 6, phân tích thống kê mô tả và mối liên quan giữa các biến số.
- **Thời gian nghiên cứu:** 07/2018 – 07/2019.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- Tỷ lệ thành công của thở máy xâm nhập là 70,7%, thất bại 29,3%.
- Nguyên nhân suy hô hấp phổ biến nhất là viêm phổi sơ sinh (24,7%) và bệnh màng trong (23,6%).
- Trẻ sơ sinh tuổi thai < 28 tuần và cân nặng < 1000g có tỷ lệ tử vong cao nhất, lần lượt là 74,6% và 84,9%.
- Biến chứng thường gặp gồm viêm phổi thở máy chiếm tỷ lệ cao nhất trong nhóm biến chứng (66,9% tử vong liên quan).
- Các yếu tố liên quan đến kết quả thở máy gồm: tuổi thai, cân nặng lúc sinh, thời gian thở máy, chỉ số khí máu (PaO2 < 50 mmHg tăng nguy cơ tử vong), số lần đặt nội khí quản, và phương pháp nuôi dưỡng.
- Tỷ lệ tử vong tăng theo thời gian thở máy, với nguy cơ tử vong tăng 50% sau 50-80 ngày điều trị.

### Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy thở máy xâm nhập là phương pháp hiệu quả trong điều trị suy hô hấp sơ sinh, với tỷ lệ thành công trên 70%. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong vẫn còn cao ở nhóm trẻ non tháng và nhẹ cân, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước. Viêm phổi thở máy là biến chứng phổ biến, làm tăng nguy cơ tử vong, phản ánh tầm quan trọng của kiểm soát nhiễm khuẩn trong quá trình điều trị.

Các chỉ số khí máu động mạch như PaO2 và PaCO2 là những chỉ số quan trọng để điều chỉnh thông số máy thở, giúp cải thiện hiệu quả điều trị. Thời gian thở máy kéo dài làm tăng nguy cơ biến chứng và tử vong, do đó cần có chiến lược cai máy phù hợp. So sánh với các nghiên cứu khác, tỷ lệ thành công và các yếu tố ảnh hưởng tương đồng, khẳng định tính nhất quán và giá trị thực tiễn của nghiên cứu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ thành công/thất bại theo nhóm tuổi thai và cân nặng, bảng so sánh các biến chứng và tỷ lệ tử vong theo thời gian thở máy, giúp minh họa rõ ràng các mối liên quan.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường đào tạo chuyên môn:** Nâng cao kỹ năng vận hành và điều chỉnh máy thở cho nhân viên y tế nhằm giảm biến chứng và nâng cao tỷ lệ thành công trong 12 tháng tới.
- **Kiểm soát nhiễm khuẩn nghiêm ngặt:** Áp dụng quy trình vệ sinh, khử khuẩn và theo dõi viêm phổi thở máy để giảm tỷ lệ VAP xuống dưới 15% trong 6 tháng.
- **Phát triển chương trình cai máy sớm:** Xây dựng hướng dẫn cai máy dựa trên chỉ số khí máu và tình trạng lâm sàng nhằm rút ngắn thời gian thở máy trung bình xuống dưới 7 ngày trong 1 năm.
- **Tăng cường chăm sóc dinh dưỡng:** Áp dụng chế độ nuôi dưỡng hợp lý, ưu tiên nuôi dưỡng tĩnh mạch bán phần kết hợp nuôi ăn qua sonde để giảm biến chứng tiêu hóa và cải thiện sức khỏe tổng thể.
- **Theo dõi và đánh giá liên tục:** Thiết lập hệ thống giám sát kết quả điều trị và biến chứng để điều chỉnh kịp thời các biện pháp can thiệp, đảm bảo hiệu quả lâu dài.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Bác sĩ Nhi khoa và Hồi sức sơ sinh:** Nâng cao kiến thức về thở máy xâm nhập, các chỉ số điều chỉnh máy thở và quản lý biến chứng.
- **Nhân viên y tế tại các đơn vị hồi sức sơ sinh:** Áp dụng các quy trình chăm sóc, kiểm soát nhiễm khuẩn và cai máy hiệu quả.
- **Nhà nghiên cứu y học và sinh viên y khoa:** Tham khảo dữ liệu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo.
- **Quản lý bệnh viện và chính sách y tế:** Đánh giá hiệu quả điều trị, xây dựng chính sách nâng cao chất lượng chăm sóc trẻ sơ sinh suy hô hấp.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Thở máy xâm nhập là gì và khi nào cần áp dụng?**  
Thở máy xâm nhập là phương pháp hỗ trợ hô hấp qua nội khí quản khi trẻ sơ sinh suy hô hấp nặng, không đáp ứng với thở oxy hoặc CPAP. Chỉ định khi có ngừng thở, PaO2 < 50 mmHg hoặc PaCO2 > 60 mmHg kèm pH < 7,2.

2. **Các biến chứng thường gặp khi thở máy là gì?**  
Biến chứng phổ biến gồm tràn khí màng phổi, viêm phổi thở máy (VAP), tổn thương phổi do áp lực cao, và nhiễm khuẩn huyết. Kiểm soát tốt các biến chứng giúp cải thiện tỷ lệ sống.

3. **Làm thế nào để điều chỉnh thông số máy thở hiệu quả?**  
Dựa vào kết quả khí máu động mạch, điều chỉnh FiO2, PEEP, PIP và tần số thở để duy trì PaO2 từ 50-80 mmHg, PaCO2 35-55 mmHg và pH > 7,25, tránh áp lực quá cao gây tổn thương phổi.

4. **Yếu tố nào ảnh hưởng đến kết quả điều trị thở máy?**  
Tuổi thai, cân nặng lúc sinh, nguyên nhân suy hô hấp, thời gian thở máy, biến chứng nhiễm khuẩn và phương pháp nuôi dưỡng là các yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tỷ lệ thành công và tử vong.

5. **Có thể rút ngắn thời gian thở máy không?**  
Có thể bằng cách áp dụng chương trình cai máy sớm dựa trên đánh giá lâm sàng và khí máu, đồng thời kiểm soát tốt biến chứng và hỗ trợ dinh dưỡng hợp lý.

## Kết luận

- Thở máy xâm nhập là phương pháp điều trị hiệu quả cho trẻ sơ sinh suy hô hấp nặng với tỷ lệ thành công trên 70%.  
- Tỷ lệ tử vong cao ở nhóm trẻ non tháng, nhẹ cân và có biến chứng viêm phổi thở máy.  
- Các chỉ số khí máu và thông số máy thở là cơ sở quan trọng để điều chỉnh và nâng cao hiệu quả điều trị.  
- Kiểm soát nhiễm khuẩn và dinh dưỡng hợp lý góp phần giảm biến chứng và cải thiện tiên lượng.  
- Cần triển khai các giải pháp đào tạo, kiểm soát nhiễm khuẩn và cai máy sớm để nâng cao chất lượng chăm sóc trẻ sơ sinh suy hô hấp.

**Hành động tiếp theo:** Áp dụng các khuyến nghị trong thực tiễn điều trị tại các đơn vị hồi sức sơ sinh, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả và giảm tỷ lệ tử vong.

**Hãy bắt đầu cải thiện chất lượng điều trị thở máy cho trẻ sơ sinh ngay hôm nay để cứu sống nhiều trẻ hơn!**