Kết Quả Chăm Sóc và Điều Trị Bệnh Nhi Viêm Não Giai Đoạn Cấp Tại Bệnh Viện Nhi Trung Ương Năm 2020-2021

• Tác giả: Trần Thị Xuyến
• Người hướng dẫn: TS. Võ Đình Vinh
• Trường học: Trường Đại Học Thăng Long
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Kết Quả Chăm Sóc, Điều Trị Bệnh Nhi Viêm Não Giai Đoạn Cấp Tại Bệnh Viện Nhi Trung Ương
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Khái niệm viêm não cấp ở trẻ em
• 1.2. Dịch tễ học bệnh viêm não cấp
• 1.2.1. Dịch tễ học viêm não trên thế giới
• 1.2.2. Dịch tễ học viêm não tại Việt Nam
• 1.3. Nguyên nhân gây viêm não
• 1.3.1. Viêm não do nhiễm trùng
• 1.3.2. Viêm não do căn nguyên không nhiễm trùng gồm
• 1.3.2.1. Nhóm không xác định được nguyên nhân
• 1.4. Cơ chế bệnh sinh của viêm não
• 1.4.1. Cơ chế bệnh sinh của viêm não tiên phát
• 1.4.2. Cơ chế bệnh sinh của viêm não thứ phát/viêm não sau nhiễm trùng
• 1.5. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng
• 1.5.1. Biểu hiện lâm sàng
• 1.5.2. Cận lâm sàng
• 1.6. Nguyên tắc điều trị
• 1.6.1. Đảm bảo chức năng sống
• 1.6.2. Điều trị triệu chứng
• 1.6.3. Chăm sóc và điều trị hỗ trợ
• 1.6.4. Điều trị cụ thể
• 1.6.4.1. Đảm bảo thông khí, chống suy hô hấp
• 1.6.4.2. Chống co giật
• 1.6.4.3. Điều chỉnh rối loạn điện giải và đường huyết
• 1.6.4.4. Đảm bảo dinh dưỡng và chăm sóc, phục hồi chức năng
• 1.6.5. Phòng bệnh
• 1.6.5.1. Vệ sinh phòng bệnh
• 1.7. Học thuyết điều dưỡng áp dụng trong chăm sóc bệnh nhi viêm não giai đoạn cấp
• 1.7.1. Học thuyết Maslow
• 1.7.2. Học thuyết Orem
• 1.8. Kế hoạch chăm sóc bệnh nhi viêm não
• 1.8.1. Chẩn đoán điều dưỡng
• 1.8.2. Lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch chăm sóc
• 1.8.3. Các vấn đề cần chăm sóc bệnh nhi viêm não giai đoạn cấp
• 1.9. Các nghiên cứu về viêm não cấp do virus ở Việt Nam và trên thế giới trong những năm gần đây
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thời gian, địa điểm và đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn chẩn đoán viêm não
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu. Các biến số nghiên cứu
• 2.4.2. Thông tin chung của người bệnh
• 2.4.3. Triệu chứng lâm sàng bệnh viêm não
• 2.4.4. Triệu chứng cận lâm sàng
• 2.4.5. Tình trạng kết thúc điều trị
• 2.4.6. Các hoạt động chăm sóc bệnh nhi viêm não
• 2.5. Các tiêu chuẩn, kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu
• 2.5.1. Độ tuổi của bệnh nhi
• 2.5.2. Nơi ở của bệnh nhi được chia thành 3 khu vực như sau
• 2.5.3. Tiêm phòng viêm não Nhật Bản
• 2.5.4. Rối loạn tri giác được chia các mức độ theo thang điểm Glasgow
• 2.5.5. Tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng viêm não virus
• 2.5.6. Kết quả chăm sóc
• 2.5.7. Kết quả tư vấn tốt
• 2.6. Xử lý số liệu
• 2.7. Sai số, nhiễu và cách khống chế
• 2.8. Đạo đức trong nghiên cứu
• 2.9. Hạn chế của nghiên cứu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của bệnh nhi viêm não cấp
• 3.1.1. Tuổi, giới tính và địa dư
• 3.1.2. Tỷ lệ mắc bệnh trong năm và tiền sử tiêm phòng
• 3.1.3. Đặc điểm của người chăm sóc bệnh nhi
• 3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhi viêm não cấp
• 3.2.1. Các đặc điểm lâm sàng
• 3.2.2. Các đặc điểm cận lâm sàng
• 3.3. Kết quả chăm sóc bệnh nhi viêm não cấp và một số yếu tố liên quan
• 3.3.1. Kết quả chăm sóc của Điều dưỡng viên
• 3.3.2. Một số yếu tố liên quan đến kết quả chăm sóc bệnh nhi
• 3.4. Thời gian nằm viện và kết quả điều trị
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Viêm Não Ở Trẻ Em Định Nghĩa và Tầm Quan Trọng

Viêm não ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm cấp tính của nhu mô não, có thể lan tỏa hoặc khu trú, gây rối loạn chức năng thần kinh. Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân, nhưng phần lớn do virus. Viêm não giai đoạn cấp khởi phát đột ngột, diễn biến nhanh, có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng nặng nề. Tỷ lệ mắc bệnh khác nhau giữa các nước, nhưng nói chung từ 3,5 – 7,4 trường hợp trên 100.000 dân. Tại Việt Nam, trước năm 2007, viêm não Nhật Bản là nguyên nhân chính. Sau khi vaccine được đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng, tỷ lệ mắc bệnh do chủng này giảm đáng kể. Tuy nhiên, bệnh vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt trong chăm sóc trẻ viêm não và điều trị. Nghiên cứu này tập trung vào kết quả chăm sóc và điều trị viêm não tại Bệnh viện Nhi Trung Ương giai đoạn 2020-2021.

1.1. Định Nghĩa Viêm Não Cấp Tính ở Trẻ Em Cần Biết Gì

Viêm não cấp tính là tình trạng viêm đột ngột và nghiêm trọng của não. Nó có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, nhưng trẻ em đặc biệt dễ bị tổn thương. Các triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Triệu chứng thường bao gồm sốt, nhức đầu, cứng cổ, co giật, thay đổi trạng thái tinh thần và yếu cơ. Các trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến hôn mê và tử vong. Chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời là rất quan trọng để cải thiện tiên lượng cho bệnh nhi. Điều quan trọng là phải nhận biết các dấu hiệu cảnh báo và tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Về Viêm Não Ở Bệnh Viện Nhi Trung Ương

Nghiên cứu về viêm não ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Trung Ương đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện kết quả điều trị. Bệnh viện là tuyến cuối trong hệ thống nhi khoa, tiếp nhận các ca bệnh phức tạp từ khắp cả nước. Nghiên cứu này cung cấp dữ liệu về đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, và kết quả chăm sóc điều trị bệnh nhi. Dữ liệu này giúp các bác sĩ và điều dưỡng viên đưa ra quyết định điều trị tốt hơn, đồng thời giúp cải thiện các phác đồ điều trị hiện có. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng giúp nhận diện các yếu tố nguy cơ và các biện pháp phòng ngừa bệnh, góp phần giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng.

II. Thách Thức Trong Chăm Sóc Điều Trị Viêm Não Trẻ Em Hiện Nay

Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể, việc chăm sóc và điều trị viêm não vẫn còn nhiều thách thức. Việc chẩn đoán sớm và chính xác nguyên nhân gây bệnh là một khó khăn lớn, do các triệu chứng ban đầu thường không đặc hiệu. Hơn nữa, không phải lúc nào cũng có thể xác định được căn nguyên gây bệnh. Biến chứng viêm não ở trẻ có thể rất nặng nề, bao gồm di chứng thần kinh, rối loạn vận động, và suy giảm nhận thức. Việc điều trị hỗ trợ viêm não đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ, điều dưỡng viên, và gia đình người bệnh. Chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ viêm não và phục hồi chức năng cho trẻ viêm não cũng là những yếu tố quan trọng, nhưng thường bị bỏ qua.

2.1. Khó Khăn Trong Chẩn Đoán Sớm và Xác Định Căn Nguyên Viêm Não

Việc chẩn đoán viêm não sớm là rất quan trọng nhưng không hề dễ dàng. Các triệu chứng ban đầu, như sốt và nhức đầu, có thể dễ bị nhầm lẫn với các bệnh nhiễm trùng thông thường khác. Để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh, cần phải thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu như chọc dò tủy sống và chụp MRI não. Tuy nhiên, không phải lúc nào các xét nghiệm này cũng có sẵn hoặc thực hiện được kịp thời. Thậm chí, trong nhiều trường hợp, dù đã thực hiện đầy đủ các xét nghiệm, vẫn không thể xác định được căn nguyên gây bệnh.

2.2. Đối Mặt Với Biến Chứng Nặng Nề và Di Chứng Lâu Dài Của Viêm Não

Biến chứng viêm não ở trẻ có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và lâu dài. Nhiều trẻ sống sót sau viêm não phải đối mặt với các di chứng thần kinh như liệt, co giật, rối loạn vận động, và suy giảm nhận thức. Những di chứng này ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của trẻ và gia đình. Việc phục hồi chức năng cho trẻ viêm não đòi hỏi quá trình điều trị lâu dài và kiên trì, với sự tham gia của nhiều chuyên gia khác nhau.

2.3. Sự Phức Tạp Trong Điều Trị Hỗ Trợ và Chăm Sóc Toàn Diện

Điều trị hỗ trợ viêm não đòi hỏi sự chăm sóc toàn diện và tỉ mỉ. Bệnh nhi có thể cần hỗ trợ hô hấp, kiểm soát co giật, điều chỉnh rối loạn điện giải, và đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ. Việc chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ viêm não đặc biệt quan trọng để đảm bảo trẻ có đủ năng lượng để phục hồi. Ngoài ra, cần chú trọng đến việc phòng ngừa các biến chứng thứ phát như loét tỳ đè và nhiễm trùng bệnh viện.

III. Phương Pháp Điều Trị Chăm Sóc Viêm Não Giai Đoạn Cấp Tại Nhi TW

Phương pháp điều trị viêm não tại Bệnh viện Nhi Trung Ương tập trung vào việc điều trị nguyên nhân (nếu xác định được), kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ chức năng sống. Các thuốc kháng virus (như acyclovir) được sử dụng trong trường hợp viêm não do herpes. Thuốc kháng sinh được sử dụng khi có bằng chứng nhiễm khuẩn. Các biện pháp hỗ trợ bao gồm đảm bảo thông khí, chống co giật, điều chỉnh rối loạn điện giải và đường huyết, và chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ viêm não. Theo dõi sau viêm não cũng rất quan trọng để phát hiện và điều trị sớm các biến chứng.

3.1. Phác Đồ Điều Trị Đặc Hiệu Với Các Loại Viêm Não Thường Gặp

Tại Bệnh viện Nhi Trung Ương, phác đồ điều trị viêm não được xây dựng dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và các hướng dẫn quốc tế. Với viêm não do herpes, acyclovir là thuốc được lựa chọn hàng đầu. Trong trường hợp viêm não Nhật Bản, không có thuốc đặc hiệu, việc điều trị tập trung vào hỗ trợ chức năng sống và giảm thiểu các biến chứng. Bệnh viện cũng chú trọng đến việc phát triển và áp dụng các phác đồ điều trị mới dựa trên kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế.

3.2. Vai Trò Của Chăm Sóc Hỗ Trợ Dinh Dưỡng Hô Hấp Chống Co Giật

Ngoài điều trị đặc hiệu, chăm sóc hỗ trợ đóng vai trò then chốt trong việc cải thiện tiên lượng cho bệnh nhi viêm não giai đoạn cấp. Việc đảm bảo thông khí đầy đủ, kiểm soát co giật, điều chỉnh rối loạn điện giải và đường huyết, và chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ viêm não là những yếu tố quan trọng. Bệnh viện trang bị đầy đủ các thiết bị và phương tiện để hỗ trợ hô hấp (như máy thở) và theo dõi các chỉ số sinh tồn.

3.3. Tầm Quan Trọng Của Theo Dõi Sát Sao Sau Viêm Não Phát Hiện Sớm Biến Chứng

Theo dõi sau viêm não là một phần không thể thiếu trong quá trình điều trị. Bệnh viện có các chương trình theo dõi sau viêm não nhằm phát hiện sớm các biến chứng muộn, như động kinh, rối loạn vận động, và suy giảm nhận thức. Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời có thể giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của trẻ.

IV. Kết Quả Chăm Sóc Điều Trị Viêm Não Tại Bệnh Viện Nhi 2020 2021

Nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Trung Ương (2020-2021) cho thấy kết quả điều trị viêm não còn nhiều thách thức. Tỷ lệ tử vong và di chứng vẫn còn cao. Tuy nhiên, có sự cải thiện đáng kể trong việc chẩn đoán sớm và quản lý các biến chứng. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng kết quả chăm sóc viêm não phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tuổi bệnh nhi, nguyên nhân gây bệnh, và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Điều quan trọng là sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ, điều dưỡng viên, và gia đình người bệnh.

4.1. Tỷ Lệ Khỏi Bệnh Tử Vong và Di Chứng Trong Nghiên Cứu 2020 2021

Nghiên cứu về kết quả điều trị viêm não tại Bệnh viện Nhi Trung Ương trong giai đoạn 2020-2021 đã ghi nhận những số liệu quan trọng. Tỷ lệ tử vong viêm não ở trẻ vẫn còn là một thách thức lớn, cho thấy sự nghiêm trọng của bệnh. Tỷ lệ khỏi bệnh viêm não tuy có sự cải thiện nhờ các tiến bộ y học, nhưng vẫn chưa đạt được mức mong muốn. Ngoài ra, một số lượng đáng kể bệnh nhi sống sót phải đối mặt với các di chứng thần kinh kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

4.2. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Kết Quả Điều Trị Viêm Não Ở Trẻ Em

Nghiên cứu đã xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị viêm não. Tuổi của bệnh nhi là một yếu tố quan trọng, với trẻ nhỏ tuổi hơn có nguy cơ tử vong và di chứng cao hơn. Nguyên nhân gây bệnh cũng đóng vai trò quan trọng, với một số loại virus (ví dụ như viêm não Nhật Bản) có tiên lượng xấu hơn so với các loại virus khác. Mức độ nghiêm trọng của bệnh, thời gian từ khi khởi phát triệu chứng đến khi nhập viện, và sự tuân thủ điều trị cũng là những yếu tố quan trọng.

4.3. Đánh Giá Vai Trò Của Điều Dưỡng Viên Trong Chăm Sóc Bệnh Nhi

Nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của điều dưỡng viên trong chăm sóc trẻ viêm não. Điều dưỡng viên đóng vai trò trung tâm trong việc theo dõi các chỉ số sinh tồn, thực hiện các y lệnh, đảm bảo dinh dưỡng, và hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhi và gia đình. Kết quả chăm sóc viêm não có thể được cải thiện đáng kể thông qua việc đào tạo và nâng cao kỹ năng cho điều dưỡng viên.

V. Phục Hồi Chức Năng và Chăm Sóc Dài Hạn Cho Trẻ Sau Viêm Não

Hồi phục sau viêm não là một quá trình lâu dài và đòi hỏi sự kiên nhẫn. Phục hồi chức năng cho trẻ viêm não là một phần quan trọng của quá trình này. Các biện pháp phục hồi chức năng có thể bao gồm vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, và tâm lý trị liệu. Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ trẻ phục hồi. Cần tạo môi trường sống thân thiện, hỗ trợ và khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động xã hội.

5.1. Các Phương Pháp Phục Hồi Chức Năng Thường Được Sử Dụng

Các phương pháp phục hồi chức năng cho trẻ viêm não rất đa dạng và được cá nhân hóa dựa trên nhu cầu cụ thể của từng trẻ. Vật lý trị liệu giúp cải thiện vận động và chức năng cơ bắp. Ngôn ngữ trị liệu giúp cải thiện khả năng giao tiếp và nuốt. Tâm lý trị liệu giúp giải quyết các vấn đề về cảm xúc và hành vi. Các hoạt động trị liệu sáng tạo (như âm nhạc trị liệu và hội họa trị liệu) cũng có thể hữu ích.

5.2. Vai Trò Của Gia Đình Trong Quá Trình Phục Hồi Cho Trẻ

Gia đình đóng vai trò then chốt trong quá trình hồi phục sau viêm não. Gia đình cần cung cấp sự hỗ trợ về mặt tinh thần, khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động, và giúp trẻ hòa nhập trở lại với cộng đồng. Gia đình cũng cần học cách quản lý các triệu chứng và biến chứng của bệnh, và tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia khi cần thiết.

5.3. Hướng Dẫn Chăm Sóc Dài Hạn Cho Trẻ Có Di Chứng Sau Viêm Não

Chăm sóc dài hạn cho trẻ có di chứng sau viêm não đòi hỏi sự kiên nhẫn và hiểu biết. Cần đảm bảo rằng trẻ được tiếp cận với các dịch vụ y tế và xã hội phù hợp. Cần tạo môi trường sống an toàn và hỗ trợ, và giúp trẻ phát triển các kỹ năng cần thiết để sống độc lập nhất có thể. Cần theo dõi chặt chẽ sức khỏe của trẻ và tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời khi có bất kỳ vấn đề nào.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Viêm Não Nhi Khoa

Nghiên cứu về kết quả chăm sóc và điều trị bệnh nhi viêm não tại Bệnh viện Nhi Trung Ương giai đoạn 2020-2021 cho thấy vẫn còn nhiều thách thức trong việc cải thiện tiên lượng cho bệnh nhi. Cần tăng cường các biện pháp phòng ngừa bệnh, chẩn đoán sớm, và điều trị hiệu quả. Cần có các nghiên cứu tiếp theo để đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị mới và các biện pháp phục hồi chức năng.

6.1. Tóm Tắt Các Phát Hiện Chính Từ Nghiên Cứu

Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn sâu sắc về tình hình viêm não ở trẻ em tại Việt Nam. Các phát hiện chính bao gồm: tỷ lệ tử vong và di chứng vẫn còn cao, các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị viêm não, và vai trò quan trọng của điều dưỡng viên trong chăm sóc bệnh nhi.

6.2. Đề Xuất Các Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Trong Tương Lai

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào: đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị mới, phát triển các biện pháp chẩn đoán nhanh và chính xác hơn, và đánh giá hiệu quả của các chương trình phục hồi chức năng. Nghiên cứu cũng cần tập trung vào việc xác định các yếu tố nguy cơ gây bệnh và phát triển các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

6.3. Khuyến Nghị Để Cải Thiện Chăm Sóc Viêm Não Cho Trẻ Em

Để cải thiện chăm sóc viêm não cho trẻ em, cần tăng cường giáo dục sức khỏe cho cộng đồng về các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh. Cần đảm bảo rằng trẻ em được tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine phòng bệnh viêm não (như vaccine viêm não Nhật Bản). Cần tăng cường đào tạo và nâng cao kỹ năng cho các nhân viên y tế về chăm sóc và điều trị viêm não. Cần tăng cường hợp tác giữa các bệnh viện và các tổ chức y tế để chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực.

Tổng quan nghiên cứu

Viêm não cấp là một bệnh lý viêm nhiễm cấp tính của nhu mô não, thường gặp ở trẻ em với tỷ lệ mắc từ 3,5 đến 7,4 trường hợp trên 100.000 trẻ em trên thế giới. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc viêm não cấp dao động từ 1 đến 8 trường hợp trên 100.000 trẻ em mỗi năm. Trước khi chương trình tiêm chủng viêm não Nhật Bản được triển khai rộng rãi từ năm 2007, viêm não Nhật Bản chiếm tới 85% các ca viêm não cấp. Sau đó, tỷ lệ này giảm xuống còn khoảng 10%. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, trung bình mỗi năm tiếp nhận khoảng 200-300 bệnh nhi viêm não cấp, với tỷ lệ tử vong chiếm 1,38% và tỷ lệ di chứng sau điều trị lên đến gần 38%. Việc chăm sóc và điều trị bệnh nhi viêm não cấp đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tử vong và di chứng, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống cho trẻ.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Nhi Trung ương trong giai đoạn từ tháng 10/2020 đến tháng 11/2021, với mục tiêu mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhi viêm não cấp, đồng thời phân tích kết quả chăm sóc và điều trị cũng như các yếu tố liên quan. Nghiên cứu nhằm cung cấp cơ sở khoa học để nâng cao hiệu quả phối hợp chăm sóc, điều trị giữa điều dưỡng viên và người chăm sóc bệnh nhi, góp phần giảm thiểu biến chứng và di chứng sau viêm não cấp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai học thuyết điều dưỡng chính:

• Học thuyết Maslow: Phân loại nhu cầu của con người thành 5 tầng, từ nhu cầu sinh lý cơ bản đến nhu cầu tự thể hiện bản thân. Trong chăm sóc bệnh nhi viêm não cấp, việc đáp ứng nhu cầu sinh lý như dinh dưỡng, hô hấp, an toàn và nhu cầu tâm lý xã hội của trẻ và gia đình là rất quan trọng để hỗ trợ quá trình hồi phục.

• Học thuyết Orem: Nhấn mạnh vai trò của việc tự chăm sóc, giúp bệnh nhân và người chăm sóc nâng cao khả năng tự chăm sóc. Trong bối cảnh viêm não cấp, điều dưỡng viên hỗ trợ bệnh nhi và gia đình trong các hoạt động chăm sóc, từ phụ thuộc hoàn toàn đến tự chăm sóc một phần hoặc hoàn toàn.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: viêm não cấp, chăm sóc điều dưỡng, kết quả điều trị, di chứng sau viêm não, và các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả chăm sóc.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Mô tả tiến cứu.

• Đối tượng nghiên cứu: 145 bệnh nhi được chẩn đoán viêm não cấp theo tiêu chuẩn quốc tế, nhập viện tại Bệnh viện Nhi Trung ương từ tháng 10/2020 đến tháng 11/2021.

• Nguồn dữ liệu: Hồ sơ bệnh án, phiếu thu thập thông tin lâm sàng, cận lâm sàng, hoạt động chăm sóc và tư vấn của điều dưỡng viên.

• Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện, bao gồm toàn bộ bệnh nhi đủ tiêu chuẩn trong thời gian nghiên cứu.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 22 để phân tích thống kê mô tả và phân tích mối liên quan giữa các biến số. Các chỉ số được đánh giá bao gồm tỷ lệ mắc bệnh theo nhóm tuổi, giới tính, địa phương, đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, kết quả điều trị, và kết quả chăm sóc.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu trong 14 tháng, từ tháng 10/2020 đến tháng 11/2021, phân tích và báo cáo kết quả trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm chung bệnh nhi viêm não cấp:

   • Tuổi trung bình 63,6 ± 52 tháng, nhóm tuổi ≥ 60 tháng chiếm 52,41%.
   • Tỷ lệ nam/nữ là 1,1/1, nam chiếm 51,72%.
   • Phân bố theo địa phương: 57,94% ở nông thôn, 31,03% thành thị, 11,03% miền núi.
   • Tỷ lệ tiêm phòng viêm não Nhật Bản đầy đủ chỉ đạt 18,6%; 44,8% không nhớ rõ hoặc không đầy đủ.

2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng:

   • Ngày đầu nhập viện, 99,3% bệnh nhi có sốt, trong đó 51% sốt cao. Đến ngày thứ 7, 82,8% đã trở về thân nhiệt bình thường.
   • Triệu chứng thần kinh như rối loạn tri giác, co giật, yếu chi giảm dần qua các ngày điều trị (từ 51% xuống còn 19,3% rối loạn tri giác; co giật giảm từ 41,4% xuống 31,7%).
   • 84,14% bệnh nhi có tăng tế bào trong dịch não tủy; 54,48% có tăng protein dịch não tủy.
   • Căn nguyên viêm não được xác định ở 53,1% bệnh nhi, trong đó viêm não Nhật Bản chiếm 26,9%, Herpes simplex virus 13,1%.
   • 67,7% bệnh nhi chụp MRI có tổn thương não.

3. Kết quả điều trị và chăm sóc:

   • Thời gian nằm viện trung bình 15,76 ± 11,55 ngày, phần lớn nằm từ 7 đến dưới 16 ngày (46,2%).
   • Tỷ lệ khỏi bệnh đạt 60,69%, di chứng 37,93%, tử vong 1,38%.
   • Tỷ lệ bệnh nhi được chăm sóc theo y lệnh đầy đủ giảm dần qua các ngày, ví dụ dùng thuốc an thần giảm từ 44,2% ngày 1 xuống 21,4% ngày 7.
   • Tư thế nằm đầu cao 15-30 độ được duy trì cho hơn 81% bệnh nhi trong suốt quá trình điều trị.
   • Hoạt động tư vấn cho gia đình bệnh nhi được thực hiện đầy đủ, góp phần nâng cao sự hài lòng và phối hợp chăm sóc.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy viêm não cấp vẫn là bệnh lý nguy hiểm với tỷ lệ di chứng cao gần 38%, tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Tỷ lệ tiêm phòng viêm não Nhật Bản còn thấp, đặc biệt nhiều gia đình không nhớ rõ lịch tiêm, cho thấy cần tăng cường công tác tuyên truyền và quản lý tiêm chủng. Triệu chứng lâm sàng giảm dần theo thời gian điều trị phản ánh hiệu quả chăm sóc và điều trị tích cực tại bệnh viện.

Việc duy trì tư thế nằm đầu cao 15-30 độ và sử dụng thuốc hỗ trợ như Manitol, thuốc phòng co giật là các biện pháp chăm sóc quan trọng giúp giảm áp lực nội sọ và phòng ngừa biến chứng. Tỷ lệ bệnh nhi được chăm sóc đầy đủ theo y lệnh giảm dần qua các ngày có thể do sự cải thiện tình trạng bệnh hoặc hạn chế về nguồn lực chăm sóc. Kết quả tư vấn tốt cho gia đình giúp nâng cao nhận thức và phối hợp chăm sóc tại nhà, giảm nguy cơ tái phát và di chứng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tuổi, giới tính, biểu đồ diễn biến triệu chứng thần kinh theo ngày, bảng phân bố căn nguyên viêm não và biểu đồ kết quả điều trị để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường tiêm chủng phòng viêm não Nhật Bản

   • Đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân đặc biệt ở vùng nông thôn và miền núi về lợi ích của tiêm chủng.
   • Mục tiêu nâng tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ lên trên 90% trong vòng 2 năm.
   • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Y tế dự phòng, Bệnh viện Nhi Trung ương, chính quyền địa phương.

2. Nâng cao chất lượng chăm sóc điều dưỡng tại bệnh viện

   • Đào tạo, tập huấn kỹ năng chăm sóc chuyên sâu cho điều dưỡng viên về chăm sóc bệnh nhi viêm não cấp.
   • Áp dụng quy trình chăm sóc chuẩn, đảm bảo thực hiện đầy đủ các y lệnh và theo dõi sát sao tình trạng bệnh nhi.
   • Mục tiêu cải thiện tỷ lệ chăm sóc đầy đủ theo y lệnh lên trên 95% trong 1 năm.

3. Tăng cường tư vấn, hướng dẫn chăm sóc cho gia đình bệnh nhi

   • Xây dựng tài liệu hướng dẫn chăm sóc tại nhà, tập huấn cho người chăm sóc về dinh dưỡng, vận động, phòng ngừa di chứng.
   • Mục tiêu nâng cao mức độ hài lòng và phối hợp chăm sóc của gia đình lên trên 90% trong 6 tháng.
   • Chủ thể thực hiện: Điều dưỡng viên, bác sĩ, cán bộ y tế cộng đồng.

4. Phát triển chương trình phục hồi chức năng sớm cho bệnh nhi viêm não

   • Tổ chức các lớp tập vận động, phục hồi chức năng ngay khi bệnh nhi ổn định lâm sàng.
   • Mục tiêu giảm tỷ lệ di chứng vận động và ngôn ngữ xuống dưới 20% trong 3 năm.
   • Chủ thể thực hiện: Khoa phục hồi chức năng, điều dưỡng, chuyên gia vật lý trị liệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Điều dưỡng viên và nhân viên y tế tại các bệnh viện nhi

   • Nâng cao kiến thức và kỹ năng chăm sóc bệnh nhi viêm não cấp, áp dụng quy trình chăm sóc chuẩn.
   • Use case: Đào tạo nhân viên mới, cải tiến quy trình chăm sóc.

2. Bác sĩ nhi khoa và chuyên gia y tế công cộng

   • Hiểu rõ đặc điểm dịch tễ, lâm sàng và kết quả điều trị để xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả.
   • Use case: Xây dựng chính sách phòng chống viêm não cấp.

3. Nhà quản lý y tế và cơ quan y tế dự phòng

   • Đánh giá hiệu quả chương trình tiêm chủng và chăm sóc bệnh nhi, từ đó đề xuất chính sách y tế phù hợp.
   • Use case: Lập kế hoạch tiêm chủng mở rộng, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

4. Gia đình và người chăm sóc bệnh nhi viêm não

   • Nắm bắt kiến thức chăm sóc, phòng ngừa biến chứng và di chứng sau viêm não cấp.
   • Use case: Hướng dẫn chăm sóc tại nhà, phối hợp với nhân viên y tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Viêm não cấp là gì và tại sao trẻ em dễ mắc?
   Viêm não cấp là tình trạng viêm nhiễm cấp tính của nhu mô não, thường do virus gây ra. Trẻ em dễ mắc do hệ miễn dịch chưa hoàn thiện và tiếp xúc với nhiều tác nhân gây bệnh trong môi trường sinh hoạt.

2. Nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm não cấp ở trẻ em là gì?
   Virus viêm não Nhật Bản và Herpes simplex là hai nguyên nhân phổ biến nhất tại Việt Nam, chiếm lần lượt 26,9% và 13,1% trong nghiên cứu.

3. Chăm sóc điều dưỡng quan trọng như thế nào trong điều trị viêm não cấp?
   Chăm sóc điều dưỡng giúp giảm áp lực nội sọ, phòng ngừa biến chứng, hỗ trợ dinh dưỡng và vận động, đồng thời tư vấn gia đình để phối hợp chăm sóc hiệu quả, góp phần nâng cao tỷ lệ khỏi bệnh và giảm di chứng.

4. Tỷ lệ di chứng sau viêm não cấp là bao nhiêu?
   Theo nghiên cứu, khoảng 37,93% bệnh nhi ra viện còn di chứng, chủ yếu là di chứng vận động, ngôn ngữ và hành vi.

5. Làm thế nào để phòng ngừa viêm não cấp ở trẻ em?
   Tiêm chủng đầy đủ vaccine viêm não Nhật Bản, giữ vệ sinh cá nhân, tránh muỗi đốt, và nâng cao nhận thức của gia đình về chăm sóc sức khỏe trẻ là các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Kết luận

• Viêm não cấp ở trẻ em tại Bệnh viện Nhi Trung ương chủ yếu gặp ở nhóm tuổi trên 5 tuổi, nam giới chiếm tỷ lệ cao hơn nữ.
• Tỷ lệ tiêm phòng viêm não Nhật Bản đầy đủ còn thấp, ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc bệnh và kết quả điều trị.
• Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng cải thiện rõ rệt sau chăm sóc và điều trị tích cực, với tỷ lệ khỏi bệnh đạt gần 61%.
• Kết quả chăm sóc điều dưỡng có ảnh hưởng tích cực đến kết quả điều trị, đặc biệt là tư thế nằm đầu cao và sử dụng thuốc hỗ trợ.
• Cần tiếp tục nâng cao chất lượng chăm sóc, tăng cường tiêm chủng và tư vấn gia đình để giảm thiểu di chứng và tử vong.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu tại các cơ sở y tế khác, và phát triển chương trình phục hồi chức năng cho bệnh nhi viêm não.

Call to action: Các cơ sở y tế và nhân viên y tế cần phối hợp chặt chẽ để nâng cao chất lượng chăm sóc và điều trị viêm não cấp, đồng thời đẩy mạnh công tác tiêm chủng và giáo dục sức khỏe cộng đồng.