Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng mở cửa và hội nhập sâu rộng, các doanh nghiệp thương mại tại Việt Nam đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt, đòi hỏi phải nâng cao hiệu quả quản lý và kinh doanh. Công tác kế toán hàng hóa, bán hàng và xác định kết quả bán hàng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát quá trình tiêu thụ hàng hóa và đánh giá hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. Nghiên cứu tập trung vào Công ty TNHH MTV Thương mại Bia Thanh Hóa trong năm 2017 nhằm phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kế toán tại đây. Công ty này hoạt động trong lĩnh vực bán buôn đồ uống, với quy mô 156 lao động và thị trường chủ yếu tại tỉnh Thanh Hóa, nơi có sự cạnh tranh từ nhiều thương hiệu bia lớn khác. Mục tiêu nghiên cứu là tổng quát hóa cơ sở lý luận về kế toán hàng hóa, bán hàng và xác định kết quả bán hàng, đồng thời phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại công ty. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp thương mại tối ưu hóa quản lý tài chính, nâng cao khả năng cạnh tranh và đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết kế toán doanh nghiệp, đặc biệt tập trung vào kế toán hàng hóa, bán hàng và xác định kết quả bán hàng trong doanh nghiệp thương mại. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết kế toán hàng hóa: Định nghĩa hàng hóa là sản phẩm lao động thỏa mãn nhu cầu con người, được mua về để bán lại, không nhằm mục đích chế tạo hay cung cấp dịch vụ. Lý thuyết này nhấn mạnh đặc điểm lưu chuyển hàng hóa, phân loại hàng hóa theo ngành hàng, nguồn hình thành và bộ phận kinh doanh, cũng như các phương thức lưu chuyển như bán buôn và bán lẻ.

  • Lý thuyết kế toán bán hàng và xác định kết quả bán hàng: Bán hàng là quá trình chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa và thu tiền, là khâu cuối cùng trong chu trình kinh doanh. Xác định kết quả bán hàng là việc tính toán chênh lệch giữa doanh thu và chi phí, phản ánh hiệu quả kinh doanh. Lý thuyết này bao gồm các khái niệm về doanh thu, các khoản giảm trừ doanh thu, giá vốn hàng bán, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp và các phương pháp tính giá vốn hàng xuất kho như bình quân gia quyền, thực tế đích danh, FIFO, giá bán lẻ.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: doanh thu thuần, chiết khấu thương mại, hàng bán bị trả lại, giá vốn hàng bán, chi phí thu mua, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, và các tài khoản kế toán liên quan như TK 156 (hàng hóa), TK 511 (doanh thu bán hàng), TK 632 (giá vốn hàng bán), TK 641 (chi phí bán hàng), TK 642 (chi phí quản lý doanh nghiệp), TK 911 (xác định kết quả kinh doanh).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích lý luận và thực trạng. Dữ liệu thu thập bao gồm:

  • Số liệu sơ cấp: Phỏng vấn nhân viên phòng kế toán, thu thập chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính năm 2016-2017 tại Công ty TNHH MTV Thương mại Bia Thanh Hóa.

  • Số liệu thứ cấp: Tham khảo giáo trình, sách tham khảo, bài báo, luận văn liên quan đến kế toán doanh nghiệp thương mại.

Phương pháp phân tích số liệu gồm so sánh, đối chiếu, tổng hợp và hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn. Phương pháp chuyên môn kế toán được áp dụng gồm chứng từ kế toán, đối ứng tài khoản, tính giá vốn hàng xuất kho và tổng hợp cân đối kế toán. Ngoài ra, nghiên cứu còn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính sơ bộ và chính thức để phân tích đặc điểm doanh nghiệp và tổ chức công tác kế toán, cùng phương pháp đánh giá, dự đoán nhằm xác định ưu điểm và hạn chế trong công tác kế toán tại công ty.

Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào toàn bộ hoạt động kế toán hàng hóa, bán hàng và xác định kết quả bán hàng của Công ty TNHH MTV Thương mại Bia Thanh Hóa trong năm 2017, với lý do lựa chọn là do đặc điểm kinh doanh và thời gian nghiên cứu có hạn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức công tác kế toán hàng hóa và bán hàng: Công ty đã áp dụng đầy đủ các phương pháp kế toán theo quy định, sử dụng các tài khoản kế toán phù hợp như TK 156, TK 511, TK 632, TK 641, TK 642 và TK 911. Việc hạch toán được thực hiện theo phương pháp khấu trừ thuế GTGT, với các nghiệp vụ bán buôn và bán lẻ được ghi nhận chính xác. Tỷ lệ hàng tồn kho được kiểm soát tốt, với chi phí thu mua và chi phí bán hàng được phân bổ hợp lý. Ví dụ, chi phí thu mua hàng hóa được phân bổ dựa trên trị giá mua, số lượng sản phẩm và trọng lượng, giúp phản ánh chính xác giá vốn hàng bán.

  2. Hiệu quả kinh doanh và kết quả bán hàng: Doanh thu thuần năm 2017 đạt mức ổn định, với tỷ lệ doanh thu thuần so với tổng doanh thu khoảng 90%, sau khi trừ các khoản giảm trừ như chiết khấu thương mại, hàng bán bị trả lại và giảm giá hàng bán. Giá vốn hàng bán chiếm khoảng 70% doanh thu thuần, cho thấy biên lợi nhuận gộp khoảng 30%. Chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp chiếm lần lượt khoảng 10% và 8% doanh thu thuần, dẫn đến lợi nhuận trước thuế đạt khoảng 12% doanh thu thuần.

  3. Quản lý và kiểm soát chi phí: Công ty đã thực hiện tốt công tác kiểm soát chi phí thu mua, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như việc phân bổ chi phí chưa đồng đều giữa các bộ phận, ảnh hưởng đến việc đánh giá hiệu quả kinh doanh từng mặt hàng và khu vực thị trường.

  4. Ứng dụng công nghệ và hình thức kế toán: Công ty áp dụng hình thức kế toán Nhật ký – Sổ cái và kế toán trên máy vi tính, giúp nâng cao tính chính xác và kịp thời trong việc ghi chép và báo cáo kế toán. Tuy nhiên, việc tích hợp phần mềm kế toán với các phòng ban khác như phòng tiêu thụ và phát triển thị trường còn hạn chế, gây khó khăn trong việc tổng hợp số liệu nhanh chóng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những kết quả trên xuất phát từ việc công ty có bộ máy kế toán chuyên nghiệp, nhân viên được đào tạo bài bản và áp dụng các quy trình kế toán theo đúng quy định pháp luật. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với các doanh nghiệp thương mại có quy mô tương tự, thể hiện sự hiệu quả trong quản lý tài chính và kế toán. Tuy nhiên, hạn chế về phân bổ chi phí và tích hợp công nghệ cho thấy công ty cần cải tiến để nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ doanh thu, chi phí và lợi nhuận theo từng quý, cũng như bảng phân tích chi tiết chi phí theo bộ phận để minh họa rõ hơn các điểm mạnh và điểm yếu trong công tác kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phân bổ chi phí chính xác và minh bạch: Áp dụng các tiêu thức phân bổ chi phí phù hợp hơn theo từng mặt hàng và khu vực thị trường nhằm nâng cao độ chính xác trong đánh giá hiệu quả kinh doanh. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do phòng kế toán chủ trì phối hợp với phòng tiêu thụ.

  2. Nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin kế toán: Tích hợp phần mềm kế toán với các phòng ban khác như phòng phát triển thị trường và phòng tiêu thụ để đảm bảo dữ liệu được cập nhật kịp thời và chính xác. Dự kiến hoàn thành trong 12 tháng, do ban giám đốc và phòng công nghệ thông tin phối hợp thực hiện.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực nhân viên kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về các phương pháp kế toán mới, kỹ năng phân tích tài chính và sử dụng phần mềm kế toán hiện đại. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng nhân sự và phòng kế toán phối hợp tổ chức.

  4. Tăng cường kiểm soát nội bộ và giám sát chi phí: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ hơn, đặc biệt trong việc kiểm soát chi phí thu mua, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp nhằm giảm thiểu thất thoát và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn. Thực hiện ngay và duy trì liên tục, do phòng kế toán và ban kiểm soát nội bộ chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp thương mại: Giúp hiểu rõ hơn về tổ chức công tác kế toán hàng hóa, bán hàng và xác định kết quả bán hàng, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và kinh doanh.

  2. Nhân viên kế toán và kiểm toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các phương pháp kế toán áp dụng trong doanh nghiệp thương mại, giúp nâng cao kỹ năng nghiệp vụ và áp dụng thực tế.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành kế toán, tài chính: Là tài liệu tham khảo quý giá để hiểu rõ lý luận và thực tiễn kế toán trong doanh nghiệp thương mại, hỗ trợ cho việc học tập và nghiên cứu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tài chính: Giúp đánh giá chính xác tình hình tài chính và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thương mại, phục vụ cho công tác quản lý, giám sát và hỗ trợ phát triển doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán hàng hóa trong doanh nghiệp thương mại có vai trò gì?
    Kế toán hàng hóa giúp phản ánh chính xác số lượng, giá trị hàng tồn kho và biến động hàng hóa, từ đó hỗ trợ quản lý hiệu quả nguồn vốn và kiểm soát chi phí. Ví dụ, việc theo dõi hàng tồn kho giúp tránh tình trạng ứ đọng hoặc thiếu hụt hàng hóa.

  2. Phương pháp tính giá vốn hàng xuất kho nào phù hợp với doanh nghiệp bán buôn?
    Phương pháp bình quân gia quyền hoặc FIFO thường được áp dụng vì phù hợp với đặc điểm hàng hóa đa dạng và lưu chuyển liên tục. Phương pháp này giúp phản ánh giá vốn sát với thực tế và cung cấp thông tin kịp thời cho quản lý.

  3. Làm thế nào để xác định thời điểm ghi nhận doanh thu bán hàng?
    Doanh thu được ghi nhận khi hàng hóa đã chuyển giao quyền sở hữu cho người mua và doanh nghiệp đã thu hoặc có quyền thu tiền. Thời điểm này khác nhau tùy theo phương thức bán hàng như bán buôn qua kho, bán lẻ hay bán trả góp.

  4. Chi phí bán hàng bao gồm những khoản nào?
    Chi phí bán hàng gồm chi phí nhân viên bán hàng, vận chuyển, bao bì, hoa hồng đại lý, quảng cáo và các chi phí liên quan đến tiêu thụ hàng hóa. Việc kiểm soát chi phí này giúp nâng cao lợi nhuận và hiệu quả kinh doanh.

  5. Tại sao cần áp dụng hình thức kế toán trên máy vi tính?
    Hình thức kế toán trên máy vi tính giúp tăng tính chính xác, nhanh chóng trong ghi chép và tổng hợp số liệu, đồng thời hỗ trợ báo cáo tài chính kịp thời, đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại và minh bạch tài chính.

Kết luận

  • Công tác kế toán hàng hóa, bán hàng và xác định kết quả bán hàng tại Công ty TNHH MTV Thương mại Bia Thanh Hóa được tổ chức bài bản, áp dụng đúng các quy định kế toán hiện hành.
  • Doanh thu thuần và lợi nhuận của công ty ổn định, phản ánh hiệu quả kinh doanh tích cực trong năm 2017.
  • Một số hạn chế về phân bổ chi phí và tích hợp công nghệ cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác kế toán, tăng cường kiểm soát chi phí và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển tiếp theo trong việc áp dụng công nghệ kế toán hiện đại và đào tạo nhân lực kế toán chuyên sâu, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.

Quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp thương mại được khuyến khích áp dụng các kiến thức và giải pháp từ nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản lý kinh doanh.