I. Tổng quan về huy động cộng đồng trong quản lý giáo dục
Giáo dục, một hiện tượng xã hội, là phương thức tồn tại của xã hội loài người. Đặc trưng của nó là truyền thụ tri thức từ người này cho người khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Giáo dục thực hiện chuyển giao kinh nghiệm lịch sử xã hội, kinh nghiệm lao động sản xuất để duy trì và phát triển xã hội. Thuật ngữ giáo dục được hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa rộng, giáo dục bao gồm cả việc dạy và học, cả các tác động giáo dục khác diễn ra trong và ngoài lớp học, trong và ngoài nhà trường, trong gia đình và ngoài xã hội. Giáo dục là sự hình thành có mục đích và có tổ chức những sức mạnh thể chất và tinh thần của con người, hình thành thế giới quan, phẩm chất đạo đức và thị hiếu thẩm mỹ cho con người. Với nghĩa rộng nhất, khái niệm giáo dục bao gồm cả giáo dưỡng, dạy học và tất cả các yếu tố tạo nên những nét tính cách và phẩm hạnh của con người, đáp ứng các nhu cầu của kinh tế - xã hội. Như vậy, giáo dục là một quá trình toàn vẹn hình thành nhân cách, được tổ chức một cách có mục đích và có kế hoạch thông qua các hoạt động và các quan hệ giữa con người. Giáo dục và người được giáo dục nhằm chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội của loài người. Việc tổ chức quá trình đó chủ yếu do người có kinh nghiệm, có chuyên môn được xã hội phân công chuyên trách gọi là những nhà giáo dục. Nơi tổ chức quá trình đó có hệ thống, có kế hoạch là Nhà trường.
1.1. Bản chất và vai trò của huy động cộng đồng
Huy động cộng đồng là quá trình thu hút sự tham gia của các thành viên trong cộng đồng vào các hoạt động, dự án, hoặc chương trình phát triển. Bản chất của nó là sự hợp tác, chia sẻ trách nhiệm và nguồn lực giữa các cá nhân, tổ chức và chính quyền địa phương. Vai trò của huy động cộng đồng rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và tính bền vững của các hoạt động phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục. Nó giúp tăng cường sự gắn kết xã hội, phát huy tiềm năng của cộng đồng và tạo ra những thay đổi tích cực trong cuộc sống của người dân.
1.2. Các hình thức huy động cộng đồng phổ biến
Có nhiều hình thức huy động cộng đồng khác nhau, tùy thuộc vào mục tiêu, phạm vi và đối tượng tham gia. Một số hình thức phổ biến bao gồm: đóng góp tài chính, vật chất; tham gia vào các hoạt động tình nguyện; đóng góp ý kiến, kinh nghiệm; tham gia vào quá trình ra quyết định; giám sát và đánh giá các hoạt động. Việc lựa chọn hình thức huy động cộng đồng phù hợp cần dựa trên đặc điểm của từng cộng đồng và mục tiêu của hoạt động. Cần chú trọng đến việc tạo điều kiện thuận lợi để mọi thành viên trong cộng đồng đều có thể tham gia một cách tích cực và hiệu quả.
II. Thực trạng huy động cộng đồng quản lý giáo dục THPT Thái Bình
Thái Bình là một tỉnh nông nghiệp. Chỉ số HDI (tổng hợp chỉ số tuổi thọ, chỉ số giáo dục, chỉ số GDP) đứng thứ 15/61 tỉnh thành trong cả nước. Với điều kiện kinh tế – xã hội như vậy thì việc xã hội hoá công tác giáo dục nói chung, THPT nói riêng của tỉnh có nhiều thuận lợi, thể hiện ở những mặt sau: Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) hàng năm vào các trường THPT và tương đương chiếm 72%. Giáo dục Thái Bình thực sự được quan tâm một cách thích đáng và đạt kết quả là tỉnh đầu tiên trong cả nước phổ cập Tiểu học đúng độ tuổi, là tỉnh đứng thứ 9 trong cả nước về phổ cập THCS và đang phấn đấu tiến tới phổ cập trình độ THPT. Trong số 8 huyện, thành của tỉnh, vấn đề huy động cộng đồng tham gia quản lý công tác giáo dục THPT trên địa bàn thành phố Thái Bình đã phát huy được thế mạnh.
2.1. Đánh giá về nhận thức của cộng đồng về giáo dục
Nhận thức của cộng đồng về vai trò của giáo dục trong sự phát triển kinh tế - xã hội ngày càng được nâng cao. Phụ huynh quan tâm hơn đến việc học tập của con em, sẵn sàng đầu tư thời gian và tiền bạc cho giáo dục. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận cộng đồng chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của giáo dục, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động để nâng cao nhận thức của cộng đồng về giáo dục, tạo sự đồng thuận và ủng hộ cho sự phát triển của ngành giáo dục.
2.2. Thực tế đóng góp của cộng đồng vào giáo dục THPT
Cộng đồng đã có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển của giáo dục THPT thông qua nhiều hình thức khác nhau. Phụ huynh đóng góp vào quỹ hội phụ huynh, tham gia vào các hoạt động của nhà trường. Các doanh nghiệp, tổ chức xã hội hỗ trợ học bổng, cơ sở vật chất cho các trường học. Tuy nhiên, nguồn lực đóng góp từ cộng đồng vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển của giáo dục THPT. Cần có những chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng tham gia đóng góp nhiều hơn vào giáo dục.
III. Giải pháp huy động cộng đồng quản lý giáo dục THPT hiệu quả
Để hoàn thành sứ mệnh mà Đảng và dân tộc ta giao phó, ngành giáo dục - đào tạo cần có nhiều biện pháp khắc phục những bất cập trong thời gian qua, trong đó đẩy mạnh xã hội hoá công tác giáo dục, được coi là chủ trương quan trọng. Đại hội Đảng lần thứ IX nhấn mạnh: “Thực hiện chủ trương xã hội hoá công tác giáo dục, đa dạng hoá các hình thức đào tạo. Xã hội hoá công tác giáo dục là chủ trương mang tính chiến lược nhằm huy động nguồn lực của xã hội để phát triển sự nghiệp giáo dục, làm cho học vấn đến được toàn dân một cách phổ cập, ngày càng nhiều hơn và do đó toàn dân sẽ đóng góp nhân lực, vật lực, tài lực làm cho giáo dục ngày càng phát triển hơn. Trung học phổ thông (THPT) là bậc học trong hệ thống giáo dục quốc dân.Theo tinh thần của Luật giáo dục, công tác quản lý, chỉ đạo, phát triển giáo dục THPT cần phải gắn bó với công tác huy động cộng đồng mới đem lại hiệu quả cao.
3.1. Nâng cao nhận thức về vai trò của cộng đồng
Tăng cường tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của cộng đồng về vai trò và trách nhiệm của mình trong việc phát triển giáo dục. Tổ chức các hội thảo, diễn đàn, các hoạt động văn hóa, thể thao để thu hút sự quan tâm của cộng đồng đến các vấn đề giáo dục. Xây dựng các kênh thông tin đa dạng, phong phú để cung cấp thông tin về giáo dục cho cộng đồng. Phát huy vai trò của các phương tiện truyền thông đại chúng trong việc tuyên truyền về giáo dục.
3.2. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng
Thiết lập các kênh liên lạc thường xuyên, hiệu quả giữa nhà trường và cộng đồng. Tổ chức các cuộc họp phụ huynh, các buổi đối thoại giữa nhà trường và cộng đồng để trao đổi thông tin, lắng nghe ý kiến. Thành lập các tổ chức đại diện cho cộng đồng trong nhà trường, như hội đồng trường, ban đại diện cha mẹ học sinh. Xây dựng quy chế phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng trong việc quản lý, giáo dục học sinh.
3.3. Đa dạng hóa các hình thức huy động nguồn lực
Khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cá nhân đóng góp tài chính, vật chất cho giáo dục. Tổ chức các hoạt động gây quỹ, như bán hàng từ thiện, đấu giá, chạy bộ gây quỹ. Vận động cộng đồng tham gia vào các hoạt động tình nguyện, như dạy kèm, sửa chữa trường lớp. Xây dựng các quỹ khuyến học, quỹ hỗ trợ học sinh nghèo.
IV. Ứng dụng thực tiễn và kết quả huy động cộng đồng tại Thái Bình
Giáo dục THPT cũng như sự nghiệp giáo dục cả nước đã và đang có những bước chuyển đáng kể là nhờ một phần quan trọng nhà nước ta vận dụng đúng đắn chủ trương xã hội hoá công tác giáo dục, huy động cộng đồng tham gia quản lý giáo dục nói chung và THPT nói riêng. Thái Bình là một tỉnh nông nghiệp. Chỉ số HDI (tổng hợp chỉ số tuổi thọ, chỉ số giáo dục, chỉ số GDP) đứng thứ 15/61 tỉnh thành trong cả nước. Với điều kiện kinh tế – xã hội như vậy thì việc xã hội hoá công tác giáo dục nói chung, THPT nói riêng của tỉnh có nhiều thuận lợi.
4.1. Các mô hình huy động cộng đồng thành công
Phân tích và đánh giá các mô hình huy động cộng đồng thành công trong lĩnh vực giáo dục THPT tại Thái Bình. Mô tả chi tiết cách thức hoạt động, các yếu tố thành công và những bài học kinh nghiệm rút ra từ các mô hình này. Đề xuất các giải pháp để nhân rộng các mô hình thành công này trên địa bàn tỉnh.
4.2. Đánh giá hiệu quả của các biện pháp huy động
Đánh giá hiệu quả của các biện pháp huy động cộng đồng đã được triển khai trong thời gian qua. Phân tích những tác động tích cực và tiêu cực của các biện pháp này đến sự phát triển của giáo dục THPT. Đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả của các biện pháp huy động cộng đồng.
V. Kết luận và khuyến nghị về huy động cộng đồng giáo dục
Huy động cộng đồng là thực hiện dân biết, dân bàn, dân làm dân kiểm tra. Gần đây đã xuất hiện một số lý thuyết quản lý đề cao vai trò của cộng đồng trong quản lý các lĩnh vực, tuy nhiên lý thuyết này chưa được nghiên cứu nhiều trong lĩnh vực quản lý giáo dục nói chung, quản lý giáo dục THPT nói riêng. Khoa học quản lý có các khái niệm: Xã hội hoá và quản lý dựa vào cộng đồng. Lý thuyết nghiên cứu về cộng đồng cần được làm sáng tỏ nhờ nghiên cứu về xã hội hoá. Cần làm rõ sự giống nhau và khác nhau giữa xã hội hoá và sự tham gia cộng đồng, các biện pháp huy động cộng đồng.
5.1. Tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính
Tóm tắt các kết quả nghiên cứu chính về thực trạng, giải pháp và ứng dụng thực tiễn của việc huy động cộng đồng tham gia quản lý giáo dục THPT tại Thái Bình. Nhấn mạnh những đóng góp mới của nghiên cứu và những vấn đề còn tồn tại cần tiếp tục nghiên cứu.
5.2. Khuyến nghị chính sách và giải pháp thực hiện
Đề xuất các khuyến nghị chính sách và giải pháp thực hiện cụ thể để tăng cường huy động cộng đồng tham gia quản lý giáo dục THPT tại Thái Bình trong thời gian tới. Các khuyến nghị và giải pháp cần đảm bảo tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương và có khả năng tạo ra những thay đổi tích cực trong lĩnh vực giáo dục.
