Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục và ứng dụng công nghệ hiện đại, việc quản lý thiết bị dạy học (TBDH) tại các trường trung học phổ thông (THPT) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học. Tỉnh Thái Bình, với khoảng 100 trường THPT công lập, đang đối mặt với nhiều thách thức trong quản lý, bảo quản và sử dụng TBDH hiệu quả. Theo báo cáo của ngành giáo dục tỉnh, tỷ lệ thiết bị hư hỏng chưa được sửa chữa kịp thời chiếm khoảng 15%, trong khi số lượng thiết bị mua sắm mới chưa đáp ứng đủ nhu cầu thực tế. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý TBDH tại các trường THPT ở Thái Bình trong giai đoạn hiện nay, xác định điểm mạnh, điểm yếu và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 3 trường THPT tiêu biểu tại Thái Bình trong giai đoạn 2019-2021, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc hoạch định chính sách, nâng cao hiệu quả đầu tư và sử dụng TBDH, đồng thời góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong thời kỳ hội nhập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học. Thứ nhất, lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc điều phối nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu giáo dục một cách hiệu quả và bền vững. Thứ hai, lý thuyết quản lý thiết bị dạy học tập trung vào các khái niệm chính như: quản lý đầu tư thiết bị, bảo quản và bảo dưỡng thiết bị, sử dụng thiết bị hiệu quả, và đổi mới phương pháp dạy học dựa trên ứng dụng thiết bị. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: TBDH là tập hợp các phương tiện vật chất hỗ trợ quá trình dạy và học; quản lý TBDH là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc sử dụng thiết bị nhằm đảm bảo hiệu quả tối ưu; hiệu quả sử dụng TBDH được đo bằng tỷ lệ thiết bị hoạt động tốt và mức độ ứng dụng trong giảng dạy.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp phân tích định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính gồm phiếu khảo sát thu thập từ 150 cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 3 trường THPT tiêu biểu của tỉnh Thái Bình, cùng với các báo cáo, tài liệu quản lý thiết bị của các trường. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích tần suất, và kiểm định chi bình phương để đánh giá mối quan hệ giữa các biến. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2019 đến tháng 6/2021, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý TBDH còn nhiều hạn chế: Khoảng 30% thiết bị tại các trường khảo sát không được bảo dưỡng định kỳ, dẫn đến tỷ lệ hư hỏng tăng lên 15% trong vòng 2 năm qua. So với mức trung bình toàn quốc là 10%, Thái Bình còn nhiều việc phải làm để nâng cao chất lượng quản lý.

  2. Sử dụng TBDH chưa hiệu quả: Chỉ có khoảng 40% giáo viên thường xuyên sử dụng thiết bị trong giảng dạy, trong khi 60% còn lại sử dụng hạn chế hoặc không sử dụng do thiếu kỹ năng hoặc thiết bị không phù hợp. Tỷ lệ này thấp hơn so với các tỉnh lân cận như Nam Định (55%).

  3. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu kế hoạch và nguồn lực: 70% cán bộ quản lý cho biết chưa có kế hoạch mua sắm và bảo trì thiết bị cụ thể, ngân sách dành cho TBDH chỉ chiếm khoảng 5% tổng ngân sách trường, thấp hơn mức khuyến nghị 10% của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

  4. Ý thức và năng lực quản lý còn hạn chế: Khoảng 50% giáo viên và cán bộ quản lý chưa được đào tạo bài bản về quản lý và sử dụng TBDH, dẫn đến việc khai thác thiết bị chưa đạt hiệu quả cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý TBDH tại các trường THPT ở Thái Bình đang gặp nhiều khó khăn, đặc biệt trong việc bảo dưỡng, sử dụng và đầu tư thiết bị. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc thiếu kế hoạch quản lý tổng thể, nguồn lực tài chính hạn chế và năng lực quản lý chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục cho thấy tình trạng này không chỉ riêng Thái Bình mà còn phổ biến ở nhiều địa phương khác, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng và giải pháp thực hiện có sự khác biệt. Việc sử dụng biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thiết bị hư hỏng theo năm và biểu đồ tròn phân bố mức độ sử dụng thiết bị của giáo viên sẽ minh họa rõ nét hơn thực trạng hiện nay. Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp dữ liệu thực tiễn làm cơ sở cho các giải pháp quản lý thiết bị phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và đổi mới phương pháp giảng dạy tại các trường THPT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch quản lý TBDH bài bản: Các trường cần lập kế hoạch mua sắm, bảo dưỡng và sử dụng thiết bị cụ thể hàng năm, đảm bảo tỷ lệ bảo dưỡng thiết bị đạt ít nhất 90%. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn chủ trì.

  2. Tăng cường nguồn lực tài chính cho TBDH: Đề nghị Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình tăng ngân sách đầu tư TBDH lên tối thiểu 10% tổng ngân sách trường, ưu tiên mua sắm thiết bị hiện đại, phù hợp với chương trình đổi mới. Thời gian thực hiện từ năm học 2022-2023.

  3. Đào tạo nâng cao năng lực quản lý và sử dụng TBDH: Tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng quản lý, bảo dưỡng và ứng dụng thiết bị cho cán bộ quản lý và giáo viên, đảm bảo 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 2 năm tới.

  4. Khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học dựa trên TBDH: Tạo điều kiện cho giáo viên áp dụng thiết bị trong giảng dạy, xây dựng các mô hình dạy học tích cực, tăng cường sử dụng thiết bị đa phương tiện để nâng cao hiệu quả học tập. Thời gian triển khai liên tục, có đánh giá định kỳ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện thực trạng và giải pháp quản lý TBDH, từ đó xây dựng chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Giáo viên THPT: Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng thiết bị trong giảng dạy, đổi mới phương pháp dạy học hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Tham khảo cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học trong bối cảnh giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý cấp trên: Sở Giáo dục và Đào tạo, Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh chính sách đầu tư và quản lý thiết bị giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong giáo dục phổ thông?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được sử dụng hiệu quả, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao chất lượng giáo dục. Ví dụ, thiết bị hiện đại hỗ trợ giáo viên truyền đạt kiến thức sinh động hơn, học sinh tiếp thu tốt hơn.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học tại các trường THPT là gì?
    Khó khăn gồm thiếu kế hoạch bảo dưỡng, ngân sách hạn chế, năng lực quản lý chưa cao và giáo viên chưa quen sử dụng thiết bị. Điều này dẫn đến thiết bị hư hỏng nhiều và không phát huy được hiệu quả.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần đào tạo giáo viên kỹ năng sử dụng thiết bị, xây dựng kế hoạch bảo dưỡng định kỳ, tăng cường đầu tư thiết bị phù hợp và khuyến khích đổi mới phương pháp dạy học dựa trên thiết bị.

  4. Ngân sách dành cho thiết bị dạy học nên chiếm bao nhiêu phần trăm tổng ngân sách trường?
    Theo khuyến nghị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ngân sách dành cho thiết bị dạy học nên chiếm khoảng 10% tổng ngân sách trường để đảm bảo mua sắm và bảo dưỡng thiết bị đầy đủ.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý thiết bị dạy học tại trường?
    Ban giám hiệu trường chịu trách nhiệm chính trong quản lý, phối hợp với tổ chuyên môn và bộ phận kỹ thuật để lập kế hoạch, bảo dưỡng và sử dụng thiết bị hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học tại các trường THPT tỉnh Thái Bình còn nhiều hạn chế về bảo dưỡng, sử dụng và đầu tư.
  • Nguyên nhân chủ yếu do thiếu kế hoạch quản lý tổng thể, nguồn lực tài chính hạn chế và năng lực quản lý chưa đáp ứng yêu cầu.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể như xây dựng kế hoạch quản lý, tăng ngân sách, đào tạo cán bộ quản lý và giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học.
  • Đề nghị các trường và cơ quan quản lý sớm triển khai các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các trường THPT tại Thái Bình cần khẩn trương xây dựng kế hoạch quản lý thiết bị, phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo để tăng cường nguồn lực và tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, liên hệ với khoa Quản lý Giáo dục, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.