Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, giáo dục đại học và cao đẳng tại Việt Nam đang trải qua nhiều đổi mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Theo một nghiên cứu gần đây, hơn 50% sinh viên tại các trường đại học không có hứng thú học tập, trong đó gần 70% sinh viên không tự tin vào năng lực tự nghiên cứu của bản thân. Trước thực trạng này, hình thức dạy học kết hợp (Blended Learning) được xem là giải pháp tiên tiến, kết hợp giữa học trực tiếp trên lớp và học trực tuyến qua mạng, nhằm tăng cường sự tương tác và hứng thú học tập của sinh viên.
Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng hứng thú học tập theo hình thức dạy học kết hợp của sinh viên trường Cao đẳng Thực hành FPT tại thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2018. Mục tiêu chính là đánh giá mức độ hứng thú học tập của sinh viên đối với hình thức này, đồng thời đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả học tập. Nghiên cứu khảo sát 277 sinh viên thuộc ba khối ngành Công nghệ Thông tin, Kinh tế và Du lịch - Nhà hàng - Khách sạn, với phạm vi nghiên cứu tập trung tại chi nhánh Hồ Chí Minh của trường.
Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn về hứng thú học tập trong môi trường dạy học kết hợp, góp phần hoàn thiện phương pháp đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tương lai. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ nhà trường và các cơ sở giáo dục khác trong việc áp dụng hiệu quả hình thức dạy học kết hợp, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về hứng thú học tập và mô hình dạy học kết hợp (Blended Learning). Hứng thú học tập được định nghĩa là thái độ nhận thức đặc biệt của người học đối với hoạt động học tập, bao gồm sự cuốn hút về mặt tình cảm và ý nghĩa thiết thực trong cuộc sống (Nguyễn Thị Bích Thủy, 2010). Hứng thú học tập biểu hiện qua nhận thức, thái độ và hành vi tích cực trong quá trình học tập, như tập trung chú ý, tham gia thảo luận và tự giác nghiên cứu.
Mô hình dạy học kết hợp là sự phối hợp giữa học trực tiếp trên lớp và học trực tuyến qua các nền tảng công nghệ thông tin, nhằm tối ưu hóa hiệu quả giáo dục. Theo Bonk và Graham (2005), hình thức này kết hợp các phương thức giảng dạy truyền thống và hiện đại, tạo điều kiện cho người học chủ động, linh hoạt về thời gian và không gian học tập. Các đặc điểm nổi bật của dạy học kết hợp bao gồm sự tương tác cao giữa người học và người dạy, tính linh hoạt trong tổ chức, và ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả.
Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: hứng thú học tập, dạy học kết hợp, và biểu hiện hứng thú học tập của sinh viên. Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng quan điểm hệ thống và duy vật biện chứng để phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú học tập.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính là khảo sát 277 sinh viên trường Cao đẳng Thực hành FPT, được chọn ngẫu nhiên theo các tiêu chí giới tính, vùng miền và ngành học. Mẫu nghiên cứu bao gồm 174 nam và 103 nữ sinh viên, phân bố đều giữa các khối ngành Công nghệ Thông tin, Kinh tế và Du lịch - Nhà hàng - Khách sạn.
Phương pháp thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi với các câu hỏi đóng và mở, phỏng vấn sâu một số sinh viên, giảng viên và lãnh đạo nhà trường, cùng quan sát trực tiếp các buổi học theo hình thức dạy học kết hợp. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2017-2018, bao gồm các giai đoạn khảo sát, thu thập và phân tích dữ liệu.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả và kiểm định tham số để đánh giá mức độ hứng thú học tập và các yếu tố ảnh hưởng. Cỡ mẫu 277 sinh viên đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Phương pháp luận dựa trên quan điểm hệ thống và duy vật biện chứng giúp phân tích toàn diện các mối quan hệ tác động qua lại giữa các yếu tố trong môi trường học tập kết hợp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mức độ hứng thú học tập của sinh viên theo hình thức dạy học kết hợp đạt mức cao: Khoảng 68% sinh viên thể hiện thái độ tích cực và yêu thích hình thức dạy học kết hợp, trong đó 45% đánh giá hình thức này giúp họ tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn so với phương pháp truyền thống.
Nhóm nhận thức về tầm quan trọng của dạy học kết hợp chiếm tỷ lệ lớn: 72% sinh viên nhận thức rõ ý nghĩa thiết thực của hình thức dạy học kết hợp đối với chuyên ngành và công việc tương lai, thể hiện qua việc chủ động tìm hiểu tài liệu và tham gia các hoạt động học tập trực tuyến.
Các yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú học tập chủ yếu là phương pháp học chủ động và hoạt động thực hành trên lớp: 65% sinh viên cho biết việc tham gia thảo luận, làm bài tập nhóm và thực hành giúp tăng hứng thú học tập, trong khi 58% đánh giá sự hỗ trợ từ giảng viên và tài liệu trực tuyến là yếu tố quan trọng.
Sự khác biệt về hứng thú học tập giữa các khối ngành và giới tính: Sinh viên khối Công nghệ Thông tin có mức độ hứng thú cao hơn 12% so với khối Du lịch - Nhà hàng - Khách sạn. Nam sinh viên thể hiện sự tích cực hơn nữ sinh viên khoảng 8% trong việc tham gia các hoạt động học tập trực tuyến.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy hình thức dạy học kết hợp đã góp phần nâng cao hứng thú học tập của sinh viên trường Cao đẳng Thực hành FPT, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về hiệu quả của blended learning trong việc tăng cường sự chủ động và tương tác của người học. Việc sinh viên nhận thức rõ vai trò của hình thức này phản ánh sự thành công trong công tác định hướng và tổ chức đào tạo của nhà trường.
Nguyên nhân chính của sự tăng hứng thú là do phương pháp học tập chủ động và các hoạt động thực hành được thiết kế phù hợp, giúp sinh viên không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển kỹ năng nghề nghiệp. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trước đây cho thấy sự kết hợp giữa học trực tuyến và học trực tiếp tạo điều kiện cho việc học tập linh hoạt và hiệu quả hơn.
Sự khác biệt về mức độ hứng thú giữa các khối ngành và giới tính có thể do đặc thù nội dung học tập và phương pháp giảng dạy khác nhau, cũng như sự khác biệt trong cách tiếp cận công nghệ thông tin. Kết quả này gợi ý nhà trường cần có các biện pháp điều chỉnh phù hợp để đảm bảo tính công bằng và hiệu quả cho tất cả sinh viên.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hứng thú theo từng khối ngành và giới tính, cùng bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng với mức độ đồng thuận của sinh viên. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét sự phân bố và tác động của các yếu tố đến hứng thú học tập.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo và hướng dẫn phương pháp học chủ động cho sinh viên: Nhà trường cần tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng tự học, kỹ năng nghiên cứu và sử dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao khả năng học tập độc lập. Thời gian thực hiện trong vòng 1 học kỳ, chủ thể thực hiện là phòng đào tạo và các giảng viên.
Phát triển các hoạt động thực hành, thảo luận nhóm và dự án ứng dụng thực tế: Tăng cường các bài tập nhóm, thuyết trình và dự án thực tế để sinh viên có cơ hội vận dụng kiến thức, từ đó kích thích hứng thú học tập. Thời gian triển khai liên tục trong các học kỳ, do các giảng viên chuyên ngành phối hợp thực hiện.
Cải tiến hệ thống hỗ trợ học tập trực tuyến và tài liệu số: Nâng cấp nền tảng LMS, bổ sung tài liệu đa phương tiện, video bài giảng và các công cụ tương tác trực tuyến để sinh viên dễ dàng tiếp cận và học tập hiệu quả. Thời gian hoàn thiện trong 6 tháng, do bộ phận công nghệ thông tin và phòng đào tạo phối hợp thực hiện.
Tăng cường vai trò hỗ trợ và phản hồi từ giảng viên: Giảng viên cần chủ động tương tác, giải đáp thắc mắc và đánh giá kịp thời kết quả học tập của sinh viên trên môi trường trực tuyến và trực tiếp. Thời gian thực hiện liên tục, giảng viên và bộ phận quản lý học vụ chịu trách nhiệm.
Xây dựng chương trình định hướng và tư vấn học tập cho sinh viên mới: Tổ chức tuần lễ định hướng chuyên sâu về hình thức dạy học kết hợp, giúp sinh viên làm quen và phát triển thái độ tích cực ngay từ đầu khóa học. Thời gian thực hiện trước mỗi học kỳ, do phòng công tác sinh viên và phòng đào tạo phối hợp tổ chức.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục tại các trường cao đẳng, đại học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải tiến phương pháp giảng dạy, đặc biệt trong việc áp dụng dạy học kết hợp nhằm nâng cao hứng thú và hiệu quả học tập của sinh viên.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tâm lý học giáo dục, Công nghệ giáo dục: Luận văn trình bày chi tiết về các khái niệm, mô hình và phương pháp nghiên cứu liên quan đến hứng thú học tập và blended learning, hỗ trợ phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.
Nhà hoạch định chính sách giáo dục và các tổ chức đào tạo chuyên nghiệp: Kết quả nghiên cứu giúp đánh giá hiệu quả của hình thức dạy học kết hợp trong bối cảnh Việt Nam, từ đó xây dựng các chính sách và chương trình đào tạo phù hợp với xu thế phát triển giáo dục hiện đại.
Sinh viên và người học quan tâm đến phương pháp học tập hiệu quả: Luận văn cung cấp cái nhìn toàn diện về vai trò của hứng thú học tập và cách thức tổ chức học tập kết hợp, giúp người học tự điều chỉnh phương pháp học để đạt kết quả tốt hơn.
Câu hỏi thường gặp
Dạy học kết hợp (Blended Learning) là gì?
Dạy học kết hợp là hình thức học tập kết hợp giữa học trực tiếp trên lớp và học trực tuyến qua mạng, tận dụng ưu điểm của cả hai phương pháp để tăng tính linh hoạt và hiệu quả học tập. Ví dụ, sinh viên có thể xem bài giảng trực tuyến trước khi đến lớp để thảo luận sâu hơn.Tại sao hứng thú học tập lại quan trọng đối với sinh viên?
Hứng thú học tập giúp sinh viên tập trung, chủ động tìm hiểu và sáng tạo trong quá trình học, từ đó nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức và kỹ năng. Một sinh viên có hứng thú thường tham gia tích cực vào các hoạt động học tập và đạt kết quả tốt hơn.Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hứng thú học tập theo hình thức dạy học kết hợp?
Các yếu tố chính gồm phương pháp học chủ động, hoạt động thực hành trên lớp, sự hỗ trợ của giảng viên và chất lượng tài liệu học tập trực tuyến. Ví dụ, sinh viên thích các bài tập nhóm và thảo luận hơn là chỉ nghe giảng đơn thuần.Làm thế nào để nâng cao hứng thú học tập trong môi trường dạy học kết hợp?
Có thể tăng cường các hoạt động tương tác, cải tiến tài liệu đa phương tiện, tổ chức các dự án thực tế và hỗ trợ kỹ năng tự học cho sinh viên. Việc này giúp sinh viên cảm thấy hứng thú và có động lực học tập hơn.Hình thức dạy học kết hợp có phù hợp với tất cả các ngành học không?
Dạy học kết hợp phù hợp với nhiều ngành học, nhưng cần điều chỉnh phương pháp và nội dung cho phù hợp đặc thù từng ngành. Ví dụ, ngành Công nghệ Thông tin thường áp dụng hiệu quả hơn do tính chất công nghệ cao và khả năng sử dụng công cụ trực tuyến của sinh viên.
Kết luận
- Hứng thú học tập của sinh viên trường Cao đẳng Thực hành FPT theo hình thức dạy học kết hợp đạt mức cao, góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo.
- Phương pháp học chủ động và hoạt động thực hành là những yếu tố ảnh hưởng quan trọng nhất đến hứng thú học tập.
- Sự khác biệt về hứng thú giữa các khối ngành và giới tính cho thấy cần có các biện pháp điều chỉnh phù hợp để đảm bảo hiệu quả đồng đều.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường kỹ năng tự học, cải tiến tài liệu và nâng cao vai trò hỗ trợ của giảng viên.
- Nghiên cứu mở ra hướng phát triển mới cho đào tạo tại trường và có thể áp dụng rộng rãi trong các cơ sở giáo dục khác.
Tiếp theo, nhà trường và các bên liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Độc giả và các nhà nghiên cứu được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay.