Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế phát triển nhanh chóng, nhu cầu học tiếng Anh ngày càng tăng cao, đặc biệt trong việc nâng cao kỹ năng viết tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (EFL). Tự chủ người học (learner autonomy) được xem là yếu tố then chốt giúp tăng động lực và hiệu quả học tập (Dickinson, 1995). Tuy nhiên, tại Việt Nam, phương pháp dạy học truyền thống vẫn chiếm ưu thế, khiến học sinh thường thụ động và phụ thuộc nhiều vào giáo viên. Việc áp dụng phản hồi đồng đẳng trực tuyến (online peer feedback) trong lớp học viết tiếng Anh được kỳ vọng sẽ thúc đẩy sự tự chủ của người học, đồng thời giảm tải công việc cho giáo viên.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Anh ngữ Bee, tỉnh Quảng Ngãi, với sự tham gia của 12 học viên trình độ trung cấp (Intermediate A), trong khoảng thời gian 5 tuần. Mục tiêu chính của nghiên cứu là khảo sát nhận thức của học viên về tác động của phản hồi đồng đẳng trực tuyến đối với sự tự chủ trong học viết tiếng Anh, đồng thời xác định những thách thức trong quá trình triển khai hoạt động này. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của công nghệ trong việc phát triển các hoạt động học tập lấy người học làm trung tâm, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập kỹ năng viết tiếng Anh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết nền tảng chính: Lý thuyết cấu trúc xã hội (Social Constructivist Theory) của Vygotsky và Lý thuyết học tập người lớn (Adult Learning Theory) của Knowles. Lý thuyết cấu trúc xã hội nhấn mạnh vai trò của tương tác xã hội và học tập hợp tác trong việc xây dựng kiến thức, trong khi Lý thuyết học tập người lớn tập trung vào khả năng tự định hướng và tự chịu trách nhiệm trong học tập của người học trưởng thành.

Khái niệm tự chủ người học được hiểu là khả năng và thái độ của người học trong việc kiểm soát quá trình học tập của bản thân, bao gồm các yếu tố nhận thức (awareness), siêu nhận thức (đánh giá và điều chỉnh quá trình học), yếu tố tình cảm (động lực, sự tự tin) và yếu tố xã hội (sự tham gia tích cực trong hoạt động học tập và hợp tác với người khác). Phản hồi đồng đẳng trực tuyến được định nghĩa là hoạt động trao đổi, nhận xét và góp ý về bài viết của bạn học thông qua nền tảng trực tuyến, giúp người học chủ động hơn trong việc cải thiện kỹ năng viết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế nghiên cứu hỗn hợp (mixed methods) kết hợp phương pháp định lượng và định tính theo mô hình nghiên cứu trường hợp (case study). Cỡ mẫu gồm 12 học viên trung cấp tại Trung tâm Anh ngữ Bee, được chọn theo phương pháp thuận tiện (convenience sampling).

Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ chính: bảng câu hỏi (25 mục, thang Likert 5 điểm) đo lường các khía cạnh của tự chủ người học, phỏng vấn bán cấu trúc với 5 học viên được chọn ngẫu nhiên, và quan sát hoạt động trên diễn đàn trực tuyến nơi diễn ra phản hồi đồng đẳng. Bảng câu hỏi được xây dựng dựa trên các thang đo uy tín, đã được kiểm định độ tin cậy với hệ số Cronbach’s alpha > 0.7. Phỏng vấn nhằm làm rõ nhận thức và trải nghiệm của học viên về tác động của phản hồi đồng đẳng trực tuyến cũng như những khó khăn gặp phải. Dữ liệu định lượng được phân tích bằng phần mềm SPSS với thống kê mô tả, trong khi dữ liệu định tính được xử lý bằng phương pháp phân tích nội dung (content analysis).

Quy trình nghiên cứu gồm ba giai đoạn: (1) đào tạo kỹ năng phản hồi đồng đẳng trực tuyến và tạo diễn đàn trên Google Classroom; (2) triển khai hoạt động phản hồi đồng đẳng sau mỗi bài viết (3 bài viết trong 3 chủ đề khác nhau) và quan sát; (3) thu thập dữ liệu qua bảng câu hỏi và phỏng vấn sau can thiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng cường nhận thức về học tập: 83% học viên đồng ý rằng phản hồi đồng đẳng trực tuyến giúp họ nhận biết rõ hơn về điểm mạnh, điểm yếu và nhu cầu học tập của bản thân. Qua phỏng vấn, học viên cho biết họ có thể tự đánh giá và điều chỉnh chiến lược học tập hiệu quả hơn.

  2. Động lực và sự tự tin: 75% học viên cảm thấy động lực học viết được cải thiện nhờ phản hồi từ bạn bè, tuy nhiên chỉ khoảng 60% cho rằng sự tự tin trong việc viết được tăng lên rõ rệt. Một số học viên vẫn ưu tiên nhận phản hồi từ giáo viên hơn do cảm giác an toàn và chính xác.

  3. Tham gia tích cực trong hoạt động học tập: Quan sát diễn đàn cho thấy trung bình mỗi học viên đăng tải 3 bài viết và 8 bình luận phản hồi trong suốt quá trình nghiên cứu, thể hiện sự tham gia chủ động và hợp tác trong nhóm. 70% học viên cho biết họ cảm thấy có trách nhiệm hơn với việc học của mình.

  4. Đánh giá và điều chỉnh học tập: 80% học viên sử dụng phản hồi nhận được để chỉnh sửa bài viết, đồng thời phát triển kỹ năng tự đánh giá. Tuy nhiên, một số học viên gặp khó khăn trong việc phân biệt các loại phản hồi hữu ích và chưa biết cách áp dụng hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy phản hồi đồng đẳng trực tuyến có khả năng thúc đẩy các khía cạnh của tự chủ người học như nhận thức, động lực và sự tham gia (Silihwarni, 2012; Coit, 2004). Việc sử dụng nền tảng trực tuyến tạo môi trường ít áp lực, giúp học viên thoải mái trao đổi và nhận xét, đồng thời khắc phục hạn chế về thời gian của phản hồi trực tiếp (Moloudi, 2011).

Tuy nhiên, sự gia tăng tự tin chưa rõ rệt có thể do học viên vẫn quen với vai trò truyền thống của giáo viên và chưa hoàn toàn tin tưởng vào phản hồi của bạn bè. Điều này cũng phản ánh thách thức trong việc thay đổi vai trò giáo viên từ người kiểm soát sang người hướng dẫn và hỗ trợ (Dickinson, 1994). Ngoài ra, việc học viên còn hạn chế kiến thức về kỹ năng phản hồi và quản lý thời gian cũng là những rào cản cần được giải quyết.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng ý của học viên với từng khía cạnh tự chủ, bảng thống kê số lượng bài viết và bình luận trên diễn đàn, cũng như trích dẫn ngắn từ phỏng vấn minh họa cho các quan điểm của học viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các buổi đào tạo kỹ năng phản hồi đồng đẳng: Tăng cường hướng dẫn học viên về cách nhận xét, phản hồi hiệu quả và xây dựng kỹ năng tự đánh giá nhằm nâng cao chất lượng phản hồi và sự tự tin trong học tập. Thời gian thực hiện: 1 tháng đầu khóa học. Chủ thể: giáo viên và trung tâm.

  2. Xây dựng môi trường học tập trực tuyến thân thiện, ẩn danh: Duy trì và phát triển các nền tảng trực tuyến cho phép học viên phản hồi ẩn danh để giảm thiểu định kiến và tăng sự thoải mái khi tham gia. Chủ thể: trung tâm công nghệ thông tin, giáo viên.

  3. Khuyến khích vai trò hỗ trợ của giáo viên: Giáo viên cần chuyển đổi vai trò thành người hướng dẫn, hỗ trợ và phản hồi có tính xây dựng, đồng thời tạo điều kiện để học viên tự chủ trong quá trình học. Thời gian: liên tục trong suốt khóa học.

  4. Tăng cường quản lý thời gian và theo dõi hoạt động học tập: Thiết lập lịch trình rõ ràng cho các hoạt động phản hồi, đồng thời giáo viên theo dõi và hỗ trợ kịp thời để đảm bảo học viên tham gia đầy đủ và hiệu quả. Chủ thể: giáo viên, trung tâm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh tại các trung tâm và trường học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để áp dụng phản hồi đồng đẳng trực tuyến nhằm nâng cao tự chủ người học và cải thiện kỹ năng viết.

  2. Nhà quản lý giáo dục và trung tâm đào tạo: Tham khảo để xây dựng chính sách và chương trình đào tạo phù hợp, tích hợp công nghệ hỗ trợ học tập tự chủ.

  3. Nghiên cứu sinh và học viên cao học chuyên ngành giảng dạy tiếng Anh: Tài liệu tham khảo về phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, thiết kế nghiên cứu trường hợp và ứng dụng công nghệ trong giảng dạy.

  4. Nhà phát triển phần mềm giáo dục: Cung cấp thông tin về nhu cầu và đặc điểm của người học trong môi trường học tập trực tuyến, từ đó thiết kế các công cụ hỗ trợ phản hồi đồng đẳng hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phản hồi đồng đẳng trực tuyến là gì và có lợi ích gì?
    Phản hồi đồng đẳng trực tuyến là hoạt động học viên trao đổi, nhận xét bài viết của nhau qua nền tảng trực tuyến. Lợi ích bao gồm tăng cường sự tham gia, phát triển kỹ năng phản hồi, nâng cao nhận thức và động lực học tập.

  2. Phản hồi đồng đẳng trực tuyến có giúp tăng tự chủ người học không?
    Có, nghiên cứu cho thấy hoạt động này thúc đẩy các khía cạnh như nhận thức về học tập, động lực, sự tham gia và khả năng tự đánh giá, góp phần phát triển tự chủ người học.

  3. Những khó khăn khi triển khai phản hồi đồng đẳng trực tuyến là gì?
    Bao gồm mất nhiều thời gian, học viên hạn chế kiến thức về kỹ năng phản hồi, và sự ưu tiên nhận phản hồi từ giáo viên hơn bạn bè.

  4. Làm thế nào để giáo viên hỗ trợ hiệu quả trong hoạt động này?
    Giáo viên cần đóng vai trò hướng dẫn, tạo môi trường an toàn, đào tạo kỹ năng phản hồi và theo dõi, hỗ trợ học viên trong quá trình thực hiện.

  5. Phản hồi đồng đẳng trực tuyến có phù hợp với mọi trình độ học viên không?
    Phù hợp nhất với học viên có trình độ trung cấp trở lên, có đủ năng lực ngôn ngữ và kỹ năng sử dụng công nghệ để tham gia hiệu quả.

Kết luận

  • Phản hồi đồng đẳng trực tuyến góp phần nâng cao nhận thức, động lực, sự tham gia và khả năng tự đánh giá của học viên trong học viết tiếng Anh.
  • Hoạt động này giúp giảm tải công việc phản hồi cho giáo viên và tạo môi trường học tập chủ động, thân thiện.
  • Một số thách thức như thời gian, kỹ năng phản hồi và sự phụ thuộc vào giáo viên vẫn cần được khắc phục.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đào tạo kỹ năng, xây dựng môi trường ẩn danh, vai trò hỗ trợ của giáo viên và quản lý thời gian hiệu quả.
  • Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng quy mô nghiên cứu, áp dụng mô hình tại các trung tâm khác và phát triển công cụ hỗ trợ phản hồi đồng đẳng trực tuyến.

Hành động ngay: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên cân nhắc tích hợp phản hồi đồng đẳng trực tuyến vào chương trình giảng dạy để thúc đẩy tự chủ người học và nâng cao chất lượng đào tạo kỹ năng viết tiếng Anh.