Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh sự nghiệp giáo dục và đào tạo phát triển theo hướng xã hội hóa và đa dạng hóa loại hình trường lớp, công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực giáo dục giữ vai trò then chốt nhằm đảm bảo huy động và sử dụng hiệu quả nguồn kinh phí. Trên địa bàn huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội, với 24 trường trung học cơ sở (THCS) công lập, tổng số 15.450 học sinh và 909 cán bộ, giáo viên, nhân viên, công tác quản lý tài chính đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trường THCS công lập trên địa bàn huyện Thạch Thất trong giai đoạn 2021-2023, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong thời gian tới.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong các trường THCS công lập, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại huyện Thạch Thất, và đề xuất các giải pháp thiết thực, khả thi. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực hiện kế hoạch, hạch toán và báo cáo quyết toán, cũng như thanh kiểm tra hoạt động tài chính tại các trường THCS công lập trên địa bàn huyện Thạch Thất, Hà Nội. Ý nghĩa của đề án không chỉ mang tính lý luận khi hệ thống hóa các vấn đề quản lý tài chính mà còn có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, góp phần phát triển sự nghiệp giáo dục tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính trong việc phân bổ, sử dụng nguồn lực tài chính công một cách hiệu quả, minh bạch và tuân thủ các quy định pháp luật nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững của đơn vị sự nghiệp công lập.

  2. Mô hình quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính: Áp dụng Nghị định số 60/2021/NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, mô hình này đề cao sự chủ động trong việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, hạch toán và báo cáo tài chính, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý tài chính trong trường THCS công lập, công cụ quản lý tài chính (quy chế chi tiêu nội bộ, hạch toán kế toán, bộ máy quản lý tài chính), các nguồn thu (ngân sách nhà nước, thu học phí, thu dạy thêm học thêm), và các nội dung quản lý tài chính (lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, hạch toán báo cáo, kiểm tra giám sát).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, dự toán thu chi của các trường THCS công lập trên địa bàn huyện Thạch Thất giai đoạn 2021-2023, các văn bản pháp luật, quy chế, hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Tài chính, UBND thành phố Hà Nội. Số liệu sơ cấp được thu thập năm 2024 thông qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý tài chính, giáo viên và nhân viên tại 3 trường THCS đại diện cho các đặc điểm khác nhau của huyện (Bình Yên, Thạch Hòa, Yên Bình).

  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng công thức chọn mẫu phân tổ với sai số 10%, tổng số mẫu khảo sát là 72 người gồm 60 giáo viên, nhân viên và 12 cán bộ quản lý tài chính.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả để trình bày đặc điểm dữ liệu, so sánh các chỉ tiêu thu chi, đánh giá thực trạng quản lý tài chính. Phân tích so sánh được sử dụng để đối chiếu các chỉ tiêu giữa các năm và giữa các trường. Phân tích định tính dựa trên phỏng vấn sâu nhằm làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp giai đoạn 2021-2023, khảo sát sơ cấp và phân tích dữ liệu trong năm 2024, hoàn thiện đề án và đề xuất giải pháp trong quý II năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và chi tài chính ổn định nhưng chưa tối ưu: Tổng nguồn thu của các trường THCS công lập trên địa bàn huyện Thạch Thất năm 2023 đạt khoảng 150 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chiếm tỷ trọng lớn nhất với 128,5 tỷ đồng, thu sự nghiệp khoảng 22,5 tỷ đồng. Tốc độ phát triển bình quân các khoản thu đạt trên 101% trong giai đoạn 2021-2023, cho thấy sự ổn định về nguồn thu. Tuy nhiên, tỷ lệ chi từ nguồn thu sự nghiệp chủ yếu tập trung vào chi trả thù lao giáo viên (70%) và chi quản lý (15%), còn lại chi cho cơ sở vật chất và sửa chữa chiếm tỷ lệ thấp.

  2. Công tác lập kế hoạch tài chính được thực hiện tương đối tốt nhưng còn hạn chế: Khoảng 41,67% cán bộ tài chính đánh giá công tác thu thập thông tin và lập dự toán tài chính là tốt, 50% đánh giá trung bình, còn 8,33% cho rằng yếu. Việc tiếp thu ý kiến điều chỉnh dự toán và công khai dự toán chỉ đạt 33,33% ý kiến tốt, cho thấy sự tham gia của các bên liên quan còn hạn chế.

  3. Tổ chức thực hiện kế hoạch tài chính tuân thủ quy định nhưng còn chậm trễ trong quyết toán: Các trường thực hiện thu học phí theo quy định với mức thu phân biệt theo địa bàn (300.000đ/tháng tại thị trấn, 100.000đ/tháng tại xã thường, 50.000đ/tháng tại xã miền núi). Việc chi tiêu tuân thủ quy chế chi tiêu nội bộ, tuy nhiên công tác quyết toán còn chậm so với quy định, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

  4. Nguồn nhân lực quản lý tài chính còn hạn chế về chuyên môn: Tỷ lệ cán bộ quản lý tài chính có trình độ chuyên môn đạt chuẩn là 92%, tuy nhiên vẫn còn 8% chưa đạt chuẩn, đặc biệt tại các trường miền núi và quy mô nhỏ. Năng lực chuyên môn và kinh nghiệm của cán bộ tài chính ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công tác quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý tài chính tại các trường THCS công lập huyện Thạch Thất đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt trong việc tuân thủ các quy định pháp luật và thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP. Sự ổn định về nguồn thu và chi cho thấy các trường đã chủ động khai thác nguồn lực, đồng thời thực hiện tiết kiệm chi tiêu. Tuy nhiên, hạn chế trong công tác lập kế hoạch tài chính, đặc biệt là việc tiếp thu ý kiến và công khai dự toán, phản ánh sự thiếu đồng thuận và minh bạch trong quản lý tài chính.

So sánh với kinh nghiệm quản lý tài chính tại các huyện lân cận như Sóc Sơn và Hoài Đức, huyện Thạch Thất cần tăng cường công tác tập huấn, nâng cao năng lực cán bộ tài chính, đồng thời cải tiến quy trình quyết toán để đảm bảo kịp thời và chính xác. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chi cũng là một điểm cần được đẩy mạnh nhằm nâng cao hiệu quả và minh bạch tài chính.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nguồn thu theo từng năm, biểu đồ tròn phân bổ chi tiêu từ nguồn thu sự nghiệp, và bảng so sánh đánh giá chất lượng công tác lập kế hoạch tài chính qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý tài chính cho cán bộ các trường THCS: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý tài chính, kế toán hành chính sự nghiệp, kỹ năng lập dự toán và quyết toán cho đội ngũ cán bộ tài chính trong vòng 6-12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện.

  2. Hoàn thiện công tác lập dự toán và công khai tài chính: Xây dựng quy trình chuẩn hóa việc thu thập thông tin, lấy ý kiến các bên liên quan và công khai dự toán tài chính trước khi phê duyệt. Thời gian thực hiện trong năm học 2024-2025, do Ban giám hiệu các trường chủ trì phối hợp với Hội đồng sư phạm và Ban đại diện cha mẹ học sinh.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Triển khai phần mềm quản lý thu chi trực tuyến, kết nối với Kho bạc Nhà nước để theo dõi, kiểm soát và báo cáo tài chính kịp thời, chính xác. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Phòng Tài chính - Kế hoạch và các đơn vị công nghệ thông tin.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán tài chính: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất công tác quản lý tài chính tại các trường, đảm bảo tuân thủ quy định, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do Phòng Tài chính - Kế hoạch và Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp thực hiện.

  5. Khuyến khích huy động các nguồn lực xã hội đầu tư cho giáo dục: Xây dựng cơ chế vận động tài trợ minh bạch, hiệu quả, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân tham gia hỗ trợ tài chính cho các trường THCS. Thời gian triển khai trong 2 năm tới, do UBND huyện phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, thành phố: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong các trường công lập, từ đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường THCS công lập: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý tài chính, xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ phù hợp và hiệu quả.

  3. Cán bộ tài chính, kế toán trường học: Hỗ trợ nâng cao năng lực chuyên môn, áp dụng các công cụ quản lý tài chính hiện đại, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và minh bạch tài chính.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế, Quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính trong trường THCS công lập có vai trò gì?
    Quản lý tài chính giúp đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính, phục vụ tốt các hoạt động giáo dục, đồng thời góp phần minh bạch, công khai và ngăn ngừa tiêu cực trong thu chi.

  2. Các nguồn thu chính của trường THCS công lập gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp, thu học phí, thu lệ phí và các khoản thu sự nghiệp khác như dạy thêm học thêm, được quản lý theo quy định của Nhà nước.

  3. Công tác lập dự toán tài chính được thực hiện như thế nào?
    Dự toán được lập dựa trên số liệu thực tế năm trước, số học sinh hiện có, các định mức chi tiêu và kế hoạch hoạt động, đồng thời lấy ý kiến các bên liên quan trước khi phê duyệt.

  4. Những khó khăn thường gặp trong quản lý tài chính tại các trường THCS?
    Bao gồm năng lực cán bộ tài chính chưa đồng đều, công tác quyết toán chậm trễ, thiếu minh bạch trong công khai tài chính và hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trường THCS?
    Nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình lập dự toán và quyết toán, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra giám sát và huy động nguồn lực xã hội.

Kết luận

  • Công tác quản lý tài chính tại các trường THCS công lập huyện Thạch Thất đã đạt được nhiều kết quả tích cực, nguồn thu và chi ổn định trong giai đoạn 2021-2023.
  • Công tác lập kế hoạch tài chính được thực hiện tương đối tốt nhưng còn hạn chế về sự tham gia và công khai dự toán.
  • Năng lực cán bộ quản lý tài chính cần được nâng cao để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác quản lý tài chính hiện đại.
  • Việc ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững sự nghiệp giáo dục tại huyện Thạch Thất trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai các khóa đào tạo, hoàn thiện quy trình quản lý tài chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và tăng cường kiểm tra giám sát trong năm học 2024-2025.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục, các trường THCS và cán bộ tài chính cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển giáo dục bền vững.