Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách quốc phòng là một bộ phận quan trọng trong hệ thống tài chính quốc gia, đóng vai trò thiết yếu trong việc bảo đảm các nhiệm vụ quốc phòng và an ninh. Trung đoàn 285 – Sư đoàn 363 – Quân chủng Phòng không – Không quân là đơn vị tên lửa phòng không trọng yếu, có nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và bảo vệ vùng trời Hải Phòng. Giai đoạn 2016-2019, công tác quản lý ngân sách tại Trung đoàn đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế như lập dự toán ngân sách chưa sát thực tế, chênh lệch giữa dự toán và phân bổ ngân sách, cũng như tình trạng thất thoát, lãng phí trong chấp hành và quyết toán ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách quốc phòng tại Trung đoàn 285, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý ngân sách quốc phòng tại Trung đoàn trong giai đoạn 2016-2019, dựa trên số liệu báo cáo quyết toán ngân sách và các tài liệu pháp lý liên quan.

Việc hoàn thiện công tác quản lý ngân sách tại Trung đoàn 285 không chỉ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách quốc phòng mà còn đảm bảo sự chủ động, minh bạch trong chi tiêu, từ đó tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu và bảo vệ an ninh quốc gia. Các chỉ số như tỷ lệ dự toán ngân sách lập so với phân bổ đạt khoảng 95-99%, tỷ lệ thực hiện ngân sách so với dự toán lập đạt trên 90% cho thấy sự cần thiết của việc cải tiến công tác quản lý ngân sách để phù hợp hơn với thực tế và yêu cầu nhiệm vụ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách trong đơn vị dự toán quân đội, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách theo dự toán: Nhấn mạnh nguyên tắc lập dự toán ngân sách là căn cứ pháp lý quan trọng, đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, đúng chế độ, tiêu chuẩn và định mức đã được phê duyệt.
  • Lý thuyết nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý ngân sách: Đề cao việc sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, tránh lãng phí, đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng tối ưu cho các nhiệm vụ quốc phòng.
  • Mô hình quản lý ngân sách toàn diện và chặt chẽ: Quản lý ngân sách phải bao quát toàn bộ các khâu từ lập dự toán, chấp hành đến quyết toán ngân sách, đồng thời kiểm soát chặt chẽ các khoản chi tiêu.
  • Khái niệm đơn vị dự toán quân đội: Đơn vị dự toán là cơ quan, tổ chức được giao dự toán ngân sách, chịu trách nhiệm lập, phân bổ, sử dụng và quyết toán ngân sách theo quy định của pháp luật và Bộ Quốc phòng.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách quốc phòng (NSQP), đơn vị dự toán (ĐVDT), dự toán ngân sách (DTNS), chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách, nguyên tắc quản lý ngân sách theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, kiểm soát chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, kết hợp giữa:

  • Phương pháp điều tra thống kê: Thu thập số liệu từ báo cáo quyết toán ngân sách của Trung đoàn 285 giai đoạn 2016-2019.
  • Phương pháp so sánh phân tích: So sánh tỷ lệ dự toán lập so với phân bổ, thực hiện ngân sách để đánh giá chất lượng quản lý ngân sách.
  • Phương pháp hệ thống cấu trúc: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện.
  • Phương pháp logic: Hệ thống hóa cơ sở lý luận và các quy định pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách quốc phòng.

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu báo cáo quyết toán ngân sách năm của Trung đoàn 285 từ 2016 đến 2019, các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015, Nghị định số 10/2004/NĐ-CP, Thông tư số 156/2005-TT-BQP, cùng các tài liệu lý luận về quản lý ngân sách trong quân đội.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu ngân sách của Trung đoàn 285 trong 4 năm, phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ dữ liệu có sẵn để đảm bảo tính toàn diện và chính xác. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá định tính dựa trên các tiêu chí quản lý ngân sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chênh lệch giữa dự toán ngân sách lập và phân bổ: Tỷ lệ dự toán ngân sách Trung đoàn lập so với số phân bổ của Sư đoàn đạt từ 95,78% (2016) đến 99,22% (2017), cho thấy công tác lập dự toán chưa hoàn toàn sát với khả năng phân bổ thực tế. Ví dụ, năm 2016 dự toán lập là 89.575 triệu đồng, trong khi phân bổ thực tế là 85.803 triệu đồng.

  2. Tỷ lệ thực hiện ngân sách so với dự toán lập: Quân số thực hiện so với dự toán lập có sự biến động, ví dụ năm 2016 vượt 5,39%, năm 2017 vượt 0,3%, năm 2018 vượt 3,6%, năm 2019 vượt 2,9%. Điều này phản ánh sự chưa chính xác trong dự toán quân số, ảnh hưởng đến lập dự toán ngân sách.

  3. Chấp hành ngân sách và phân bổ chi tiêu: Công tác phân bổ ngân sách được thực hiện đúng quy trình, minh bạch và công khai, tuy nhiên vẫn tồn tại tình trạng tạm ứng vượt chỉ tiêu, chậm thanh toán, gây khó khăn trong quản lý và quyết toán ngân sách.

  4. Công tác cấp phát và thanh toán ngân sách: Quy trình cấp phát, thanh toán được tổ chức chặt chẽ, tuân thủ các quy định về hồ sơ, chứng từ, hợp đồng mua sắm, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế trong việc kiểm soát chi tiêu, đặc biệt là các khoản chi nghiệp vụ và chi phí phát sinh đột xuất.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên chủ yếu do:

  • Việc lập dự toán ngân sách chưa sát với thực tế do thiếu cơ chế ràng buộc trách nhiệm và phối hợp chưa chặt chẽ giữa các ngành nghiệp vụ và cơ quan tài chính.
  • Sự chênh lệch giữa dự toán và phân bổ ngân sách do các khoản chi nghiệp vụ chưa có định mức cụ thể, dẫn đến việc giữ lại kinh phí và phân bổ bổ sung không kịp thời.
  • Tình trạng tạm ứng vượt chỉ tiêu và chậm thanh toán phản ánh sự thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình chấp hành ngân sách.
  • Nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý tài chính và chỉ huy đơn vị còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách.

So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý ngân sách quốc phòng, kết quả nghiên cứu tại Trung đoàn 285 tương đồng với thực trạng chung của các đơn vị dự toán quân đội, đặc biệt là vấn đề lập dự toán và chấp hành ngân sách chưa sát thực tế, cần có các biện pháp cải tiến đồng bộ.

Việc trình bày dữ liệu qua các biểu đồ so sánh tỷ lệ dự toán lập, phân bổ và thực hiện ngân sách theo từng năm sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các biến động và xu hướng trong công tác quản lý ngân sách tại Trung đoàn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phương pháp lập dự toán ngân sách

    • Động từ hành động: Xây dựng và áp dụng quy trình lập dự toán khoa học, sát thực tế.
    • Target metric: Tỷ lệ dự toán lập sát với phân bổ đạt trên 98%.
    • Timeline: Triển khai trong năm ngân sách tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Cơ quan tài chính Trung đoàn phối hợp với các ngành nghiệp vụ.

  2. Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng và chỉ huy đơn vị

    • Động từ hành động: Nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong quản lý ngân sách.
    • Target metric: Giảm thiểu các vi phạm về chi tiêu ngân sách xuống dưới 2% tổng chi.
    • Timeline: Thường xuyên, hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ huy Trung đoàn, cấp ủy Đảng.

  3. Đầu tư nâng cao năng lực và trang thiết bị cho ngành tài chính

    • Động từ hành động: Trang bị phần mềm quản lý ngân sách hiện đại, đào tạo cán bộ tài chính.
    • Target metric: 100% cán bộ tài chính được đào tạo nâng cao kỹ năng quản lý.
    • Timeline: 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ phận tài chính Trung đoàn, Sư đoàn.

  4. Tăng cường kiểm soát chi ngân sách và công tác thanh tra, kiểm toán

    • Động từ hành động: Thực hiện kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất các khoản chi.
    • Target metric: Phát hiện và xử lý kịp thời 100% các sai phạm.
    • Timeline: Hàng quý, hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Cơ quan tài chính Trung đoàn phối hợp với các cơ quan chức năng.

  5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về quản lý ngân sách

    • Động từ hành động: Tổ chức các buổi tập huấn, phong trào thi đua “Đơn vị quản lý tài chính tốt”.
    • Target metric: 90% cán bộ, chiến sĩ hiểu và thực hiện đúng quy định quản lý ngân sách.
    • Timeline: Liên tục hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ huy Trung đoàn, cơ quan tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính trong quân đội

    • Lợi ích: Nắm vững quy trình, nguyên tắc quản lý ngân sách quốc phòng, nâng cao hiệu quả công tác tài chính.
    • Use case: Áp dụng các biện pháp hoàn thiện quản lý ngân sách tại đơn vị dự toán.

  2. Lãnh đạo các đơn vị dự toán quân đội

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong chỉ đạo, giám sát công tác quản lý ngân sách.
    • Use case: Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo trong quản lý ngân sách, đảm bảo thực hiện nhiệm vụ.

  3. Cán bộ nghiên cứu, giảng dạy về quản lý kinh tế quốc phòng

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách trong quân đội.
    • Use case: Sử dụng làm tài liệu tham khảo, giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Cơ quan quản lý tài chính cấp trên và các cơ quan kiểm tra, thanh tra

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng, phát hiện hạn chế trong quản lý ngân sách tại các đơn vị dự toán.
    • Use case: Xây dựng chính sách, quy định và kế hoạch kiểm tra, thanh tra phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý ngân sách quốc phòng có điểm gì khác biệt so với các lĩnh vực khác?
    Quản lý ngân sách quốc phòng đòi hỏi tính chặt chẽ, bảo mật cao, tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời phải đáp ứng yêu cầu đặc thù của nhiệm vụ quốc phòng, an ninh.

  2. Tại sao việc lập dự toán ngân sách tại Trung đoàn 285 chưa sát với thực tế?
    Nguyên nhân chính là do thiếu cơ chế ràng buộc trách nhiệm, phối hợp chưa chặt chẽ giữa các ngành nghiệp vụ và cơ quan tài chính, cùng với việc chưa có định mức cụ thể cho một số khoản chi nghiệp vụ.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả chấp hành ngân sách tại đơn vị?
    Cần tăng cường kiểm soát chi ngân sách, thực hiện nghiêm túc quy trình cấp phát, thanh toán, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý tài chính và chỉ huy đơn vị.

  4. Vai trò của cơ quan tài chính trong quản lý ngân sách tại Trung đoàn 285 là gì?
    Cơ quan tài chính chịu trách nhiệm lập dự toán, phân bổ, cấp phát, kiểm soát chi tiêu và quyết toán ngân sách, đồng thời tham mưu cho lãnh đạo đơn vị về công tác tài chính.

  5. Các biện pháp nào giúp giảm thiểu tình trạng tạm ứng vượt chỉ tiêu và chậm thanh toán?
    Thực hiện kiểm tra, giám sát chặt chẽ các khoản tạm ứng, thiết lập quy trình thanh toán rõ ràng, tăng cường đào tạo cán bộ tài chính và nâng cao trách nhiệm của các bên liên quan.

Kết luận

  • Công tác quản lý ngân sách tại Trung đoàn 285 trong giai đoạn 2016-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại các hạn chế về lập dự toán, phân bổ và chấp hành ngân sách.
  • Tỷ lệ dự toán lập so với phân bổ đạt khoảng 95-99%, tỷ lệ thực hiện ngân sách so với dự toán lập trên 90%, phản ánh sự cần thiết cải tiến công tác quản lý ngân sách.
  • Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm cơ chế quản lý, nhận thức cán bộ, hệ thống tổ chức và các quy định pháp luật liên quan.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường vai trò lãnh đạo, đầu tư trang thiết bị, kiểm soát chi ngân sách và đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất, theo dõi, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao chất lượng quản lý ngân sách quốc phòng tại Trung đoàn.

Call-to-action: Các đơn vị dự toán quân đội và cơ quan quản lý tài chính cần áp dụng nghiêm túc các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách để đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ hiệu quả nhiệm vụ quốc phòng trong tình hình mới.