Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi ngân sách nhà nước (NSNN) là một lĩnh vực đặc thù, vừa phục vụ các mục tiêu kinh tế vĩ mô, vừa đảm bảo sử dụng tài chính vi mô đúng mục đích và hiệu quả, không vì lợi nhuận. Trong ngành Công an nhân dân (CAND), công tác này càng quan trọng khi vừa phải đảm bảo hậu cần, nâng cao năng lực phục vụ công tác nghiệp vụ, vừa giữ bí mật thông tin liên quan đến an ninh quốc gia. Cục Kỹ thuật nghiệp vụ (KTNV) - Bộ Công an là đơn vị dự toán cấp III, được giao nhiệm vụ triển khai kỹ thuật nghiệp vụ hiện đại, với nguồn kinh phí NSNN ngày càng tăng, làm cho công tác quản lý chi ngân sách trở nên phức tạp hơn.

Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng công tác quản lý chi NSNN của Cục KTNV trong giai đoạn 2013-2017, phát hiện những bất cập như cơ sở lập dự toán lỗi thời, số quyết toán vượt dự toán, công tác kiểm tra nội bộ mang tính hình thức. Mục tiêu cụ thể là xây dựng khung nghiên cứu, đánh giá thực trạng, phát hiện nguyên nhân và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN của Cục KTNV đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong nội dung chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển và các khoản chi được phép công khai, tại Cục KTNV với tư cách đơn vị dự toán cấp III.

Việc hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN tại Cục KTNV không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách mà còn đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đồng thời đáp ứng yêu cầu minh bạch, công khai và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi ngân sách nhà nước, tập trung vào ba khái niệm chính:

  • Chi ngân sách nhà nước: Theo Luật NSNN số 83/2015/QH13, chi NSNN là phương thức phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước, bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển.

  • Quản lý chi ngân sách nhà nước: Là hoạt động tổ chức, điều khiển và ra quyết định của Nhà nước đối với quá trình phân phối, sử dụng nguồn ngân sách, nhằm đảm bảo kỷ luật tài khóa, hiệu quả phân bổ và hiệu quả hoạt động.

  • Phương pháp quản lý chi NSNN: Bao gồm phương pháp quản lý theo danh mục (đầu vào) truyền thống và phương pháp quản lý theo kết quả (đầu ra) hiện đại, trong đó phương pháp theo kết quả tập trung vào việc giao quyền chủ động cho các đơn vị dự toán trong việc sử dụng nguồn lực để đạt được mục tiêu đề ra.

Khung lý thuyết còn bao gồm các yêu cầu và tiêu chí đánh giá công tác quản lý chi NSNN như chi đúng, chi đủ; đảm bảo hiệu quả; công khai, minh bạch; nâng cao trách nhiệm giải trình; phân cấp, phân quyền hợp lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập thông tin sơ cấp và thứ cấp:

  • Thu thập thông tin thứ cấp: Tổng hợp, phân tích các tài liệu pháp luật, giáo trình, báo cáo, văn bản chuyên ngành liên quan đến quản lý chi NSNN và đặc thù ngành Công an.

  • Thu thập thông tin sơ cấp: Phỏng vấn chuyên gia, lấy ý kiến từ các cán bộ có kinh nghiệm trong công tác quản lý chi NSNN tại Cục KTNV, bao gồm Kế toán trưởng, Trưởng phòng Hậu cần, Lãnh đạo Cục phụ trách hậu cần.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp tổng hợp, so sánh thực trạng tại Cục KTNV với các quy định, tiêu chuẩn của Bộ Công an và Nhà nước, nhằm đánh giá kết quả, phát hiện hạn chế và nguyên nhân. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các đơn vị thanh toán trực thuộc Cục KTNV trong giai đoạn 2013-2017.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2019, với các bước thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi ngân sách từ nguồn kinh phí cấp I và chi thường xuyên biến động rõ rệt: Trong giai đoạn 2013-2017, tỷ trọng chi từ nguồn kinh phí cấp I chiếm từ 7,29% đến 66,67% tổng chi ngân sách hàng năm, phản ánh sự thay đổi theo nhiệm vụ mua sắm trang thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ. Ví dụ, năm 2016, chi từ kinh phí cấp I chiếm 66,67% tổng chi, trong khi năm 2017 chỉ còn 7,29%.

  2. Tỷ lệ hoàn thành dự án mua sắm và xây dựng cơ bản chưa đồng đều: Tỷ lệ thực hiện dự án mua sắm đạt khoảng 79,24%, cao hơn nhiều so với tỷ lệ thực hiện dự án xây dựng cơ bản chỉ đạt 35,57%, cho thấy tiến độ dự án xây dựng còn chậm, ảnh hưởng bởi sự thay đổi quy định Luật đầu tư công năm 2014.

  3. Tỷ lệ các khoản chi bị Kho bạc Nhà nước (KBNN) từ chối thanh toán và phải giải trình nhiều lần còn tồn tại: Tỷ lệ các khoản chi bị từ chối thanh toán và phải giải trình từ 2 lần trở lên phản ánh hạn chế trong công tác kiểm tra, giám sát nội bộ, gây ảnh hưởng đến tính kỷ luật và minh bạch trong quản lý chi NSNN.

  4. Cơ sở lập dự toán còn lạc hậu, không phù hợp đặc thù đơn vị: Việc lập dự toán chủ yếu dựa trên định mức theo quân số, chưa tính đến các yếu tố đặc thù như nhiệm vụ chiến đấu đột xuất, môi trường làm việc độc hại, dẫn đến số quyết toán thường vượt dự toán và phải xin cấp bổ sung kinh phí hàng năm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm:

  • Nhân tố vĩ mô: Sự thay đổi liên tục của hệ thống văn bản pháp luật, đặc biệt là Luật đầu tư công và các quy định về quản lý ngân sách, gây khó khăn trong việc áp dụng thống nhất và kịp thời.

  • Đặc thù ngành Công an: Yêu cầu bảo mật cao, tính chất công việc phức tạp, nhiệm vụ kinh tế - chính trị - xã hội đa dạng khiến công tác quản lý chi NSNN phải tuân thủ nhiều nguyên tắc nghiêm ngặt, dẫn đến quy trình phức tạp và thời gian xử lý kéo dài.

  • Nhân tố thuộc về Cục KTNV: Năng lực nhân sự còn hạn chế, công nghệ quản lý chưa hiện đại, sự phối hợp giữa các bộ phận chưa đồng bộ, làm giảm hiệu quả quản lý và kiểm soát chi NSNN.

So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực quốc phòng và các bộ ngành khác cho thấy, việc áp dụng phương pháp quản lý chi NSNN theo kết quả đầu ra còn hạn chế, trong khi đây là xu hướng quản lý hiện đại giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Việc xây dựng tiêu chí đánh giá phù hợp với đặc thù ngành Công an là cần thiết để đảm bảo tính khách quan và khả thi trong đánh giá công tác quản lý chi NSNN.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ trọng chi ngân sách theo nguồn kinh phí, tỷ lệ hoàn thành dự án theo năm, và bảng tổng hợp các chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý chi NSNN như tỷ lệ chi bị xuất toán, tỷ lệ chi bị từ chối thanh toán, tỷ lệ tiết kiệm chi thường xuyên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nhân lực vận hành công tác quản lý chi NSNN

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ tài chính công và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý và kế toán.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ cán bộ đạt chuẩn nghiệp vụ lên 90% trong vòng 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Cục KTNV phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý chi NSNN

    • Triển khai hệ thống phần mềm quản lý ngân sách tích hợp, hỗ trợ lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra nội bộ.
    • Mục tiêu: Giảm 30% thời gian xử lý thủ tục tài chính trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin phối hợp với Phòng Tài chính kế toán.

  3. Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các bên liên quan

    • Xây dựng quy chế phối hợp rõ ràng giữa Cục KTNV, các đơn vị thanh toán trực thuộc, Cục Tài chính Bộ Công an và Kho bạc Nhà nước.
    • Mục tiêu: Tăng cường hiệu quả kiểm soát, giảm tỷ lệ chi bị từ chối thanh toán xuống dưới 2% trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban chỉ đạo quản lý ngân sách của Cục KTNV.

  4. Áp dụng thí điểm phương pháp quản lý chi NSNN theo kết quả đầu ra

    • Lựa chọn một số mục chi đặc thù để triển khai thí điểm, xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá kết quả và báo cáo định kỳ.
    • Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả, rút kinh nghiệm để nhân rộng trong toàn Cục đến năm 2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch tổng hợp phối hợp với các đơn vị liên quan.

  5. Kiến nghị với Cục Tài chính – Bộ Công an về hoàn thiện bộ máy và quy định quản lý chi NSNN

    • Đề xuất bổ sung cán bộ chuyên trách kiểm tra tài chính nội bộ, hoàn thiện quy trình kiểm tra, giám sát.
    • Mục tiêu: Nâng cao tính hiệu quả và tính pháp lý trong công tác kiểm tra nội bộ.
    • Chủ thể thực hiện: Lãnh đạo Cục KTNV phối hợp với Cục Tài chính Bộ Công an.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý tài chính trong ngành Công an

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý chi NSNN, áp dụng các giải pháp quản lý hiện đại, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và đặc thù ngành.

  2. Các đơn vị dự toán cấp III trong các cơ quan hành chính nhà nước

    • Tham khảo mô hình quản lý chi NSNN, tiêu chí đánh giá và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách phù hợp với đặc thù đơn vị.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế phát triển, tài chính công

    • Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn về quản lý chi NSNN trong lĩnh vực an ninh quốc phòng.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính, ngân sách

    • Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước trong các lĩnh vực đặc thù.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước là gì và tại sao lại quan trọng trong ngành Công an?
    Quản lý chi NSNN là hoạt động tổ chức, điều khiển việc phân phối và sử dụng ngân sách nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước. Trong ngành Công an, quản lý chi NSNN đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đồng thời phải tuân thủ các quy định về bảo mật và hiệu quả sử dụng.

  2. Phương pháp quản lý chi NSNN theo kết quả đầu ra khác gì so với phương pháp truyền thống?
    Phương pháp theo kết quả đầu ra giao quyền chủ động cho đơn vị dự toán trong việc sử dụng nguồn lực để đạt mục tiêu cụ thể, tập trung đánh giá hiệu quả và hiệu lực của chi tiêu. Trong khi đó, phương pháp truyền thống quản lý theo danh mục đầu vào, chỉ kiểm soát việc chi đúng khoản mục đã phân bổ mà không đánh giá kết quả thực tế.

  3. Những khó khăn chính trong công tác lập dự toán chi NSNN tại Cục KTNV là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở lập dự toán lỗi thời, không tính đến đặc thù nghiệp vụ và các yếu tố phát sinh đột xuất; số dự toán thiếu chính xác dẫn đến quyết toán vượt dự toán; quy trình lập dự toán còn phức tạp và chưa linh hoạt.

  4. Làm thế nào để nâng cao trách nhiệm giải trình trong quản lý chi NSNN tại các đơn vị dự toán cấp III?
    Cần xây dựng quy trình giải trình rõ ràng, minh bạch, gắn với đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm cá nhân. Đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ và áp dụng công nghệ thông tin để theo dõi, báo cáo kịp thời các khoản chi.

  5. Tại sao việc áp dụng công nghệ hiện đại lại quan trọng trong quản lý chi NSNN?
    Công nghệ hiện đại giúp tự động hóa quy trình quản lý, giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và hiệu quả kiểm soát chi tiêu. Nó cũng hỗ trợ phân tích dữ liệu, đánh giá kết quả và ra quyết định nhanh chóng, chính xác hơn.

Kết luận

  • Công tác quản lý chi NSNN của Cục Kỹ thuật nghiệp vụ - Bộ Công an trong giai đoạn 2013-2017 đã đạt được nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại các hạn chế về lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và minh bạch thông tin.
  • Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm quy định pháp luật, đặc thù ngành Công an, năng lực nhân sự, công nghệ và sự phối hợp giữa các bên liên quan.
  • Tiêu chí đánh giá công tác quản lý chi NSNN được xây dựng dựa trên các yêu cầu chi đúng, chi đủ; hiệu quả; công khai minh bạch; trách nhiệm giải trình và phân cấp phân quyền hợp lý.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng nhân lực, ứng dụng công nghệ hiện đại, hoàn thiện cơ chế phối hợp và áp dụng phương pháp quản lý theo kết quả đầu ra nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN đến năm 2025.
  • Khuyến nghị các đơn vị liên quan phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách quản lý chi NSNN phù hợp với đặc thù ngành Công an.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị trong Bộ Công an và Cục KTNV cần xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo, đầu tư công nghệ và thiết lập hệ thống đánh giá hiệu quả quản lý chi NSNN nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ tốt nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội.