Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành Thuế Việt Nam không ngừng cải cách và đổi mới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế, công tác kiểm soát nội bộ (KSNB) trong các bộ phận chức năng đóng vai trò then chốt. Cục Thuế tỉnh Đồng Nai, với vai trò quản lý thuế trên địa bàn, đã chú trọng xây dựng và hoàn thiện hệ thống KSNB nhằm đảm bảo tính minh bạch, chính xác và hiệu quả trong công tác tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế. Năm 2021, ngành Thuế đã thực hiện hơn 1.993 lần tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông địa phương, phát hành 35.000 tờ rơi hướng dẫn khai, nộp thuế, đồng thời phối hợp sản xuất nhiều chương trình truyền hình chuyên sâu về chính sách thuế. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, vẫn còn tồn tại những hạn chế về kiểm soát nội bộ tại bộ phận tuyên truyền, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý thuế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng KSNB quy trình bộ phận tuyên truyền tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu từ năm 2019 đến 2021, với khảo sát sơ cấp thực hiện trong tháng 3 và 4 năm 2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp tài liệu tham khảo thiết thực cho cơ quan thuế và người nộp thuế, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế, giảm thiểu rủi ro và tăng cường sự tuân thủ pháp luật thuế trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và chuẩn mực quốc tế về kiểm soát nội bộ trong khu vực công, đặc biệt là hướng dẫn của Tổ chức quốc tế các Cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI) và báo cáo COSO 1992. Hệ thống KSNB được cấu thành bởi năm yếu tố chính:

  • Môi trường kiểm soát: Nền tảng tạo nên sắc thái chung cho tổ chức, bao gồm sự liêm chính, năng lực nhân viên, triết lý quản lý, cơ cấu tổ chức và chính sách nhân sự.
  • Đánh giá rủi ro: Quá trình nhận dạng, phân tích và xử lý các rủi ro ảnh hưởng đến mục tiêu tổ chức.
  • Hoạt động kiểm soát: Các chính sách và thủ tục nhằm phòng ngừa và phát hiện rủi ro, bao gồm phân quyền, phân chia trách nhiệm, kiểm tra, đối chiếu và giám sát nhân viên.
  • Thông tin và truyền thông: Cung cấp và truyền đạt thông tin cần thiết để thực hiện chức năng kiểm soát nội bộ hiệu quả.
  • Giám sát: Đánh giá và theo dõi liên tục hệ thống KSNB để phát hiện và khắc phục kịp thời các khiếm khuyết.

Ngoài ra, luận văn cũng khai thác khái niệm và vai trò của công tác tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế trong quản lý thuế, nhấn mạnh tính chuẩn hóa, minh bạch và hiệu quả trong quy trình làm việc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, văn bản pháp luật và số liệu thống kê của Cục Thuế tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2019-2021. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát trực tiếp 37 cán bộ, công chức thuộc các phòng ban liên quan, bao gồm lãnh đạo, trưởng, phó phòng và nhân viên.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu toàn bộ đối tượng liên quan trong bộ phận tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng KSNB qua các yếu tố cấu thành. Quá trình khảo sát kết hợp phỏng vấn trực tiếp và nghiên cứu tài liệu nhằm làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp phù hợp.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 3 đến tháng 4 năm 2022, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, đồng thời xây dựng các kiến nghị hoàn thiện hệ thống KSNB.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát: 85% cán bộ công chức đánh giá môi trường kiểm soát tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai có sự cải thiện rõ rệt nhờ các chương trình đào tạo, tập huấn chính sách thuế mới và ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, 30% phản ánh còn tồn tại hạn chế về sự phối hợp giữa các phòng ban, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát.

  2. Đánh giá rủi ro: Khoảng 70% người được khảo sát nhận thức đầy đủ về các rủi ro trong quy trình tuyên truyền, nhưng chỉ 60% cho biết có các biện pháp xử lý rủi ro được áp dụng một cách hệ thống và thường xuyên. So với các nghiên cứu trong ngành thuế tại các tỉnh khác, tỷ lệ này thấp hơn khoảng 10%.

  3. Hoạt động kiểm soát: 75% cán bộ cho biết các thủ tục phân quyền, xét duyệt và kiểm tra được thực hiện nghiêm túc, tuy nhiên chỉ 55% đánh giá việc phân chia trách nhiệm còn chưa rõ ràng, dẫn đến một số sai sót trong xử lý hồ sơ người nộp thuế.

  4. Thông tin và truyền thông: Việc truyền thông chính sách thuế được thực hiện đa dạng qua báo chí, truyền hình, website và các kênh trực tuyến với hơn 2.400 tin bài phát sóng trong năm 2021. Tuy nhiên, 40% người nộp thuế vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận thông tin cập nhật do hạn chế về kỹ năng công nghệ hoặc chưa được hướng dẫn đầy đủ.

  5. Giám sát: Công tác giám sát thường xuyên được thực hiện qua các báo cáo định kỳ, nhưng giám sát định kỳ còn hạn chế do thiếu nguồn lực và chưa có hệ thống đánh giá hiệu quả toàn diện. Chỉ 50% cán bộ đánh giá giám sát hiện tại đáp ứng được yêu cầu phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy môi trường kiểm soát tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai đã có nhiều tiến bộ nhờ sự quan tâm của lãnh đạo và đầu tư vào đào tạo, ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa các phòng ban và phân chia trách nhiệm chưa thực sự rõ ràng là nguyên nhân chính dẫn đến một số hạn chế trong hoạt động kiểm soát. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trước đây trong ngành thuế tại các địa phương khác, cho thấy vấn đề này là phổ biến trong khu vực công.

Việc đánh giá và xử lý rủi ro chưa được thực hiện một cách hệ thống và liên tục cũng làm giảm hiệu quả của hệ thống KSNB. Các biện pháp kiểm soát chưa bao quát hết các rủi ro tiềm ẩn, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và áp dụng hóa đơn điện tử đang diễn ra nhanh chóng. Thông tin và truyền thông mặc dù đa dạng nhưng chưa thực sự tiếp cận được toàn bộ người nộp thuế, nhất là các đối tượng có hạn chế về kỹ năng công nghệ, gây ảnh hưởng đến sự tuân thủ pháp luật thuế.

Công tác giám sát cần được tăng cường với các phương pháp đánh giá toàn diện và định kỳ nhằm phát hiện sớm các sai phạm và cải tiến quy trình. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các yếu tố KSNB, bảng tổng hợp số lượng tin bài tuyên truyền và báo cáo giám sát định kỳ để minh họa rõ nét hơn về thực trạng và xu hướng cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp liên phòng ban: Thiết lập các quy trình phối hợp chặt chẽ giữa Phòng Tuyên truyền - Hỗ trợ người nộp thuế với các phòng nghiệp vụ khác nhằm đảm bảo thông tin và hồ sơ được xử lý nhanh chóng, chính xác. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo Cục Thuế.

  2. Hoàn thiện quy trình phân chia trách nhiệm: Rà soát, chuẩn hóa và công khai rõ ràng phân công nhiệm vụ, trách nhiệm từng cá nhân, bộ phận trong quy trình tuyên truyền và hỗ trợ người nộp thuế để tránh chồng chéo và bỏ sót công việc. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Phòng Tổ chức cán bộ phối hợp Phòng Tuyên truyền.

  3. Nâng cao năng lực đánh giá và xử lý rủi ro: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị rủi ro và kiểm soát nội bộ cho cán bộ công chức, đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro định kỳ để cập nhật và xử lý kịp thời các rủi ro mới phát sinh. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo Cục Thuế và Phòng Đào tạo.

  4. Mở rộng và đa dạng hóa kênh truyền thông: Phát triển các kênh truyền thông thân thiện với người dùng, đặc biệt là các hướng dẫn trực quan, video clip, ứng dụng di động để hỗ trợ người nộp thuế tiếp cận thông tin dễ dàng hơn. Thời gian: 9 tháng; Chủ thể: Phòng Tuyên truyền phối hợp Phòng Công nghệ thông tin.

  5. Tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả KSNB: Xây dựng hệ thống giám sát định kỳ toàn diện, bao gồm cả giám sát nội bộ và giám sát độc lập, sử dụng các chỉ số đánh giá hiệu quả cụ thể để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Kiểm tra nội bộ phối hợp Ban lãnh đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và lãnh đạo ngành thuế: Giúp hiểu rõ về thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ trong công tác tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế, từ đó áp dụng vào quản lý và điều hành.

  2. Công chức thuế và nhân viên bộ phận tuyên truyền: Nắm bắt kiến thức chuyên sâu về các yếu tố cấu thành hệ thống KSNB, nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ, giảm thiểu sai sót và rủi ro trong công việc.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, kiểm toán, quản lý công: Cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn về áp dụng lý thuyết kiểm soát nội bộ trong khu vực công, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý thuế.

  4. Doanh nghiệp và người nộp thuế: Hiểu rõ quy trình làm việc của cơ quan thuế, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật thuế, giảm thiểu rủi ro vi phạm và tăng cường mối quan hệ hợp tác với cơ quan thuế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát nội bộ là gì và tại sao quan trọng trong công tác thuế?
    Kiểm soát nội bộ là hệ thống các quy trình, chính sách nhằm đảm bảo hoạt động của tổ chức diễn ra hiệu quả, tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro. Trong công tác thuế, KSNB giúp ngăn ngừa sai sót, gian lận và nâng cao chất lượng phục vụ người nộp thuế.

  2. Các yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ gồm những gì?
    Theo INTOSAI, hệ thống KSNB gồm năm yếu tố: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu quả kiểm soát.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ?
    Hiệu quả được đánh giá dựa trên mức độ đạt được mục tiêu tổ chức, khả năng phát hiện và xử lý rủi ro, sự tuân thủ quy trình và phản hồi từ các bên liên quan. Các báo cáo giám sát định kỳ và khảo sát ý kiến cán bộ là công cụ hữu hiệu.

  4. Tại sao công tác tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế lại cần được kiểm soát nội bộ chặt chẽ?
    Bộ phận này là đầu mối tiếp nhận và giải đáp các vướng mắc của người nộp thuế, ảnh hưởng trực tiếp đến sự tuân thủ và hiệu quả quản lý thuế. Kiểm soát nội bộ giúp đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời và minh bạch, tránh sai sót và gian lận.

  5. Các giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai?
    Các giải pháp bao gồm tăng cường phối hợp liên phòng ban, hoàn thiện phân chia trách nhiệm, nâng cao năng lực đánh giá rủi ro, đa dạng hóa kênh truyền thông và tăng cường giám sát định kỳ. Những giải pháp này cần được thực hiện đồng bộ và liên tục.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ quy trình bộ phận tuyên truyền tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai, xác định các điểm mạnh và hạn chế qua khảo sát 37 cán bộ công chức.
  • Năm yếu tố cấu thành KSNB theo INTOSAI được áp dụng làm khung đánh giá, giúp phân tích sâu sắc các khía cạnh của hệ thống kiểm soát nội bộ.
  • Kết quả nghiên cứu chỉ ra cần cải thiện phối hợp liên phòng ban, phân chia trách nhiệm rõ ràng, nâng cao năng lực đánh giá rủi ro và mở rộng kênh truyền thông.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền - hỗ trợ người nộp thuế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá hiệu quả liên tục để đảm bảo sự cải tiến bền vững.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thuế tại địa phương bạn!