Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính quốc gia và quyết định sự phát triển kinh tế - xã hội. Trong giai đoạn 2019-2021, công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt khi áp dụng dịch vụ công trực tuyến. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như trình độ cán bộ chưa đồng đều, sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các đơn vị sử dụng ngân sách và KBNN, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Hoằng Hóa và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác này trong giai đoạn 2019-2021. Nghiên cứu tập trung tại KBNN Hoằng Hóa, một huyện ven biển với dân số khoảng 233 nghìn người, có điều kiện kinh tế - xã hội phát triển đa dạng, đóng góp quan trọng vào ngân sách địa phương. Việc hoàn thiện kiểm soát chi thường xuyên NSNN không chỉ nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính mà còn góp phần thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tăng cường kỷ cương tài chính, phù hợp với xu hướng hiện đại hóa và chuyển đổi số trong quản lý ngân sách.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, kiểm soát chi tiêu công, và quản lý tài chính công. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của KBNN trong việc thẩm định, kiểm tra tính hợp pháp, hợp lệ của các khoản chi thường xuyên, đảm bảo chi đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức theo quy định pháp luật.

  • Mô hình quản lý tài chính công hiện đại: Tập trung vào nguyên tắc minh bạch, hiệu quả, trách nhiệm giải trình và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách, đặc biệt là thanh toán điện tử và dịch vụ công trực tuyến.

Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên ngân sách nhà nước, kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN, dự toán ngân sách, chế độ tiêu chuẩn định mức chi tiêu, và quy trình kiểm soát chi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn tại KBNN Hoằng Hóa trong giai đoạn 2019-2021. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ hồ sơ, chứng từ chi thường xuyên NSNN qua KBNN Hoằng Hóa trong ba năm này, với số liệu cụ thể như tổng chi thường xuyên NSNN qua KBNN Hoằng Hóa đạt khoảng 1.804 tỷ đồng năm 2019, tăng trưởng đều qua các năm.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác. Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, so sánh, tổng hợp và mô hình hóa quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi. Nghiên cứu cũng tham khảo các văn bản pháp luật như Luật NSNN số 83/2015/QH13, các nghị định, thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính và KBNN, cùng các báo cáo thu - chi ngân sách địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Hoằng Hóa: Tổng chi thường xuyên NSNN qua KBNN Hoằng Hóa giai đoạn 2019-2021 đạt khoảng 1.804 tỷ đồng năm 2019, tăng trưởng ổn định qua các năm. Tuy nhiên, tỷ lệ hồ sơ bị từ chối thanh toán do thiếu hoặc sai sót chứng từ chiếm khoảng 5-7% tổng số hồ sơ, gây ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân.

  2. Chất lượng cán bộ kiểm soát chi: Đội ngũ cán bộ gồm 17 người, trong đó 15 cán bộ nghiệp vụ, có trình độ chuyên môn chưa đồng đều. Khoảng 20% cán bộ còn lúng túng khi áp dụng phần mềm kiểm soát chi trực tuyến, làm tăng thời gian xử lý hồ sơ.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin: KBNN Hoằng Hóa đã triển khai dịch vụ công trực tuyến và hệ thống thanh toán điện tử, giúp rút ngắn thời gian xử lý thanh toán từ vài ngày xuống còn vài phút. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa các đơn vị sử dụng ngân sách và KBNN trong việc cập nhật hồ sơ còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát.

  4. So sánh với các địa phương khác: KBNN Hậu Lộc và Nghi Sơn có tỷ lệ từ chối thanh toán hồ sơ chi thường xuyên cao hơn, với hàng trăm món mỗi năm và tổng số tiền từ chối lên đến hàng tỷ đồng, cho thấy sự nghiêm ngặt trong kiểm soát chi. KBNN Hoằng Hóa cần học hỏi kinh nghiệm nâng cao trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin như các địa phương này.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế là do trình độ cán bộ chưa đồng đều, quy trình phối hợp giữa các đơn vị sử dụng ngân sách và KBNN chưa chặt chẽ, cùng với việc áp dụng công nghệ mới còn nhiều khó khăn. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các đơn vị KBNN cấp huyện trong giai đoạn chuyển đổi số. Việc từ chối thanh toán hồ sơ chi sai chế độ, thiếu chứng từ là cần thiết để đảm bảo kỷ cương tài chính, tuy nhiên cần cân nhắc giảm thiểu phiền hà cho đơn vị sử dụng ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tổng chi thường xuyên NSNN qua KBNN Hoằng Hóa từng năm, biểu đồ tròn phân bố tỷ lệ hồ sơ hợp lệ và bị từ chối, cùng bảng so sánh số lượng hồ sơ từ chối và tổng số tiền từ chối thanh toán giữa các địa phương Hoằng Hóa, Hậu Lộc và Nghi Sơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng công nghệ cho cán bộ KBNN: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về nghiệp vụ kiểm soát chi và sử dụng phần mềm dịch vụ công trực tuyến. Mục tiêu đạt 100% cán bộ thành thạo công nghệ trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo KBNN Hoằng Hóa phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Hoàn thiện quy trình phối hợp giữa KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách: Xây dựng quy chế phối hợp rõ ràng, tăng cường trao đổi thông tin, hỗ trợ kỹ thuật để giảm tỷ lệ hồ sơ bị trả lại. Mục tiêu giảm 30% hồ sơ bị từ chối trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: KBNN Hoằng Hóa và các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin nâng cao hiệu quả kiểm soát chi: Triển khai hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, tích hợp thanh toán điện tử và báo cáo tự động. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, giảm thời gian xử lý hồ sơ xuống dưới 1 ngày làm việc. Chủ thể thực hiện: KBNN Hoằng Hóa phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh.

  4. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về pháp luật ngân sách: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho các đơn vị sử dụng ngân sách về chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu và quy trình kiểm soát chi. Mục tiêu 100% đơn vị được tập huấn trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: KBNN Hoằng Hóa phối hợp với Sở Tài chính tỉnh Thanh Hóa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi thường xuyên, cải tiến quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin.

  2. Lãnh đạo và kế toán các đơn vị sử dụng ngân sách: Hiểu rõ quy trình, điều kiện chi tiêu ngân sách, từ đó chuẩn bị hồ sơ chứng từ đúng quy định, giảm thiểu rủi ro bị từ chối thanh toán.

  3. Cơ quan quản lý tài chính và ngân sách địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy chế phối hợp và giám sát công tác kiểm soát chi ngân sách hiệu quả hơn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Tài chính công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về kiểm soát chi ngân sách nhà nước, ứng dụng công nghệ trong quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là quá trình KBNN thẩm định, kiểm tra tính hợp pháp, hợp lệ của các khoản chi thường xuyên theo dự toán được duyệt, đảm bảo chi đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức. Ví dụ, KBNN sẽ từ chối thanh toán nếu hồ sơ chi không đầy đủ hoặc sai quy định.

  2. Tại sao cần nâng cao trình độ cán bộ kiểm soát chi?
    Cán bộ có trình độ chuyên môn và kỹ năng công nghệ tốt sẽ xử lý hồ sơ nhanh chóng, chính xác, giảm tỷ lệ hồ sơ bị trả lại, nâng cao hiệu quả kiểm soát chi. Một số cán bộ tại KBNN Hoằng Hóa còn lúng túng khi áp dụng phần mềm mới, ảnh hưởng đến tiến độ.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin giúp gì cho công tác kiểm soát chi?
    Công nghệ giúp tự động hóa quy trình, giảm thời gian xử lý hồ sơ từ vài ngày xuống vài phút, tăng tính minh bạch và chính xác. KBNN Hoằng Hóa đã triển khai dịch vụ công trực tuyến và thanh toán điện tử, tuy nhiên cần cải thiện phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  4. Các đơn vị sử dụng ngân sách cần làm gì để hỗ trợ kiểm soát chi?
    Đơn vị cần chuẩn bị hồ sơ chứng từ đầy đủ, đúng quy định, phối hợp chặt chẽ với KBNN trong việc cập nhật thông tin và xử lý hồ sơ, từ đó giảm thiểu việc bị trả lại hồ sơ và chậm trễ thanh toán.

  5. Làm thế nào để giảm tỷ lệ hồ sơ bị từ chối thanh toán?
    Cần nâng cao nhận thức về pháp luật ngân sách, hoàn thiện quy trình phối hợp, đào tạo cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin. Ví dụ, KBNN Hậu Lộc đã giảm tỷ lệ từ chối thanh toán nhờ tập trung đào tạo và ứng dụng tin học trong kiểm soát chi.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Hoằng Hóa giai đoạn 2019-2021, chỉ ra những hạn chế về trình độ cán bộ và quy trình phối hợp.
  • Đã làm rõ vai trò quan trọng của kiểm soát chi trong việc đảm bảo kỷ cương tài chính, tiết kiệm và hiệu quả sử dụng ngân sách.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao trình độ cán bộ, hoàn thiện quy trình phối hợp, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường tuyên truyền pháp luật.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, hỗ trợ KBNN Hoằng Hóa nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai đào tạo cán bộ, xây dựng quy chế phối hợp mới, hoàn thiện hệ thống công nghệ và tổ chức các chương trình tập huấn cho đơn vị sử dụng ngân sách.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương bạn!