Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách xã là một bộ phận quan trọng trong hệ thống ngân sách nhà nước, đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo nguồn tài chính cho chính quyền cấp xã thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội. Theo Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13, ngân sách xã bao gồm toàn bộ các khoản thu, chi đã được Hội đồng nhân dân xã quyết định và thực hiện trong một năm tài chính. Tại xã Liên Bạt, huyện Ứng Hòa, Thành phố Hà Nội, với diện tích tự nhiên 811,43 ha và dân số 7.251 người, ngân sách xã chủ yếu dựa vào các khoản thu như lệ phí trước bạ nhà đất, thuế phi nông nghiệp, lệ phí môn bài và các khoản trợ cấp từ ngân sách cấp trên.

Tuy nhiên, thực trạng kế toán thu, chi ngân sách tại UBND xã Liên Bạt còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính địa phương. Nguồn thu ngân sách chưa đảm bảo, việc quản lý và kiểm soát các khoản thu, chi còn chậm trễ, chưa đạt chỉ tiêu đề ra. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng kế toán thu, chi ngân sách tại UBND xã Liên Bạt năm 2023, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính địa phương. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại UBND xã Liên Bạt và phạm vi thời gian tập trung vào năm 2023, với ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương, đồng thời nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong công tác kế toán ngân sách xã.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán thu, chi ngân sách trong các đơn vị hành chính sự nghiệp công lập, đặc biệt là cấp xã. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách xã như một cấp ngân sách địa phương, có tính pháp lý cao và đặc thù "lưỡng tính" vừa là đơn vị dự toán vừa là cấp ngân sách tự cân đối thu chi.

  2. Lý thuyết kế toán ngân sách: Tập trung vào các nguyên tắc, phương pháp hạch toán kế toán thu, chi ngân sách theo quy định của Bộ Tài chính và Luật Ngân sách Nhà nước, bao gồm việc sử dụng các tài khoản kế toán như TK 714, 715, 337 cho thu ngân sách và TK 814, 815, 137 cho chi ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách xã, kế toán thu ngân sách, kế toán chi ngân sách, chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, hệ thống sổ kế toán và báo cáo thu chi ngân sách xã.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thực tiễn và phân tích lý thuyết:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi ngân sách năm 2023 tại UBND xã Liên Bạt, các chứng từ kế toán, báo cáo tài chính, văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP, cùng các tài liệu chuyên ngành kế toán và quản lý ngân sách.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng dựa trên so sánh số liệu thực tế với dự toán, đánh giá hiệu quả công tác kế toán thu chi ngân sách. Phương pháp so sánh được sử dụng để đối chiếu giữa lý thuyết và thực tiễn, đồng thời phân tích nguyên nhân tồn tại và hạn chế.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2023, hoàn thiện luận văn trong năm 2024.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ số liệu kế toán thu chi ngân sách của UBND xã Liên Bạt trong năm 2023 được sử dụng làm mẫu nghiên cứu nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu ngân sách xã chưa đảm bảo: Tổng thu ngân sách xã Liên Bạt năm 2023 đạt khoảng 85% so với dự toán đầu năm. Một số khoản thu như thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và lệ phí trước bạ nhà đất chỉ đạt khoảng 70-75% dự toán, trong khi thuế môn bài từ hộ kinh doanh đạt dưới 60% do đặc thù xã thuần nông, ít hoạt động kinh doanh.

  2. Công tác kế toán thu ngân sách còn nhiều tồn tại: Việc hạch toán các khoản thu chưa kịp thời, chứng từ thu chưa đầy đủ và chưa được kiểm soát chặt chẽ. Tài khoản thu ngân sách chưa qua kho bạc (TK 337) còn tồn đọng số dư lớn, chiếm khoảng 15% tổng thu, gây khó khăn trong việc quyết toán ngân sách.

  3. Kế toán chi ngân sách chưa hiệu quả: Chi ngân sách xã chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên như lương, phụ cấp cán bộ và chi đầu tư xây dựng cơ bản. Tuy nhiên, việc hạch toán chi ngân sách chưa chính xác, chi chưa kịp thời, tồn đọng chứng từ chi chưa hạch toán vào ngân sách nhà nước (TK 137) chiếm khoảng 12% tổng chi.

  4. Hệ thống sổ sách và báo cáo kế toán chưa đồng bộ: Sổ kế toán và báo cáo thu chi ngân sách xã chưa được cập nhật đầy đủ, thiếu tính kịp thời và chính xác, ảnh hưởng đến công tác quản lý và ra quyết định tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do bộ máy kế toán xã Liên Bạt còn mỏng, chỉ có kế toán phụ trách, chưa có kế toán trưởng chuyên trách, phần mềm kế toán chưa đồng bộ và chưa áp dụng hệ thống kế toán điện tử hiện đại. So với các nghiên cứu tại các xã khác trong huyện Ứng Hòa và các địa phương tương tự, tình trạng này là phổ biến do hạn chế về nguồn nhân lực và công nghệ.

Việc tồn đọng chứng từ và số dư tài khoản chưa qua kho bạc phản ánh sự chậm trễ trong quy trình thu nộp và hạch toán, làm giảm tính minh bạch và hiệu quả quản lý ngân sách. Hệ thống báo cáo chưa kịp thời cũng làm giảm khả năng theo dõi và kiểm soát thu chi, ảnh hưởng đến việc lập dự toán và quyết toán ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện thu, chi so với dự toán từng khoản mục, bảng tổng hợp số dư tài khoản kế toán thu, chi chưa qua kho bạc, và biểu đồ đường thể hiện tiến độ cập nhật báo cáo kế toán theo tháng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình kế toán thu, chi ngân sách: Xây dựng và chuẩn hóa quy trình thu, chi ngân sách theo đúng quy định pháp luật, đảm bảo chứng từ đầy đủ, kịp thời và chính xác. Mục tiêu giảm tỷ lệ tồn đọng chứng từ và số dư tài khoản chưa qua kho bạc xuống dưới 5% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: UBND xã phối hợp với phòng Tài chính huyện.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn kế toán ngân sách cho cán bộ phụ trách kế toán xã, đặc biệt về sử dụng phần mềm kế toán và cập nhật các quy định mới. Mục tiêu hoàn thành đào tạo trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, Trường Đại học Mở Hà Nội.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán ngân sách: Triển khai phần mềm kế toán điện tử đồng bộ với Kho bạc Nhà nước, tăng cường quản lý và báo cáo thu chi ngân sách theo thời gian thực. Mục tiêu hoàn thành triển khai trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: UBND xã, Kho bạc Nhà nước.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát công tác kế toán: Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ định kỳ và phối hợp kiểm tra của cấp trên nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, vi phạm trong công tác kế toán thu chi ngân sách. Mục tiêu thực hiện kiểm tra ít nhất 2 lần/năm. Chủ thể thực hiện: UBND xã, Thanh tra huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán xã, phường, thị trấn: Nâng cao kiến thức và kỹ năng thực hiện công tác kế toán thu chi ngân sách địa phương, áp dụng các quy trình và phương pháp hạch toán chuẩn xác.

  2. Lãnh đạo UBND cấp xã và huyện: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý tài chính địa phương, từ đó đưa ra các quyết định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Chuyên gia, giảng viên ngành kế toán và tài chính công: Tham khảo các phân tích thực tiễn và đề xuất giải pháp nhằm phục vụ công tác giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu về kế toán ngân sách nhà nước.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính, ngân sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, hướng dẫn và kiểm tra công tác kế toán thu chi ngân sách tại các đơn vị hành chính cấp xã.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán thu, chi ngân sách xã có điểm gì khác biệt so với các cấp ngân sách khác?
    Ngân sách xã mang tính "lưỡng tính" vừa là cấp ngân sách tự cân đối thu chi, vừa là đơn vị dự toán trực tiếp chi tiêu. Do đó, kế toán thu chi ngân sách xã phải phản ánh đầy đủ các khoản thu, chi theo quy định pháp luật và đặc thù địa phương, đồng thời đảm bảo tính pháp lý cao và minh bạch.

  2. Tại sao việc tồn đọng chứng từ và số dư tài khoản chưa qua kho bạc lại ảnh hưởng đến quản lý ngân sách?
    Tồn đọng chứng từ và số dư tài khoản chưa qua kho bạc làm giảm tính chính xác và kịp thời của báo cáo tài chính, gây khó khăn trong việc kiểm soát, quyết toán ngân sách, từ đó ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính.

  3. Phần mềm kế toán hiện đại có vai trò như thế nào trong công tác kế toán ngân sách xã?
    Phần mềm kế toán hiện đại giúp tự động hóa quy trình hạch toán, cập nhật số liệu nhanh chóng, giảm thiểu sai sót, đồng thời hỗ trợ báo cáo kịp thời và chính xác, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính địa phương.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ kế toán xã?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán ngân sách, cập nhật các quy định mới, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và kỹ năng kiểm soát nội bộ, đồng thời tạo điều kiện học tập, trao đổi kinh nghiệm giữa các đơn vị.

  5. Giải pháp nào giúp tăng cường kiểm soát công tác kế toán thu chi ngân sách xã?
    Thiết lập hệ thống kiểm tra nội bộ định kỳ, phối hợp với các cơ quan thanh tra cấp trên, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ kế toán và lãnh đạo địa phương trong việc tuân thủ quy định.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích chi tiết thực trạng kế toán thu, chi ngân sách tại UBND xã Liên Bạt năm 2023, chỉ ra các tồn tại về nguồn thu chưa đảm bảo, công tác hạch toán và quản lý chứng từ còn hạn chế.
  • Đã hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về ngân sách xã và kế toán thu chi ngân sách, làm nền tảng cho việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm hoàn thiện quy trình kế toán, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các xã khác trong huyện để nhân rộng mô hình quản lý hiệu quả.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã, góp phần xây dựng địa phương phát triển bền vững!