Tổng quan nghiên cứu

Công tác quản lý thu thuế đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN), chiếm trên 80% tổng thu NSNN. Tại quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng — một trong ba quận trọng điểm với số lượng doanh nghiệp và dân cư đông đúc — công tác quản lý thu thuế càng trở nên phức tạp và đòi hỏi sự hoàn thiện liên tục. Giai đoạn 2018-2022, Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh đã đạt tổng thu ngân sách 1.183,85 tỷ đồng năm 2022, vượt 15% so với dự toán pháp lệnh, trong đó thuế sử dụng đất phi nông nghiệp vượt 85%, thuế thu nhập cá nhân vượt 20%, thể hiện sự phát triển kinh tế ổn định nhưng cũng tiềm ẩn nhiều thách thức trong quản lý thuế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về thuế và quản lý thu thuế, phân tích thực trạng công tác quản lý thu thuế tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh, chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý thu thuế trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý thu thuế trên địa bàn quận Lê Chân trong giai đoạn 2018-2022, bao gồm các nội dung: lập kế hoạch thu thuế, tổ chức thu nộp, quyết toán thuế và kiểm tra, thanh tra thuế.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế, góp phần đảm bảo nguồn thu NSNN, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và tăng cường công bằng xã hội thông qua chính sách thuế minh bạch, hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thu thuế trong tài chính công, bao gồm:

  • Khái niệm thuế và quản lý thu thuế: Thuế là khoản thu bắt buộc của Nhà nước nhằm huy động nguồn lực tài chính cho NSNN, không hoàn trả trực tiếp cho người nộp thuế. Quản lý thu thuế là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, theo dõi, kiểm tra và đánh giá việc thu thuế nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ, công bằng và hiệu quả.

  • Nguyên tắc quản lý thu thuế: Bình đẳng, công khai, minh bạch; tiết kiệm và hiệu quả; phù hợp với thực trạng kinh tế - xã hội và tập quán quốc tế; áp dụng cơ chế quản lý rủi ro.

  • Nội dung công tác quản lý thu thuế: Lập kế hoạch thu thuế, tổ chức thu nộp, quyết toán thuế, kiểm tra và thanh tra thuế.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế: Nhân tố chủ quan (tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, cơ sở vật chất, công nghệ thông tin) và nhân tố khách quan (chính sách pháp luật, ý thức người nộp thuế, hội nhập kinh tế).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, số liệu thu thuế của Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh giai đoạn 2018-2022; dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 200 phiếu phỏng vấn doanh nghiệp và cá nhân nộp thuế trên địa bàn.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả số liệu thu thuế, nợ thuế; phân tích định tính qua phỏng vấn để đánh giá thực trạng và nguyên nhân hạn chế; áp dụng phương pháp phân tích rủi ro trong quản lý thuế.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2022, với thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp trong năm 2023, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu thuế.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: 210 phiếu phát ra, thu về 200 phiếu hợp lệ, chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm doanh nghiệp và cá nhân chịu sự quản lý thuế trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu thuế tăng trưởng ổn định nhưng có biến động do dịch bệnh: Năm 2020, tổng thu đạt 1.760 tỷ đồng, vượt 239% dự toán pháp lệnh; năm 2021 đạt 1.818 tỷ đồng, tăng 3% so với năm trước; năm 2022 đạt 1.184 tỷ đồng, tăng 15% so với dự toán pháp lệnh nhưng chỉ đạt 65% so với năm 2021, phản ánh tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 và suy thoái kinh tế.

  2. Tỷ lệ nợ thuế có xu hướng giảm nhẹ nhưng vẫn còn tồn tại: Tỷ lệ nợ thuế thu nhập doanh nghiệp so với tổng thuế phải thu dao động từ 2,4% năm 2018 lên 3,4% năm 2020, sau đó giảm còn 2,9% năm 2022. Tổng nợ thuế năm 2018 là 39.036 triệu đồng, tăng qua các năm nhưng được kiểm soát nhờ các biện pháp cưỡng chế và đôn đốc thu hồi.

  3. Công tác lập dự toán thu thuế còn nhiều hạn chế: Chỉ 51% người khảo sát đánh giá công tác lập kế hoạch tuân thủ quy định pháp luật; 26% cho biết thực hiện đúng quy trình, 41% không đúng quy trình; 17,5% cho rằng kế hoạch bám sát định hướng phát triển kinh tế xã hội, 37,5% không bám sát.

  4. Công tác kiểm tra, thanh tra thuế chưa đáp ứng yêu cầu: Số lượng doanh nghiệp chưa được kiểm tra còn nhiều, dẫn đến tình trạng kê khai sai, gian lận thuế chưa được ngăn chặn kịp thời. Kiến thức nghiệp vụ của cán bộ thuế chưa hoàn toàn phù hợp với thực tế, công tác tuyên truyền và đối thoại với người nộp thuế còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân khách quan gồm tác động của đại dịch Covid-19, suy thoái kinh tế toàn cầu, làm giảm sức mua và khả năng sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, dẫn đến giảm thuế phát sinh và tăng nợ thuế. Nguyên nhân chủ quan bao gồm hạn chế trong công tác quản lý, kiểm tra, thu thập thông tin, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bộ phận trong Chi cục Thuế.

So sánh với các nghiên cứu tại Nam Định và Quảng Ninh, Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong quản lý nợ thuế và kiểm tra thuế, nhưng còn tồn tại các hạn chế về quy trình lập dự toán và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ. Việc áp dụng cơ chế quản lý rủi ro và tăng cường thanh tra, kiểm tra theo phân tích rủi ro là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu thuế theo năm, sơ đồ tỷ lệ nợ thuế và bảng khảo sát đánh giá công tác lập kế hoạch, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán thu thuế: Áp dụng quy trình chuẩn, tăng cường đào tạo cán bộ lập dự toán, đảm bảo dự toán bám sát định hướng phát triển kinh tế xã hội và chính sách pháp luật hiện hành. Thời gian thực hiện: 2024-2025; chủ thể: Chi cục Thuế phối hợp UBND quận Lê Chân.

  2. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra thuế theo phân tích rủi ro: Xây dựng hệ thống phân tích dữ liệu để lựa chọn đối tượng kiểm tra trọng điểm, giảm kiểm tra dàn trải, nâng cao hiệu quả phát hiện sai phạm. Thời gian: 2024; chủ thể: Đội kiểm tra thuế Chi cục Thuế.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ thuế và ứng dụng công nghệ thông tin: Tổ chức các khóa đào tạo nghiệp vụ, cập nhật chính sách thuế mới, đồng thời phát triển hệ thống quản lý thuế điện tử, hỗ trợ người nộp thuế kê khai, nộp thuế trực tuyến thuận tiện. Thời gian: 2024-2026; chủ thể: Chi cục Thuế, Cục Thuế thành phố.

  4. Tăng cường công tác quản lý nợ thuế và cưỡng chế nợ: Rà soát, xử lý kịp thời các khoản nợ thuế, phối hợp với các cơ quan liên quan để cưỡng chế tài sản, niêm phong tài khoản ngân hàng, công khai danh sách nợ thuế nhằm nâng cao tính răn đe. Thời gian: liên tục; chủ thể: Chi cục Thuế, Ngân hàng, UBND quận.

  5. Đẩy mạnh tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế: Mở rộng phạm vi và hình thức tuyên truyền chính sách thuế, tổ chức đối thoại, giải đáp thắc mắc, nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật thuế. Thời gian: liên tục; chủ thể: Chi cục Thuế, các tổ chức đoàn thể địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các Chi cục Thuế địa phương: Nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác lập kế hoạch, kiểm tra, quản lý nợ thuế và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính - thuế: Tham khảo để điều chỉnh chính sách thuế phù hợp với thực trạng kinh tế xã hội, tăng cường công bằng và hiệu quả trong quản lý thuế.

  3. Doanh nghiệp và người nộp thuế trên địa bàn Hải Phòng: Hiểu rõ quy trình, quyền lợi và nghĩa vụ trong công tác quản lý thuế, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý thu thuế tại địa phương, giúp phát triển nghiên cứu và ứng dụng thực tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác lập dự toán thu thuế tại Chi cục Thuế Lê Chân có những khó khăn gì?
    Công tác lập dự toán gặp khó khăn do sự thay đổi thường xuyên của chính sách thuế, thiếu bám sát định hướng phát triển kinh tế xã hội, và chưa tuân thủ đầy đủ quy trình. Chỉ 26% người khảo sát cho biết công tác lập dự toán đúng quy trình, gây ảnh hưởng đến tính chính xác và khả thi của kế hoạch thu.

  2. Tỷ lệ nợ thuế tại quận Lê Chân có ảnh hưởng như thế nào đến ngân sách?
    Tỷ lệ nợ thuế dao động khoảng 2,9-3,4% tổng thuế phải thu, ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN và công bằng xã hội. Nợ thuế kéo dài làm giảm hiệu quả quản lý tài chính công và tạo ra sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp chấp hành và không chấp hành nghĩa vụ thuế.

  3. Các biện pháp nào đã được áp dụng để giảm nợ thuế?
    Chi cục Thuế đã áp dụng biện pháp cưỡng chế như niêm phong tài khoản ngân hàng, thu hồi hóa đơn không hợp lệ, công khai danh sách nợ thuế, phối hợp với các cơ quan liên quan để xử lý nợ đọng, giúp giảm tỷ lệ nợ thuế trong những năm gần đây.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý thu thuế hiện nay?
    Ứng dụng công nghệ thông tin giúp giảm thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch, hỗ trợ người nộp thuế kê khai, nộp thuế trực tuyến, đồng thời giúp cơ quan thuế phân tích dữ liệu, quản lý rủi ro và nâng cao hiệu quả kiểm tra, thanh tra.

  5. Làm thế nào để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của người nộp thuế?
    Tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế, tổ chức đối thoại, hỗ trợ giải đáp thắc mắc, đồng thời áp dụng chế tài nghiêm khắc với vi phạm, tạo môi trường công bằng và minh bạch để người nộp thuế tự giác thực hiện nghĩa vụ.

Kết luận

  • Công tác quản lý thu thuế tại Chi cục Thuế khu vực Lê Chân - Dương Kinh đã đạt được nhiều kết quả tích cực với tổng thu ngân sách năm 2022 đạt 1.183,85 tỷ đồng, vượt 15% dự toán pháp lệnh.
  • Tỷ lệ nợ thuế tuy có giảm nhẹ nhưng vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến nguồn thu và công bằng xã hội.
  • Công tác lập dự toán thu thuế và kiểm tra, thanh tra thuế còn nhiều hạn chế, chưa tuân thủ đầy đủ quy trình và chưa phát huy hiệu quả tối đa.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện lập dự toán, tăng cường kiểm tra theo phân tích rủi ro, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, quản lý nợ thuế và đẩy mạnh tuyên truyền.
  • Nghiên cứu đặt nền tảng cho việc cải tiến công tác quản lý thu thuế tại quận Lê Chân trong giai đoạn 2024-2026, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công và phát triển kinh tế địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý thuế và chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu thuế, đảm bảo nguồn thu NSNN và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững tại quận Lê Chân.