Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trong ngành xây dựng, đang đối mặt với áp lực nâng cao hiệu quả quản lý và tiết kiệm chi phí để cạnh tranh hiệu quả trên thị trường. Theo ước tính, ngành xây dựng đóng góp một phần quan trọng vào phát triển cơ sở hạ tầng quốc gia, tuy nhiên nhiều doanh nghiệp xây lắp vẫn gặp khó khăn về hiệu quả hoạt động, thua lỗ kéo dài và thất thoát chi phí trong thi công dự án. Công ty trách nhiệm hữu hạn xây dựng Thống Nhất là một trong những đơn vị điển hình trong ngành xây dựng cơ bản, với hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra trong giai đoạn 2014-2016 được nghiên cứu chi tiết nhằm đánh giá thực trạng kế toán quản trị chi phí.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, khảo sát thực trạng công tác kế toán quản trị chi phí tại Công ty TNHH xây dựng Thống Nhất, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong không gian tại công ty và thời gian số liệu thu thập trong ba năm gần nhất (2014-2016). Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp thông tin quản trị chi phí chính xác, kịp thời, giúp nhà quản trị đưa ra quyết định đúng đắn, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững cho doanh nghiệp xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết trọng tâm: lý thuyết kế toán quản trị chi phí và mô hình phân tích chi phí theo hoạt động (Activity-Based Costing - ABC). Kế toán quản trị chi phí được hiểu là bộ phận kế toán cung cấp thông tin chi phí phục vụ cho việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra và ra quyết định trong doanh nghiệp. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chi phí khả biến (biến phí): chi phí thay đổi tỷ lệ thuận với mức độ hoạt động.
  • Chi phí bất biến (định phí): chi phí không thay đổi tổng số khi mức độ hoạt động thay đổi.
  • Chi phí hỗn hợp: bao gồm cả yếu tố biến phí và định phí.
  • Phân loại chi phí theo đối tượng chịu phí: chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp.
  • Phương pháp xác định chi phí theo công việc (đơn đặt hàng): phù hợp với đặc thù sản phẩm xây lắp mang tính đơn chiếc, riêng lẻ.
  • Phương pháp chi phí mục tiêu (Target Costing): xác định chi phí tối đa cho phép để đạt lợi nhuận mục tiêu trong suốt chu kỳ sống sản phẩm.
  • Phương pháp ABC: phân bổ chi phí gián tiếp dựa trên các hoạt động tạo ra chi phí, giúp nâng cao độ chính xác trong tính giá thành.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Nguồn dữ liệu chính là số liệu kế toán, báo cáo chi phí, chứng từ, sổ sách kế toán của Công ty TNHH xây dựng Thống Nhất trong giai đoạn 2014-2016. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các công trình, hạng mục công trình thi công trong ba năm này.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào đơn vị nghiên cứu điển hình. Các phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả số liệu chi phí theo từng loại và từng công trình.
  • So sánh chi phí thực tế với dự toán để phân tích biến động chi phí.
  • Phân tích SWOT về thực trạng kế toán quản trị chi phí.
  • Phương pháp khảo sát, phỏng vấn chuyên gia và cán bộ kế toán để thu thập ý kiến đánh giá.
  • Sử dụng mô hình ABC để phân tích chi phí gián tiếp và đề xuất cải tiến.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2017 đến tháng 9/2017, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phân loại chi phí chưa hợp lý: Tại Công ty TNHH xây dựng Thống Nhất, chi phí nguyên vật liệu chiếm khoảng 45% tổng chi phí sản xuất, chi phí nhân công trực tiếp chiếm 30%, chi phí máy thi công và chi phí sản xuất chung chiếm phần còn lại. Tuy nhiên, việc phân loại chi phí chưa rõ ràng, nhiều chi phí gián tiếp chưa được phân bổ chính xác dẫn đến sai lệch trong tính giá thành.

  2. Dự toán chi phí chưa sát thực tế: So sánh số liệu dự toán và thực tế trong giai đoạn 2014-2016 cho thấy chi phí nguyên vật liệu thực tế vượt dự toán trung bình 8%, chi phí nhân công vượt 5%, trong khi chi phí máy thi công thấp hơn dự toán khoảng 3%. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và dự báo tài chính.

  3. Phân tích biến động chi phí cho thấy nguyên nhân chủ yếu do biến động giá nguyên vật liệu và năng suất lao động: Biến động giá nguyên vật liệu làm tăng chi phí khoảng 6% so với dự toán, trong khi biến động năng suất lao động làm tăng chi phí nhân công khoảng 4%. Đây là những yếu tố cần kiểm soát chặt chẽ để giảm chi phí.

  4. Ứng dụng phương pháp ABC còn hạn chế: Công ty chưa áp dụng rộng rãi phương pháp phân bổ chi phí theo hoạt động, dẫn đến việc phân bổ chi phí sản xuất chung chưa chính xác, ảnh hưởng đến việc đánh giá hiệu quả từng công trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên xuất phát từ đặc thù ngành xây dựng với sản phẩm đơn chiếc, thi công phân tán nhiều địa điểm, thời gian thi công kéo dài và chịu ảnh hưởng lớn của yếu tố môi trường. Việc chưa xây dựng định mức chi phí nội bộ sát với điều kiện thực tế làm cho dự toán chi phí chưa chính xác. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại Việt Nam, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về kế toán quản trị chi phí còn nhiều hạn chế.

Việc phân tích biến động chi phí qua các bảng biểu và biểu đồ so sánh chi phí dự toán và thực tế giúp nhà quản trị nhận diện rõ các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí, từ đó có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Áp dụng phương pháp ABC sẽ giúp phân bổ chi phí gián tiếp chính xác hơn, nâng cao hiệu quả quản trị chi phí và hỗ trợ ra quyết định đúng đắn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán quản trị chi phí: Tăng cường đào tạo nhân viên kế toán về kỹ thuật phân tích chi phí, xây dựng bộ phận kế toán quản trị chuyên trách, áp dụng công nghệ thông tin để quản lý chi phí hiệu quả. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, chủ thể là Ban lãnh đạo và phòng Kế toán.

  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống phân loại chi phí: Rà soát, phân loại chi phí theo các tiêu thức phù hợp với đặc thù xây dựng, áp dụng phân loại chi phí theo mối quan hệ với mức độ hoạt động và đối tượng chịu chi phí. Mục tiêu giảm sai lệch chi phí phân bổ dưới 5% trong vòng 6 tháng.

  3. Hoàn thiện xây dựng định mức và lập dự toán chi phí nội bộ: Căn cứ vào số liệu thực tế và điều kiện thi công, xây dựng định mức chi phí riêng cho công ty, đảm bảo dự toán sát với thực tế, giảm chênh lệch chi phí thực tế và dự toán xuống dưới 5% trong 1 năm.

  4. Áp dụng phương pháp phân bổ chi phí theo hoạt động (ABC): Triển khai áp dụng ABC trong phân bổ chi phí sản xuất chung, giúp nâng cao độ chính xác trong tính giá thành và phân tích hiệu quả từng công trình. Thời gian áp dụng thử nghiệm trong 6 tháng, sau đó nhân rộng.

  5. Tăng cường phân tích biến động chi phí và báo cáo quản trị: Thiết lập hệ thống báo cáo chi phí định kỳ, phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy thi công để kịp thời phát hiện và xử lý các vấn đề phát sinh. Mục tiêu nâng cao chất lượng thông tin quản trị trong vòng 3 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và nhà quản trị doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản trị chi phí hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực ra quyết định và kiểm soát chi phí.

  2. Phòng kế toán và tài chính các doanh nghiệp xây lắp: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về kế toán quản trị chi phí, kỹ thuật phân tích chi phí và lập dự toán phù hợp với đặc thù ngành xây dựng.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây dựng, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tư vấn: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hướng dẫn và tư vấn về kế toán quản trị chi phí trong ngành xây dựng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí tập trung cung cấp thông tin chi phí phục vụ cho nhà quản trị nội bộ nhằm ra quyết định, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ cho các đối tượng bên ngoài như cơ quan thuế, nhà đầu tư. Ví dụ, kế toán quản trị chi phí giúp lập dự toán chi phí cho từng công trình, còn kế toán tài chính tổng hợp báo cáo tài chính.

  2. Tại sao doanh nghiệp xây dựng cần phân loại chi phí theo nhiều tiêu thức?
    Do đặc thù sản phẩm xây dựng mang tính đơn chiếc, thi công phân tán, chi phí phát sinh đa dạng nên phân loại chi phí theo nội dung, mục đích, mức độ hoạt động giúp quản lý chi phí chính xác, phục vụ lập dự toán và kiểm soát hiệu quả. Ví dụ, phân loại chi phí biến phí và định phí giúp xác định điểm hòa vốn.

  3. Phương pháp ABC có ưu điểm gì trong kế toán quản trị chi phí?
    Phương pháp ABC phân bổ chi phí gián tiếp dựa trên các hoạt động tạo ra chi phí, giúp phản ánh chính xác hơn chi phí thực tế của từng sản phẩm hoặc công trình, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định. Ví dụ, chi phí quản lý chung được phân bổ theo số giờ máy thi công hoặc số lượng công việc cụ thể.

  4. Làm thế nào để xây dựng định mức chi phí nội bộ sát với thực tế?
    Cần kết hợp phân tích số liệu thực tế, khảo sát hiện trường, tham khảo định mức ngành và điều kiện thi công cụ thể của doanh nghiệp để xây dựng định mức phù hợp. Ví dụ, khảo sát mức tiêu hao nguyên vật liệu và nhân công tại các công trình thực tế để điều chỉnh định mức.

  5. Tại sao phân tích biến động chi phí lại quan trọng?
    Phân tích biến động chi phí giúp nhà quản trị nhận diện nguyên nhân làm tăng hoặc giảm chi phí so với dự toán, từ đó có biện pháp điều chỉnh kịp thời nhằm kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Ví dụ, phát hiện biến động giá nguyên vật liệu tăng cao giúp doanh nghiệp đàm phán lại hợp đồng cung cấp.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, làm rõ đặc thù và vai trò của kế toán quản trị chi phí trong ngành xây dựng.
  • Thực trạng kế toán quản trị chi phí tại Công ty TNHH xây dựng Thống Nhất còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong phân loại chi phí, lập dự toán và phân bổ chi phí gián tiếp.
  • Phân tích biến động chi phí cho thấy nguyên nhân chủ yếu là do biến động giá nguyên vật liệu và năng suất lao động, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất kinh doanh.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán, xây dựng định mức chi phí, áp dụng phương pháp ABC và tăng cường phân tích biến động chi phí nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để phát triển bền vững.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí tại doanh nghiệp xây dựng của bạn!