Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ngày càng phát triển, các đơn vị hành chính sự nghiệp (HCSN) đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ công và thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước. Theo báo cáo của ngành, việc hoàn thiện chế độ hạch toán kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và minh bạch trong sử dụng nguồn lực. Luật Kế toán số 88/2015/QH13 cùng các văn bản pháp luật liên quan đã tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới công tác kế toán tại các đơn vị này. Tuy nhiên, việc áp dụng Thông tư số 107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính, hướng dẫn chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, mới chỉ được thực hiện trong khoảng 1 năm tài chính, dẫn đến nhiều đơn vị còn gặp khó khăn trong việc triển khai.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa các quy định mới của Thông tư 107/2017/TT-BTC, khảo sát thực trạng hạch toán kế toán tại Cung Triển lãm Kiến trúc, Quy hoạch Xây dựng Quốc gia trong giai đoạn 2017-2018, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán tại đơn vị này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Cung Triển lãm, một đơn vị sự nghiệp công lập thuộc loại tự bảo đảm một phần chi thường xuyên, với nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước và hoạt động dịch vụ. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện rõ trong việc cung cấp cơ sở thực tiễn và lý luận cho các đơn vị sự nghiệp công lập khác trong việc áp dụng chế độ kế toán mới, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp và mô hình quản lý tài chính công. Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp tập trung vào các nguyên tắc hạch toán, ghi nhận và báo cáo tài chính phù hợp với đặc thù không vì lợi nhuận của đơn vị sự nghiệp công lập. Mô hình quản lý tài chính công nhấn mạnh vai trò của việc lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách trong việc đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực công.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Đơn vị sự nghiệp công lập và phân loại theo mức độ tự chủ tài chính (loại 1 đến loại 4).
  • Hạch toán kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, bao gồm hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách và báo cáo tài chính.
  • Cơ sở kế toán dồn tích, thay thế cho cơ sở kế toán tiền mặt trước đây.
  • Quy trình quản lý tài chính gồm lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán thu chi ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp thu thập và xử lý dữ liệu thứ cấp, phân tích so sánh và diễn giải. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Văn bản pháp luật, Thông tư, Nghị định liên quan đến kế toán hành chính sự nghiệp và quản lý tài chính công.
  • Số liệu kế toán năm 2017 (áp dụng Quyết định 19/2006/QĐ-BTC) và năm 2018 (áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC) tại Cung Triển lãm Kiến trúc, Quy hoạch Xây dựng Quốc gia.
  • Các chứng từ, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán của đơn vị.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • So sánh số liệu kế toán giữa hai năm để đánh giá sự thay đổi và tác động của Thông tư 107.
  • Phân tích định tính về tổ chức bộ máy kế toán, quy trình hạch toán và quản lý tài chính tại Cung.
  • Đánh giá các tồn tại, hạn chế và nguyên nhân dựa trên thực tế triển khai.

Cỡ mẫu nghiên cứu là toàn bộ số liệu kế toán và báo cáo tài chính của Cung trong 2 năm liên tiếp, được chọn nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác trong đánh giá. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2018, phản ánh trước và sau khi áp dụng Thông tư 107.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chuyển đổi hệ thống tài khoản và phương pháp hạch toán:
    Cung Triển lãm đã thực hiện chuyển đổi số dư đầu kỳ từ hệ thống tài khoản theo Quyết định 19 sang hệ thống tài khoản theo Thông tư 107 từ ngày 01/01/2018. Việc áp dụng cơ sở kế toán dồn tích giúp phản ánh chính xác hơn các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, đặc biệt là trong ghi nhận nguồn vốn và chi phí. Ví dụ, tài khoản nguồn kinh phí do NSNN cấp chuyển từ TK 461 sang TK 511, chi phí từ TK 661 sang TK 611, và bổ sung tài khoản xác định kết quả hoạt động TK 911.

  2. Tổ chức bộ máy kế toán tập trung và chuyên môn hóa:
    Phòng Kế hoạch – Tài chính của Cung có 5 nhân viên kế toán, trong đó 80% có trình độ đại học chuyên ngành kế toán, đảm nhận các phần hành kế toán tổng hợp, công nợ, thanh toán và thủ quỹ. Sự phân công rõ ràng và phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận giúp nâng cao hiệu quả công tác kế toán.

  3. Hệ thống chứng từ kế toán đầy đủ và tuân thủ quy định:
    Cung đã áp dụng đầy đủ các mẫu chứng từ kế toán bắt buộc theo Thông tư 107, bao gồm phiếu thu, phiếu chi, giấy đề nghị thanh toán tạm ứng và biên lai thu tiền. Việc lập chứng từ trên máy vi tính đảm bảo tính pháp lý và minh bạch. Quy trình kiểm tra, luân chuyển và lưu trữ chứng từ được thực hiện nghiêm túc, bảo đảm tính chính xác và kịp thời.

  4. Quản lý tài chính theo dự toán và chấp hành dự toán:
    Nguồn thu năm 2017 và 2018 của Cung đều khoảng 6 tỷ đồng/năm từ ngân sách nhà nước, cùng với nguồn thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh như cho thuê văn phòng, tổ chức hội nghị, triển lãm. Việc lập dự toán, điều chỉnh và chấp hành dự toán thu chi được thực hiện theo đúng quy định, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn.

Thảo luận kết quả

Việc áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC đã tạo ra bước chuyển biến căn bản trong công tác hạch toán kế toán tại Cung Triển lãm, phù hợp với xu hướng hiện đại hóa kế toán hành chính sự nghiệp. Cơ sở kế toán dồn tích giúp phản ánh chính xác hơn tình hình tài chính và kết quả hoạt động, hỗ trợ công tác quản lý và ra quyết định. So với các nghiên cứu trước đây chỉ tập trung vào tổ chức công tác kế toán, luận văn đã đi sâu phân tích nghiệp vụ hạch toán kế toán, cung cấp số liệu thực tế và đánh giá toàn diện.

Tuy nhiên, một số tồn tại như việc phân quyền sử dụng phần mềm kế toán chưa rõ ràng, quy trình kiểm soát nội bộ còn chưa đồng bộ, và một số nhân viên kế toán cần nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin vẫn tồn tại. Những tồn tại này cũng tương đồng với báo cáo của ngành về khó khăn trong áp dụng Thông tư 107 tại các đơn vị sự nghiệp công lập khác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số liệu thu chi năm 2017 và 2018, bảng phân tích chuyển đổi tài khoản kế toán, và sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán để minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, tập huấn nghiệp vụ kế toán theo Thông tư 107:
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về hạch toán kế toán hành chính sự nghiệp, đặc biệt là kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và áp dụng cơ sở kế toán dồn tích. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn cho 100% nhân viên kế toán trong vòng 6 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát nội bộ và phân quyền sử dụng phần mềm kế toán:
    Xây dựng và ban hành quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ, phân quyền rõ ràng trong việc nhập liệu và phê duyệt chứng từ kế toán trên phần mềm. Mục tiêu giảm thiểu sai sót và gian lận kế toán, hoàn thành trong 3 tháng, do Phòng Kế hoạch – Tài chính chủ trì.

  3. Nâng cấp và tích hợp phần mềm kế toán với các hệ thống quản lý khác:
    Đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán hiện tại để tích hợp với hệ thống quản lý tài sản, quản lý dự án và quản lý nhân sự nhằm đồng bộ dữ liệu và tăng hiệu quả quản lý. Thời gian thực hiện dự kiến 12 tháng, do Ban Giám đốc phối hợp với phòng kỹ thuật và nhà cung cấp phần mềm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và báo cáo định kỳ:
    Thiết lập hệ thống báo cáo tài chính và quyết toán theo chu kỳ quý, năm với các chỉ tiêu cụ thể, đảm bảo tính minh bạch và kịp thời. Đồng thời, tăng cường kiểm tra đột xuất để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Mục tiêu nâng cao chất lượng báo cáo tài chính, do Phòng Kế hoạch – Tài chính thực hiện liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các đơn vị sự nghiệp công lập:
    Luận văn cung cấp hướng dẫn thực tiễn và giải pháp áp dụng Thông tư 107/2017/TT-BTC, giúp các đơn vị nâng cao hiệu quả công tác kế toán và quản lý tài chính.

  2. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Tài chính công:
    Tài liệu tham khảo quý giá cho việc giảng dạy và nghiên cứu về kế toán hành chính sự nghiệp, đặc biệt là các thay đổi mới trong chế độ kế toán.

  3. Nhà quản lý tài chính công và cơ quan quản lý nhà nước:
    Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện chế độ kế toán tại các đơn vị sự nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia tư vấn:
    Luận văn là nguồn thông tin tham khảo để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về quản lý tài chính công và cải tiến hệ thống kế toán hành chính sự nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thông tư 107/2017/TT-BTC có điểm mới nào nổi bật so với chế độ kế toán cũ?
    Thông tư 107 áp dụng cơ sở kế toán dồn tích thay cho cơ sở tiền mặt, mở rộng hệ thống tài khoản, bổ sung tài khoản xác định kết quả hoạt động (TK 911), và phân biệt rõ báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán, giúp phản ánh chính xác hơn tình hình tài chính đơn vị.

  2. Cung Triển lãm Kiến trúc, Quy hoạch Xây dựng Quốc gia thuộc loại đơn vị sự nghiệp công lập nào?
    Cung thuộc loại 3, tức là đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên, với nguồn thu sự nghiệp chưa đủ trang trải toàn bộ chi phí, phần còn lại được ngân sách nhà nước cấp.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu thứ cấp, phân tích so sánh số liệu kế toán năm 2017 và 2018, kết hợp với phân tích định tính về tổ chức bộ máy và quy trình kế toán.

  4. Những tồn tại chính trong công tác hạch toán kế toán tại Cung là gì?
    Bao gồm việc phân quyền sử dụng phần mềm kế toán chưa rõ ràng, quy trình kiểm soát nội bộ chưa đồng bộ, và một số nhân viên kế toán cần nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Làm thế nào để các đơn vị sự nghiệp công lập khác áp dụng hiệu quả Thông tư 107?
    Cần tổ chức đào tạo nghiệp vụ kế toán, hoàn thiện quy trình kiểm soát nội bộ, đầu tư nâng cấp phần mềm kế toán, và tăng cường công tác kiểm tra, giám sát báo cáo tài chính định kỳ.

Kết luận

  • Thông tư 107/2017/TT-BTC đã tạo bước chuyển biến căn bản trong công tác hạch toán kế toán hành chính sự nghiệp, áp dụng cơ sở kế toán dồn tích và mở rộng hệ thống tài khoản.
  • Cung Triển lãm Kiến trúc, Quy hoạch Xây dựng Quốc gia đã thực hiện chuyển đổi thành công hệ thống kế toán, tổ chức bộ máy kế toán chuyên môn hóa và áp dụng đầy đủ hệ thống chứng từ theo quy định.
  • Việc quản lý tài chính theo dự toán và chấp hành dự toán được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn nhà nước và nguồn thu sự nghiệp.
  • Một số tồn tại về phân quyền phần mềm, kiểm soát nội bộ và kỹ năng nhân viên cần được khắc phục để hoàn thiện công tác kế toán.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đào tạo, hoàn thiện quy trình, nâng cấp công nghệ và tăng cường kiểm tra nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán tại Cung và các đơn vị sự nghiệp công lập khác.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng tại các đơn vị sự nghiệp công lập khác để hoàn thiện hơn nữa công tác kế toán hành chính sự nghiệp.

Call to action: Các đơn vị sự nghiệp công lập và nhà quản lý tài chính công nên tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tuân thủ pháp luật và minh bạch trong hoạt động kế toán.