Tổ Chức Công Tác Hạch Toán Chi Phí Sản Xuất và Tính Giá Thành Sản Phẩm

Chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây dựng bao gồm toàn bộ các hao phí về lao động sống và lao động vật hóa, được biểu hiện bằng tiền, phát sinh trong quá trình thi công công trình. Các khoản mục chi phí này bao gồm: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung. Việc phân loại và tập hợp chi phí sản xuất một cách chính xác là nền tảng để tính giá thành sản phẩm và đưa ra quyết định quản lý hiệu quả. Theo Đặng Thị Huyền, chi phí sản xuất là tổng các hao phí về lao động sống và lao động vật hóa được biểu hiện bằng tiền phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ nhất định.

Giá thành sản phẩm xây dựng là tổng hợp các chi phí (đã qui đổi ra tiền) về lao động và vật tư cần thiết để hoàn thành một khối lượng công việc hoặc một sản phẩm xây dựng nhất định. Giá thành công trình xây dựng là căn cứ quan trọng để xác định giá bán, đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh và kiểm soát chi phí. Giá thành sản phẩm trong kỳ không bao gồm chi phí sản xuất kinh doanh cuối kỳ trước chuyển sang (chi phí sản xuất kinh doanh dở dang đầu kỳ). Doanh nghiệp cần xác định rõ đối tượng tính giá thành sản phẩm (công trình, hạng mục công trình, giai đoạn công việc) để có phương pháp tính giá thành xây dựng phù hợp.

Phân loại theo yếu tố chi phí bao gồm 5 yếu tố chính: chi phí nguyên vật liệu, chi phí nhân công, chi phí khấu hao TSCĐ, chi phí dịch vụ mua ngoài và chi phí bằng tiền khác. Cách phân loại này giúp doanh nghiệp xác định cơ cấu chi phí tổng thể và kiểm soát việc sử dụng các nguồn lực. Chi phí nguyên vật liệu xây dựng thường chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí sản xuất. Là cơ sở lập dự toán và kiểm tra việc thực hiện các dự toán chi phí sản xuất, là cơ sở để thiết lập kế hoạch cân đối: cân đối dự toán chi phí với kế hoạch cung cấp vật tư, lao động trong doanh nghiệp.

Phân loại theo khoản mục giá thành bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung. Cách phân loại này giúp doanh nghiệp xác định chi phí cấu thành nên giá thành dự toán và giá thành thực tế của sản phẩm. Chi phí nhân công trực tiếp bao gồm tiền lương và các khoản trích theo lương của các công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm, trực tiếp thực hiện các lao vụ, dịch vụ. Chi phí sản xuất chung là những chi phí phát sinh trong phạm vi phân xưởng như tiền lương, phụ cấp phải trả cho nhân viên phân xưởng, chi phí công cụ, dụng cụ xuất dùng cho phân xưởng, bộ phận sản xuất, khấu hao tài sản cố định thuộc phân xưởng, bộ phận sản xuất, các chi phí dịch vụ, lao vụ mua ngoài và các chi phí khác thuộc phạm vi phân xưởng.

Phân loại theo mối quan hệ với sản lượng chia chi phí thành chi phí cố định (định phí) và chi phí biến đổi (biến phí). Chi phí cố định không thay đổi theo sản lượng, trong khi chi phí biến đổi thay đổi tỷ lệ thuận với sản lượng. Việc phân biệt chi phí cố định và biến đổi giúp doanh nghiệp dự báo và kiểm soát chi phí hiệu quả hơn khi có sự thay đổi về sản lượng. Chi phí cố định là nhữn chi phí về mặt tổng số không thay đổi theo mức độ hoạt động nhưng chi phí tính trên một đơn vị sản phẩm sẽ thay đổi khi mức độ hoạt động thay đổi.

Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm giá trị các loại nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu sử dụng trực tiếp cho thi công xây lắp công trình. Hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp cần đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của các chứng từ gốc (hóa đơn, phiếu nhập kho, phiếu xuất kho...). Các phần mềm kế toán xây dựng có thể hỗ trợ tự động hóa quy trình hạch toán, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian. Do đó không cần xét đến chi phí đó phát sinh ở địa điểm nào và dùng làm gì.

Chi phí vận chuyển, bốc dỡ nguyên vật liệu là một phần của chi phí nguyên vật liệu và cần được hạch toán chính xác. Doanh nghiệp cần thu thập đầy đủ các chứng từ liên quan (hợp đồng vận chuyển, hóa đơn, biên bản nghiệm thu...) để đảm bảo tính hợp lệ của chi phí. Chi phí vận chuyển bốc dỡ thường được phân bổ vào giá trị nguyên vật liệu nhập kho. Là cơ sở để xác định mức tiêu hao vật chất và tính thu nhập quốc dân trong từng doanh nghiệp.

Trong quá trình vận chuyển và lưu kho, có thể xảy ra hao hụt, mất mát nguyên vật liệu. Doanh nghiệp cần có quy trình kiểm kê và xử lý các khoản hao hụt, mất mát này theo đúng quy định. Các khoản hao hụt, mất mát vượt định mức có thể được tính vào chi phí sản xuất chung hoặc chi phí khác tùy theo nguyên nhân. Căn cứ vào tiêu thức này thì toàn bộ chi phí sẽ bao gồm các yếu tố sau: - Chi phí nguyên vật liệu : Bao gồm toàn bộ chi phí về các loại nguyên vật liệu chính (như gạch, vôi, đá, cát, sỏi, xi măng, sắt thép.), cấu kiện bê tông, vật liệu phụ, phụ tùng thay thế, thiết bị xây dựng cơ bản.

Phương pháp trực tiếp (giản đơn) là phương pháp tính giá thành bằng cách tập hợp toàn bộ chi phí phát sinh cho từng đối tượng tính giá thành (công trình, hạng mục công trình) và chia cho số lượng sản phẩm hoàn thành. Phương pháp này phù hợp với các doanh nghiệp xây dựng nhỏ, sản xuất đơn chiếc và ít sản phẩm dở dang. Chỉ những chi phí gắn liền với quá trình hoạt động sản xuất của đội sản xuất, phân xưởng mới được xếp vào loại này.

Phương pháp hệ số được sử dụng khi doanh nghiệp sản xuất nhiều loại sản phẩm khác nhau từ cùng một loại nguyên vật liệu hoặc quy trình sản xuất. Giá thành của từng loại sản phẩm được tính bằng cách nhân tổng chi phí với một hệ số nhất định, hệ số này phản ánh tỷ lệ giá trị của từng loại sản phẩm. Mức độ chính xác của chi phí gián tiếp tập hợp cho từng đối tượng tuỳ thuộc vào tính khoa học, hợp lý của tiêu chuẩn dùng để phân bổ chi phí.

Phương pháp phân bước được sử dụng khi quy trình sản xuất bao gồm nhiều giai đoạn liên tiếp. Chi phí được tập hợp và tính cho từng giai đoạn, sau đó cộng dồn để tính giá thành của sản phẩm cuối cùng. Phương pháp này phù hợp với các doanh nghiệp xây dựng có quy trình sản xuất phức tạp và nhiều công đoạn. Các chi phí bất biến (định phí). Các chi phí khả biến (biến phí). Chi phí hỗn hợp.

Lập dự toán chi phí là bước đầu tiên trong quy trình kiểm soát chi phí. Doanh nghiệp cần lập dự toán chi tiết cho từng hạng mục công trình, dựa trên các định mức kinh tế kỹ thuật và giá cả thị trường. Sau khi công trình hoàn thành, cần so sánh chi phí thực tế với dự toán để đánh giá hiệu quả quản lý chi phí và tìm ra các nguyên nhân chênh lệch. Giá thành sản phẩm và chi phí sản xuất là hai khái niệm khác nhau nhưng có mối quan hệ mật thiết. Chi phí sản xuất là cơ sở để tính giá thành sản phẩm, chi phí biểu hiện sự hao mòn còn giá thành biểu hiện kết quả.

Phân tích biến động chi phí giúp doanh nghiệp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí và có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí có thể là giá nguyên vật liệu, tiền lương nhân công, năng suất lao động, điều kiện thi công... Việc phân tích cần dựa trên các số liệu thống kê và báo cáo chi tiết. Giá thành là chi phí tính cho một sản phẩm, công trình, hạng mục công trình hay khối lượng sản phẩm xây lắp hoàn thành theo quy định.

Phần mềm kế toán xây dựng giúp tự động hóa các quy trình hạch toán, tính giá thành, lập báo cáo và kiểm soát chi phí. Việc sử dụng phần mềm giúp giảm thiểu sai sót, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả quản lý. Lựa chọn phần mềm phù hợp với quy mô và đặc điểm của doanh nghiệp là yếu tố quan trọng. Đối tượng tính giá thành có thể là sản phẩm cuối cùng, cũng có thể là sản phẩm trên dây chuyền công nghệ sản xuất.

Đội ngũ kế toán có trình độ chuyên môn cao là yếu tố then chốt để thực hiện tốt công tác hạch toán chi phí và tính giá thành. Doanh nghiệp cần tạo điều kiện cho kế toán viên tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, cập nhật các quy định pháp luật mới và chia sẻ kinh nghiệm. Trong sản xuất XDCB, sản phẩm có tính đơn chiếc, đối tượng tính giá thành là từng công trình, hạng mục công trình xây dựng hoàn thành.