Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) giữ vai trò trung tâm trong quản lý tài chính quốc gia, là nguồn lực vật chất chủ đạo để duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, chi thường xuyên NSNN chiếm tỷ trọng lớn, đảm bảo hoạt động ổn định của các cơ quan nhà nước và các chính sách an sinh xã hội. Tại tỉnh Bình Định, công tác lập dự toán và quyết toán chi thường xuyên NSNN đối với các đơn vị dự toán cấp I được thực hiện theo Luật NSNN 2015 và các văn bản hướng dẫn liên quan. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như bố trí chi dàn trải, hiệu quả thấp và tình trạng chi vượt dự toán.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác lập dự toán và quyết toán chi thường xuyên NSNN của Sở Tài chính tỉnh Bình Định đối với 41 đơn vị dự toán cấp I trong giai đoạn 2018-2020. Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả công tác này và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại Sở Tài chính tỉnh Bình Định và sử dụng số liệu thực tế từ các báo cáo ngân sách địa phương.

Việc hoàn thiện công tác lập dự toán và quyết toán chi thường xuyên NSNN không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính công mà còn đảm bảo tính minh bạch, công khai và tuân thủ pháp luật trong quản lý ngân sách. Qua đó, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội bền vững và ổn định an ninh quốc phòng tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của NSNN trong ổn định kinh tế vĩ mô, phân bổ nguồn lực, phân phối lại thu nhập và điều chỉnh kinh tế. NSNN được quản lý theo nguyên tắc thống nhất, tập trung, minh bạch và hiệu quả.

  • Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm ba giai đoạn chính là lập dự toán, chấp hành ngân sách và quyết toán ngân sách. Mỗi giai đoạn có vai trò và quy trình cụ thể nhằm đảm bảo sự cân đối và hiệu quả trong quản lý tài chính công.

  • Khái niệm đơn vị dự toán cấp I: Là các đơn vị được giao dự toán ngân sách trực tiếp từ cấp có thẩm quyền, chịu trách nhiệm lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách theo quy định pháp luật.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi thường xuyên ngân sách, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, đơn vị dự toán cấp I, nguyên tắc quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thực tế từ báo cáo ngân sách nhà nước tỉnh Bình Định giai đoạn 2018-2020, bao gồm dự toán và quyết toán chi thường xuyên của 41 đơn vị dự toán cấp I. Ngoài ra, thu thập các văn bản pháp luật, hướng dẫn của Bộ Tài chính và UBND tỉnh Bình Định.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu thống kê để đánh giá thực trạng công tác lập dự toán và quyết toán chi thường xuyên. Phân tích so sánh tỷ lệ tăng trưởng dự toán qua các năm, cơ cấu chi theo lĩnh vực và đánh giá hiệu quả thực hiện.

  • Phương pháp hệ thống hóa: Tổng hợp các quy định pháp luật, quy trình lập dự toán và quyết toán ngân sách để làm cơ sở lý luận cho nghiên cứu.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, với các bước thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đánh giá và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán và quyết toán chi thường xuyên NSNN tại tỉnh Bình Định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dự toán chi thường xuyên qua các năm: Dự toán chi thường xuyên NSNN của các đơn vị dự toán cấp I tại Bình Định tăng từ khoảng 1.060 tỷ đồng năm 2018 lên 1.198 tỷ đồng năm 2019 (tăng 13,08%) và tiếp tục tăng lên 1.406 tỷ đồng năm 2020 (tăng 17,34% so với năm 2019). Sự tăng trưởng này phản ánh sự điều chỉnh phù hợp với các chính sách tiền lương, chế độ mới và nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Cơ cấu chi thường xuyên theo lĩnh vực: Năm 2018, chi sự nghiệp giáo dục - đào tạo chiếm tỷ trọng lớn nhất với 31,79%, tiếp theo là chi sự nghiệp y tế, dân số và gia đình (20,31%), chi sự nghiệp kinh tế (8,95%) và chi hành chính (4,47%). Các lĩnh vực khác như khoa học công nghệ, văn hóa thông tin, an ninh cũng được bố trí ngân sách phù hợp.

  3. Quy trình lập dự toán và quyết toán được thực hiện nghiêm túc: Sở Tài chính tỉnh Bình Định đã tổ chức các buổi thảo luận, đàm phán dự toán với các đơn vị dự toán cấp I, đảm bảo dự toán được xây dựng trên cơ sở nhu cầu thực tế và khả năng cân đối ngân sách. Quy trình quyết toán được thực hiện theo đúng quy định, đảm bảo số liệu chính xác, trung thực và đầy đủ.

  4. Một số hạn chế còn tồn tại: Việc bố trí chi thường xuyên còn dàn trải, hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao. Một số đơn vị còn gặp khó khăn trong việc kiểm soát chi vượt dự toán hoặc chi không đúng thẩm quyền. Công tác thanh tra, kiểm tra và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách chưa được phát huy tối đa.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tăng trưởng dự toán chi thường xuyên chủ yếu do sự điều chỉnh các chính sách tiền lương, chế độ bảo hiểm xã hội và bổ sung các nhiệm vụ mới được giao. Cơ cấu chi tập trung vào các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục và y tế phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

So với một số nghiên cứu tại các tỉnh khác, Bình Định đã thực hiện tốt quy trình lập dự toán và quyết toán theo quy định pháp luật, tuy nhiên vẫn cần nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên để tránh lãng phí và thất thoát ngân sách. Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực cán bộ là yếu tố then chốt để cải thiện công tác này.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng dự toán chi thường xuyên qua các năm, cơ cấu chi theo lĩnh vực và tỷ lệ chấp hành dự toán so với quyết toán để minh họa hiệu quả quản lý ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác lập dự toán và quyết toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng lập dự toán, phân tích tài chính và sử dụng phần mềm quản lý ngân sách. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn trong vòng 12 tháng, do Sở Tài chính phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Tăng cường thanh tra, kiểm tra công tác lập dự toán và quyết toán: Thiết lập các đoàn kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện kịp thời các sai phạm, chi vượt dự toán hoặc chi không đúng quy định. Thời gian thực hiện hàng năm, do Sở Tài chính phối hợp với Kho bạc Nhà nước tỉnh chủ trì.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai hệ thống TABMIS và các phần mềm quản lý dự toán, quyết toán hiện đại để nâng cao tính chính xác, minh bạch và tiết kiệm thời gian xử lý. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, do Sở Tài chính chủ trì phối hợp với các đơn vị công nghệ thông tin.

  4. Kiến nghị hoàn thiện hành lang pháp lý và cơ chế chính sách: Đề xuất các sửa đổi, bổ sung quy định về phân cấp quản lý ngân sách, chế độ chi tiêu và trách nhiệm giải trình nhằm tăng cường hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước. Thời gian thực hiện trong 24 tháng, phối hợp với Bộ Tài chính, UBND tỉnh và các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính ngân sách tại các sở, ban ngành tỉnh Bình Định: Giúp hiểu rõ quy trình, nguyên tắc và thực trạng công tác lập dự toán, quyết toán chi thường xuyên, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách nhà nước cấp tỉnh, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và ngân sách: Hỗ trợ đánh giá thực trạng và xây dựng chính sách hoàn thiện công tác quản lý ngân sách địa phương.

  4. Các đơn vị dự toán cấp I và các đơn vị sử dụng ngân sách: Nắm bắt quy trình lập dự toán và quyết toán, nâng cao trách nhiệm và hiệu quả trong việc sử dụng ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác lập dự toán chi thường xuyên NSNN gồm những bước chính nào?
    Lập dự toán chi thường xuyên bao gồm: hướng dẫn lập dự toán, xây dựng dự toán tại các đơn vị, thảo luận và đàm phán dự toán, tổng hợp và trình duyệt dự toán, giao dự toán cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Ví dụ, tại Bình Định, quy trình này được thực hiện nghiêm túc theo quy định của Bộ Tài chính và UBND tỉnh.

  2. Tại sao dự toán chi thường xuyên NSNN tại Bình Định tăng qua các năm?
    Nguyên nhân chính là do điều chỉnh các chính sách tiền lương, chế độ bảo hiểm xã hội, bổ sung nhiệm vụ mới và đầu tư cải tạo cơ sở vật chất cho các ngành trọng yếu như giáo dục và y tế. Sự tăng trưởng này phản ánh nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo chính sách an sinh xã hội.

  3. Quy trình quyết toán chi thường xuyên NSNN được thực hiện như thế nào?
    Quy trình gồm: lập báo cáo quyết toán tại đơn vị sử dụng ngân sách, đối chiếu số liệu với Kho bạc Nhà nước, xét duyệt và thẩm định quyết toán tại đơn vị dự toán cấp I và Sở Tài chính, trình UBND và HĐND tỉnh phê chuẩn. Quy trình này đảm bảo tính chính xác và minh bạch trong quản lý ngân sách.

  4. Những hạn chế nào còn tồn tại trong công tác lập dự toán và quyết toán tại Bình Định?
    Một số hạn chế gồm bố trí chi dàn trải, hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao, tình trạng chi vượt dự toán hoặc chi không đúng thẩm quyền còn xảy ra, và việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách chưa đồng bộ.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán và quyết toán?
    Các giải pháp gồm nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường thanh tra kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại và kiến nghị hoàn thiện hành lang pháp lý. Những giải pháp này nhằm đảm bảo quản lý ngân sách hiệu quả, minh bạch và tiết kiệm.

Kết luận

  • Công tác lập dự toán và quyết toán chi thường xuyên NSNN tại tỉnh Bình Định đã được thực hiện theo đúng quy trình, pháp luật với sự tăng trưởng dự toán qua các năm 2018-2020, phản ánh nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và điều chỉnh chính sách.

  • Cơ cấu chi tập trung vào các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục, y tế, kinh tế và hành chính, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ chính trị và an sinh xã hội.

  • Một số hạn chế như chi dàn trải, hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao và việc kiểm soát chi vượt dự toán cần được khắc phục.

  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin và hoàn thiện chính sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý tài chính, đơn vị dự toán và các cơ quan liên quan trong việc hoàn thiện công tác lập dự toán và quyết toán chi thường xuyên NSNN.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Các cơ quan quản lý cần phối hợp chặt chẽ nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý ngân sách nhà nước.

Call to action: Các đơn vị dự toán cấp I và Sở Tài chính tỉnh Bình Định cần chủ động áp dụng các giải pháp cải tiến, đồng thời tăng cường đào tạo và ứng dụng công nghệ để nâng cao chất lượng công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách.