Tổng quan nghiên cứu

Hợp tác xã nông nghiệp (HTXNN) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn, đặc biệt tại các địa phương có nền nông nghiệp phát triển như huyện Châu Phú, tỉnh An Giang. Theo thống kê, đến cuối năm 2021, huyện Châu Phú có 25 HTXNN hoạt động, trong đó phần lớn tập trung vào dịch vụ tưới tiêu, cung ứng vật tư nông nghiệp và tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của các HTXNN còn nhiều hạn chế do quy mô nhỏ, năng lực quản lý yếu và thiếu vốn đầu tư. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động của HTXNN tại huyện Châu Phú trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTXNN trên địa bàn.

Nghiên cứu tập trung khảo sát 25 Ban giám đốc HTX, 150 hộ dân tham gia và 150 hộ không tham gia HTX, cùng các cán bộ quản lý từ Phòng Nông nghiệp và PTNT, Liên minh HTX tỉnh và Sở Nông nghiệp và PTNT. Việc đánh giá hiệu quả dựa trên các chỉ tiêu kinh tế như lợi nhuận, doanh thu, vốn chủ sở hữu và các chỉ số tài chính như ROA, ROE. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao hiệu quả kinh tế của HTXNN mà còn góp phần phát triển bền vững kinh tế nông thôn, tăng thu nhập cho nông dân và thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về kinh tế hợp tác, hiệu quả hoạt động của HTXNN và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển của HTX. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết hiệu quả kinh tế: Đánh giá hiệu quả hoạt động dựa trên tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA), tỷ suất lợi nhuận trên doanh thu (ROS) và tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE). Hiệu quả kinh tế phản ánh khả năng sử dụng nguồn lực của HTX để tạo ra lợi nhuận.

  2. Mô hình phân tích SWOT: Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của HTXNN nhằm xác định vị thế hiện tại và đề xuất chiến lược phát triển phù hợp. Các khái niệm chính bao gồm: đa dạng hóa dịch vụ, năng lực quản lý, nguồn vốn, ứng dụng khoa học công nghệ và môi trường pháp lý.

Các khái niệm chuyên ngành như HTX đa dịch vụ (cung cấp nhiều loại dịch vụ) và HTX đơn dịch vụ (chỉ cung cấp một loại dịch vụ) được sử dụng để phân loại và so sánh hiệu quả hoạt động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát trực tiếp 25 Ban giám đốc HTX, 150 hộ dân tham gia HTX và 150 hộ không tham gia, cùng 12 cán bộ quản lý từ các cơ quan liên quan. Phương pháp chọn mẫu phi ngẫu nhiên và phân tầng ngẫu nhiên được áp dụng để đảm bảo tính đại diện.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel với các phương pháp chính gồm:

  • Phân tích bảng chéo: Xác định mối quan hệ giữa các biến như hình thức hoạt động HTX, năng lực quản lý, nguồn vốn và hiệu quả hoạt động.
  • Phân tích ma trận SWOT: Đánh giá các yếu tố nội bộ và bên ngoài ảnh hưởng đến HTXNN, từ đó đề xuất các chiến lược phát triển.
  • Phân tích các chỉ số tài chính: ROA, ROS, ROE để đánh giá hiệu quả kinh tế của HTX.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2023, tập trung tại huyện Châu Phú, tỉnh An Giang.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả kinh tế của HTX đa dịch vụ vượt trội so với HTX đơn dịch vụ: HTX hoạt động đa dịch vụ có lợi nhuận trung bình cao hơn HTX đơn dịch vụ khoảng 19 triệu đồng/năm. Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) và trên vốn chủ sở hữu (ROE) của HTX đa dịch vụ cũng cao hơn đáng kể, cho thấy khả năng sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn.

  2. Dịch vụ sản xuất lúa giống chất lượng cao và dịch vụ sấy lúa mang lại lợi nhuận cao nhất: Tỷ suất lợi nhuận của dịch vụ sấy lúa đạt 63,96%, dịch vụ sản xuất lúa giống đạt 54,75%, trong khi dịch vụ vật tư nông nghiệp có tỷ suất lợi nhuận thấp nhất chỉ 5,57%. Doanh thu từ dịch vụ sản xuất lúa giống đạt gần 1 tỷ đồng, cao nhất trong các dịch vụ.

  3. Lợi ích xã hội rõ rệt đối với thành viên HTX: 93% hộ tham gia HTX được học tập, trao đổi kinh nghiệm sản xuất, so với 47% hộ không tham gia. 68% thành viên được phổ biến chính sách, pháp luật của Nhà nước, cao hơn nhiều so với nhóm không tham gia (27%). Mối quan hệ xóm giềng cũng được cải thiện rõ rệt khi tham gia HTX.

  4. Sự hài lòng của thành viên về chất lượng dịch vụ HTX cao: 85% thành viên đánh giá mức độ hài lòng tốt và rất tốt về dịch vụ HTX cung cấp, chỉ 1% chưa hài lòng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy HTX hoạt động đa dịch vụ có lợi thế vượt trội về hiệu quả kinh tế so với HTX đơn dịch vụ, phù hợp với nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của đa dạng hóa dịch vụ trong nâng cao hiệu quả hoạt động HTX. Lợi nhuận cao từ các dịch vụ như sấy lúa và sản xuất giống chất lượng cao phản ánh nhu cầu thực tế và tiềm năng phát triển của các dịch vụ này tại địa phương.

Lợi ích xã hội và sự hài lòng của thành viên khẳng định vai trò của HTX không chỉ trong kinh tế mà còn trong phát triển cộng đồng, nâng cao nhận thức và kết nối xã hội. Các biểu đồ so sánh tỷ suất lợi nhuận và mức độ hài lòng có thể minh họa rõ nét sự khác biệt giữa các nhóm HTX và thành viên.

Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất, trình độ quản lý và nguồn vốn vẫn là những thách thức lớn, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với nhận định rằng năng lực quản lý và nguồn lực tài chính là yếu tố quyết định sự thành công của HTX.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới chính sách hỗ trợ phát triển HTXNN: Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức về HTX kiểu mới cho thành viên và cộng đồng trong vòng 1-2 năm tới, do UBND huyện phối hợp với Liên minh HTX tỉnh thực hiện.

  2. Nâng cao năng lực tổ chức qua đào tạo, bồi dưỡng: Tổ chức các khóa đào tạo quản lý, kỹ thuật cho Ban giám đốc và cán bộ HTX nhằm cải thiện năng lực quản lý và điều hành, dự kiến triển khai hàng năm, do Sở Nông nghiệp và PTNT chủ trì.

  3. Huy động nguồn vốn từ thành viên và các tổ chức tín dụng nông thôn: Xây dựng các chương trình hỗ trợ vay vốn ưu đãi, khuyến khích thành viên đóng góp vốn, thực hiện trong 3 năm tới, phối hợp giữa HTX và các ngân hàng địa phương.

  4. Quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp cho HTX: Xây dựng kế hoạch quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung, nâng cao chất lượng sản phẩm, dự kiến hoàn thành trong 2 năm, do UBND huyện và Phòng Nông nghiệp thực hiện.

  5. Thu hút nhân tài tham gia HTXNN: Tạo cơ chế ưu đãi, thu hút lao động trẻ có trình độ tham gia quản lý và sản xuất, triển khai trong 3 năm, phối hợp với các trường đại học và cơ sở đào tạo.

  6. Đa dạng hóa các loại hình hoạt động và hỗ trợ đầu ra sản phẩm: Mở rộng dịch vụ, liên kết với doanh nghiệp để tiêu thụ sản phẩm, thực hiện trong 2 năm, do Ban giám đốc HTX chủ động triển khai.

  7. Đầu tư cơ sở hạ tầng và ứng dụng khoa học công nghệ: Nâng cấp trang thiết bị, áp dụng công nghệ mới trong sản xuất, dự kiến đầu tư trong 3 năm, huy động nguồn vốn từ Nhà nước và các tổ chức tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và cán bộ quản lý HTXNN: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và áp dụng các giải pháp cải tiến.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về nông nghiệp và phát triển nông thôn: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ, quy hoạch phát triển HTXNN phù hợp với thực tiễn địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế nông nghiệp: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả hoạt động HTXNN, phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu.

  4. Doanh nghiệp và tổ chức tín dụng liên quan đến nông nghiệp: Hiểu rõ vai trò và tiềm năng hợp tác với HTXNN trong chuỗi giá trị nông sản, từ đó phát triển các chương trình hỗ trợ và đầu tư.

Câu hỏi thường gặp

  1. HTX đa dịch vụ là gì và tại sao hiệu quả hơn HTX đơn dịch vụ?
    HTX đa dịch vụ cung cấp nhiều loại dịch vụ phục vụ sản xuất và đời sống, tận dụng được nguồn lực đa dạng và mở rộng thị trường, từ đó tăng lợi nhuận và hiệu quả kinh tế so với HTX chỉ cung cấp một dịch vụ duy nhất.

  2. Các chỉ số ROA, ROS, ROE phản ánh điều gì về hiệu quả HTX?
    ROA đo khả năng sinh lợi trên tổng tài sản, ROS đo lợi nhuận trên doanh thu, ROE đo lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu. Các chỉ số cao cho thấy HTX sử dụng hiệu quả nguồn lực và tạo ra lợi nhuận tốt.

  3. Lợi ích xã hội của HTXNN đối với thành viên là gì?
    HTXNN giúp thành viên tiếp cận kiến thức, chính sách, kỹ thuật sản xuất, tăng cường quan hệ cộng đồng và cải thiện đời sống tinh thần, bên cạnh lợi ích kinh tế trực tiếp.

  4. Những thách thức lớn nhất mà HTXNN huyện Châu Phú đang gặp phải?
    Bao gồm trình độ quản lý hạn chế, thiếu vốn, cơ sở vật chất yếu kém, quy mô sản xuất nhỏ lẻ và khả năng cạnh tranh thấp với các tổ chức tư nhân.

  5. Giải pháp nào ưu tiên để nâng cao hiệu quả hoạt động HTXNN?
    Ưu tiên đổi mới chính sách hỗ trợ, nâng cao năng lực quản lý qua đào tạo, huy động vốn và quy hoạch vùng sản xuất tập trung nhằm tạo nền tảng phát triển bền vững.

Kết luận

  • HTXNN tại huyện Châu Phú hoạt động đa dịch vụ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn HTX đơn dịch vụ, với lợi nhuận trung bình cao hơn khoảng 19 triệu đồng/năm.
  • Dịch vụ sản xuất lúa giống chất lượng cao và dịch vụ sấy lúa là những dịch vụ có tỷ suất lợi nhuận cao nhất, góp phần quan trọng vào doanh thu của HTX.
  • Thành viên HTX được hưởng nhiều lợi ích xã hội như học tập, trao đổi kinh nghiệm và tiếp cận chính sách, nâng cao nhận thức và gắn kết cộng đồng.
  • Các hạn chế về năng lực quản lý, vốn và cơ sở vật chất là những thách thức cần được giải quyết để nâng cao hiệu quả hoạt động HTX.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới chính sách, đào tạo, huy động vốn, quy hoạch vùng sản xuất và ứng dụng công nghệ nhằm phát triển bền vững HTXNN trong 3-5 năm tới.

Luận văn khuyến nghị các cơ quan chức năng và Ban giám đốc HTX phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động, góp phần phát triển kinh tế nông nghiệp và nông thôn tại huyện Châu Phú. Để biết thêm chi tiết và áp dụng thực tiễn, độc giả có thể liên hệ trực tiếp với tác giả hoặc các cơ quan quản lý địa phương.