Giới Hạn Xét Xử Sơ Thẩm Vụ Án Hình Sự Theo Pháp Luật Tố Tụng Hình Sự Việt Nam

Hiện nay, luật tố tụng hình sự không định nghĩa rõ ràng về giới hạn xét xử, mà chỉ liệt kê những việc Tòa án được làm trong từng giai đoạn. Các thuật ngữ khác nhau được sử dụng như “giới hạn xét xử sơ thẩm”, “phạm vi xét xử phúc thẩm”. Theo Từ điển Tiếng Việt, “giới hạn là phạm vi, mức độ nhất định không thể vượt qua”. Phạm vi thực chất chính là giới hạn, hai khái niệm này có nội hàm tương đương nhau. Các nhà làm luật sử dụng thuật ngữ khác nhau nhưng không nhằm mục đích tạo ra sự phân biệt về ý nghĩa. Vì vậy, về cơ bản¸ “giới hạn xét xử” hay “phạm vi xét xử” được dùng với ý nghĩa rất giống nhau hoặc thường là thống nhất với nhau.

Theo Từ điển Luật học: “Xét xử sơ thẩm có nghĩa là lần đầu tiên đưa vụ án ra xét xử tại một Tòa án có thẩm quyền”. Tuy nhiên, theo luật tố tụng hình sự Việt Nam thì khái niệm này chỉ có ý nghĩa tương đối. Bởi lẽ, phần lớn các phiên tòa sơ thẩm được tiến hành là để xét xử lần đầu tiên đối với vụ án, nhưng vẫn có những phiên tòa sơ thẩm không phải xét xử lần đầu tiên đối với vụ án, đó là những phiên tòa xét xử sơ thẩm lại do Tòa án cấp trên hủy bản án để điều tra, truy tố, xét xử lại hoặc chỉ để xét xử lại ở cấp sơ thẩm.

Giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự căn cứ vào nội dung truy tố của Viện kiểm sát, Tòa án cấp sơ thẩm chỉ được xét xử vụ án hình sự trong phạm vi truy tố của Viện kiểm sát, Tòa án không có quyền xét xử đối với những bị cáo và những hành vi mà Viện kiểm sát không truy tố. Trong quá trình xét xử tại phiên tòa, nếu phát hiện có việc bỏ lọt tội phạm thì Tòa án ra quyết định khởi tố hoặc yêu cầu Viện kiểm sát khởi tố vụ án hình sự.

Như vậy, giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là phạm vi những bị cáo, những hành vi của bị cáo theo tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố và Tòa án đã ra quyết định xét xử. Trường hợp Tòa án thấy cần xét xử bị cáo về tội danh nhẹ hơn tội mà Viện kiểm sát đã truy tố thì có thể tự mình quyết định bởi đây là xét xử theo hướng có lợi cho bị cáo; nhưng nếu muốn xét xử tội danh nặng hơn thì phải trả hồ sơ để Viện kiểm sát truy tố lại, cùng với đó phải thông báo rõ lý do cho bị cáo hoặc người đại diện của bị cáo, người bào chữa biết.

Từ những phân tích trên, chúng tôi đưa ra khái niệm về giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự như sau: Giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là phạm vi những bị cáo, những hành vi của bị cáo mà Hội đồng xét xử được xét xử tại phiên tòa theo tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố và Tòa án đã ra quyết định xét xử.

Về đặc điểm của giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có một số nội dung đáng chú ý, bao gồm: Thứ nhất, đối tượng bị đưa ra xét xử sơ thẩm phải là bị cáo bị Tòa án sơ thẩm ra quyết định đưa vụ án ra xét xử trên cơ sở quyết định truy tố của Viện kiểm sát. có nghĩa là Tòa án không được xét xử thêm bị cáo khi chưa được VKS truy tố. Giới hạn xét xử sơ thẩm là giới hạn bị cáo, giới hạn hành vi của bị cáo bị VKS truy tố.

Thẩm phán có quyền xem xét hồ sơ và đưa ra các nhận định ban đầu về vụ án. Tuy nhiên, quyền hạn của Thẩm phán vẫn bị giới hạn bởi cáo trạng của Viện Kiểm Sát. Thẩm phán không thể tự ý thay đổi tội danh hoặc mở rộng phạm vi xét xử vượt quá cáo trạng.

Mối quan hệ giữa Thẩm phán và Viện Kiểm Sát trong giai đoạn này là phối hợp và kiểm soát lẫn nhau. Thẩm phán có quyền yêu cầu Viện Kiểm Sát cung cấp thêm chứng cứ hoặc làm rõ các vấn đề liên quan đến vụ án. Viện Kiểm Sát có trách nhiệm đảm bảo tính chính xác và đầy đủ của cáo trạng.