Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân với quy mô lớn và ảnh hưởng sâu rộng đến phát triển hạ tầng, công nghiệp và dân dụng. Theo ước tính, các dự án xây dựng tại Việt Nam chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư phát triển toàn xã hội, tuy nhiên công tác quản lý chi phí các dự án này vẫn còn nhiều tồn tại, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế và tiến độ thi công. Đặc biệt, tại Công ty Cổ phần TECONVINA – một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chế tạo, lắp dựng kết cấu thép và xây dựng dân dụng – công tác quản lý chi phí các dự án xây dựng chưa đạt hiệu quả như mong đợi, gây ra lãng phí và khó khăn trong việc kiểm soát nguồn vốn.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí các dự án xây dựng tại Công ty Cổ phần TECONVINA, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, giảm thiểu chi phí phát sinh không cần thiết và tăng tính cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng do nhà thầu thi công của công ty thực hiện trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2020, với việc phân tích chi tiết các khoản chi phí nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công và chi phí chung.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc giúp doanh nghiệp xây dựng quản lý chi phí hiệu quả hơn, từ đó góp phần nâng cao chất lượng công trình, đảm bảo tiến độ và tối ưu hóa lợi nhuận. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng có thể áp dụng cho các doanh nghiệp xây dựng có quy mô và đặc thù tương tự, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi phí dự án đầu tư xây dựng, trong đó nổi bật là mô hình quản lý chi phí theo Viện Quản lý Dự án Mỹ (PMI). Theo PMI, quản lý chi phí dự án bao gồm ba quá trình chính: dự toán chi phí, thiết lập ngân sách và kiểm soát chi phí nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Dự toán chi phí: Ước tính nguồn lực cần thiết để hoàn thành các công việc dự án.
  • Thiết lập ngân sách: Tổng hợp các chi phí dự toán để xây dựng ngân sách cơ sở.
  • Kiểm soát chi phí: Theo dõi và điều chỉnh chi phí thực tế so với ngân sách.

Ngoài ra, nghiên cứu còn vận dụng các nguyên tắc quản lý chi phí theo Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 và các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định 68/2019/NĐ-CP về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, Thông tư hướng dẫn về dự toán và thanh toán vốn đầu tư xây dựng. Các khái niệm chuyên ngành như chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư, chi phí dự phòng, định mức kinh tế kỹ thuật và giá hợp đồng xây dựng cũng được làm rõ để làm cơ sở phân tích.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận tổng hợp, kết hợp giữa phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn tại Công ty Cổ phần TECONVINA. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Số liệu quản lý chi phí các dự án xây dựng do công ty cung cấp trong giai đoạn 2017-2020.
  • Các văn bản pháp luật, nghị định, thông tư liên quan đến quản lý chi phí xây dựng.
  • Tài liệu nghiên cứu, báo cáo ngành và các công trình nghiên cứu trước đây.

Phương pháp phân tích chủ yếu là phân tích định lượng dựa trên số liệu thực tế về chi phí nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công và chi phí chung, kết hợp phân tích định tính về các yếu tố ảnh hưởng và tồn tại trong công tác quản lý chi phí. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các dự án tiêu biểu do công ty thực hiện trong 4 năm, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực trạng công ty.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2021 đến tháng 12/2021, bao gồm các bước thu thập số liệu, phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tồn tại trong quản lý chi phí nguyên vật liệu: Chi phí nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí dự án, tuy nhiên công tác kiểm soát chưa chặt chẽ dẫn đến thất thoát và lãng phí. Số liệu năm 2020 cho thấy chi phí nguyên vật liệu vượt dự toán khoảng 8%, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả dự án.

  2. Chi phí nhân công và quản lý lao động: Chi phí nhân công tại TECONVINA có xu hướng tăng trung bình 5% mỗi năm do biến động giá nhân công và năng suất lao động chưa được tối ưu. Việc phân bổ lao động chưa hợp lý và thiếu kiểm soát dẫn đến chi phí phát sinh không cần thiết.

  3. Quản lý máy thi công và thiết bị: Tỷ lệ sử dụng máy móc thiết bị hiệu quả chỉ đạt khoảng 75%, trong khi chi phí bảo trì và sửa chữa tăng lên 12% so với năm trước. Việc quản lý máy thi công chưa khoa học làm tăng chi phí vận hành và giảm năng suất.

  4. Chi phí chung và thanh quyết toán: Công tác thanh quyết toán các dự án thường bị chậm trễ trung bình 3-6 tháng, gây ảnh hưởng đến dòng tiền và làm tăng chi phí tài chính. So sánh với các doanh nghiệp cùng ngành, TECONVINA có tỷ lệ thanh toán chậm cao hơn khoảng 15%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ hệ thống định mức, đơn giá xây dựng còn lạc hậu, chưa cập nhật kịp thời với công nghệ và điều kiện thị trường hiện nay. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý còn cồng kềnh, chồng chéo nhiệm vụ, dẫn đến hiệu quả quản lý thấp. Việc kiểm soát chất lượng nguyên vật liệu đầu vào chưa chặt chẽ làm tăng rủi ro thất thoát và giảm chất lượng công trình.

So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với xu hướng chung của các doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam, nơi mà công tác quản lý chi phí vẫn còn nhiều hạn chế do ảnh hưởng của thủ tục hành chính, năng lực nhà thầu và sự biến động của thị trường vật liệu xây dựng. Việc chậm trễ trong thanh quyết toán cũng là vấn đề phổ biến, làm giảm khả năng xoay vòng vốn và ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh chi phí dự toán và chi phí thực tế theo từng năm, biểu đồ tỷ lệ sử dụng máy móc thiết bị và bảng thống kê thời gian thanh quyết toán các dự án để minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến hệ thống định mức và đơn giá xây dựng: Chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng để cập nhật, điều chỉnh định mức và đơn giá phù hợp với công nghệ thi công hiện đại và biến động thị trường. Mục tiêu giảm sai lệch chi phí nguyên vật liệu xuống dưới 5% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án và phòng kế hoạch kỹ thuật.

  2. Tối ưu hóa quản lý nhân công và lao động: Xây dựng kế hoạch phân bổ lao động khoa học, áp dụng các phần mềm quản lý nhân sự để theo dõi năng suất và chi phí nhân công. Mục tiêu giảm chi phí nhân công phát sinh 10% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và quản lý thi công.

  3. Nâng cao hiệu quả sử dụng máy móc thiết bị: Thiết lập hệ thống kiểm soát và bảo trì định kỳ, áp dụng công nghệ quản lý thiết bị thông minh để tăng tỷ lệ sử dụng máy móc lên 90% trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng kỹ thuật và quản lý thiết bị.

  4. Rút ngắn thời gian thanh quyết toán: Xây dựng quy trình thanh toán minh bạch, phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư và các bên liên quan để giảm thời gian thanh toán xuống dưới 30 ngày sau khi hoàn thành công trình. Chủ thể thực hiện: Phòng tài chính và kế toán.

Các giải pháp trên cần được triển khai theo lộ trình cụ thể, có sự giám sát và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả và điều chỉnh kịp thời.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý dự án các công ty xây dựng: Nhận diện các tồn tại trong quản lý chi phí và áp dụng giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý dự án.

  2. Chuyên viên kế hoạch và tài chính trong ngành xây dựng: Áp dụng các phương pháp dự toán, kiểm soát chi phí và thanh quyết toán vốn đầu tư xây dựng.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng: Nắm bắt kiến thức thực tiễn và phương pháp nghiên cứu về quản lý chi phí dự án xây dựng.

Mỗi nhóm đối tượng có thể sử dụng luận văn để nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình làm việc và phát triển các chính sách phù hợp với thực tiễn ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí dự án xây dựng gồm những bước nào?
    Quản lý chi phí dự án xây dựng bao gồm dự toán chi phí, thiết lập ngân sách và kiểm soát chi phí trong quá trình thực hiện dự án. Ví dụ, việc dự toán chi phí giúp xác định nguồn lực cần thiết, còn kiểm soát chi phí giúp theo dõi và điều chỉnh chi phí thực tế so với ngân sách.

  2. Nguyên nhân chính gây tăng chi phí trong các dự án xây dựng là gì?
    Nguyên nhân chủ yếu là do hệ thống định mức, đơn giá chưa cập nhật kịp thời, quản lý nguyên vật liệu và nhân công chưa hiệu quả, cùng với việc thanh toán chậm trễ làm tăng chi phí tài chính. Tại TECONVINA, chi phí nguyên vật liệu vượt dự toán khoảng 8% năm 2020.

  3. Làm thế nào để cải thiện hiệu quả sử dụng máy móc thiết bị trong thi công?
    Cần thiết lập hệ thống bảo trì định kỳ, áp dụng công nghệ quản lý thiết bị thông minh và đào tạo nhân sự vận hành. Mục tiêu là tăng tỷ lệ sử dụng máy móc lên 90%, giảm chi phí bảo trì và nâng cao năng suất.

  4. Tại sao công tác thanh quyết toán lại ảnh hưởng lớn đến chi phí dự án?
    Thanh quyết toán chậm trễ làm dòng tiền bị ứ đọng, tăng chi phí tài chính và kéo dài thời gian thi công, dẫn đến đội vốn. Ví dụ, TECONVINA có thời gian thanh toán chậm trung bình 3-6 tháng, cao hơn 15% so với doanh nghiệp cùng ngành.

  5. Các giải pháp quản lý chi phí có thể áp dụng cho các doanh nghiệp xây dựng khác không?
    Có thể áp dụng, đặc biệt với các doanh nghiệp có quy mô và đặc thù tương tự TECONVINA. Việc cải tiến định mức, tối ưu nhân công, quản lý thiết bị và rút ngắn thanh toán là các giải pháp phổ biến giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Kết luận

  • Quản lý chi phí dự án xây dựng là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp xây dựng.
  • Tại Công ty Cổ phần TECONVINA, tồn tại chính gồm chi phí nguyên vật liệu vượt dự toán, chi phí nhân công tăng, hiệu quả sử dụng máy móc thấp và thanh quyết toán chậm trễ.
  • Nguyên nhân chủ yếu do hệ thống định mức, đơn giá chưa cập nhật, cơ cấu tổ chức quản lý chưa tối ưu và quy trình thanh toán chưa hiệu quả.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cải tiến định mức, tối ưu nhân công, nâng cao quản lý thiết bị và rút ngắn thời gian thanh quyết toán với lộ trình cụ thể.
  • Các bước tiếp theo là triển khai thí điểm các giải pháp, đánh giá hiệu quả và mở rộng áp dụng cho toàn công ty, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm cho các doanh nghiệp xây dựng khác.

Để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí dự án xây dựng, các nhà quản lý và chuyên gia trong ngành nên nghiên cứu kỹ các giải pháp đề xuất và áp dụng phù hợp với điều kiện thực tế của doanh nghiệp mình.