Tổng quan nghiên cứu
Thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm gần đây với số lượng người dùng internet đạt khoảng 50 triệu người, chiếm hơn 53% dân số tính đến năm 2017. Lượng người có giao dịch thương mại điện tử cũng tăng đều qua các năm, đạt khoảng 48,5 triệu người năm 2017 và dự kiến vượt 51 triệu người vào cuối năm 2019. Shopee, một trong những sàn thương mại điện tử hàng đầu, đã vươn lên vị trí dẫn đầu về lượng truy cập với 34,5 triệu lượt trong năm 2018, vượt qua các đối thủ như Lazada và Tiki.
Tuy nhiên, Shopee đang đối mặt với thách thức về việc thúc đẩy ý định mua sắm trực tuyến của khách hàng, đặc biệt khi doanh thu từ các chương trình Flash Sale có xu hướng giảm sút liên tục từ 96,5 tỷ đồng tháng 4/2018 xuống còn khoảng 64 tỷ đồng vào tháng 8/2018, tương ứng mức giảm trung bình 8,2% mỗi tháng. Nghiên cứu nhằm mục tiêu xác định các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua sắm trực tuyến tại Shopee, từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy hành vi mua hàng, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh và tăng trưởng bền vững cho doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt của thị trường thương mại điện tử Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khách hàng mua sắm trực tuyến trên nền tảng Shopee tại Việt Nam trong giai đoạn 2017-2019. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho doanh nghiệp trong việc xây dựng chiến lược marketing, cải thiện trải nghiệm khách hàng và tăng cường niềm tin, từ đó nâng cao tỷ lệ chuyển đổi và doanh thu bán hàng trực tuyến.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về hành vi người tiêu dùng trong thương mại điện tử, bao gồm:
- Mô hình ý định mua sắm trực tuyến của Regina (2018): Tập trung vào mối quan hệ giữa trải nghiệm mua hàng trong quá khứ, niềm tin trong môi trường trực tuyến và ý định mua sắm.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng mua sắm của Cho và Workman (2013): Bao gồm định hướng mua sắm giải trí, ngẫu hứng, chất lượng, thương hiệu, tiện lợi và giá cả.
- Mô hình tác động của truyền miệng điện tử (E-WOM) đến niềm tin và ý định mua sắm của Hirzianto và cộng sự (2018): Nhấn mạnh vai trò của truyền thông xã hội trong việc hình thành niềm tin và thúc đẩy hành vi mua hàng.
Các khái niệm chính được nghiên cứu gồm: niềm tin trong môi trường trực tuyến, trải nghiệm mua hàng trực tuyến trong quá khứ, định hướng chất lượng, định hướng thương hiệu và định hướng mua hàng ngẫu hứng.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa khảo sát định lượng và phân tích định tính. Dữ liệu được thu thập từ 264 khách hàng đã từng mua sắm trên Shopee thông qua bảng hỏi trực tuyến, tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua sắm.
Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích độ tin cậy Cronbach, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến ý định mua hàng. Cỡ mẫu 264 được chọn dựa trên tiêu chuẩn tối thiểu cho các phân tích nhân tố và hồi quy nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 6/2019, bao gồm giai đoạn khảo sát, xử lý dữ liệu và phân tích kết quả.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Niềm tin trong môi trường trực tuyến có ảnh hưởng tích cực đến ý định mua sắm: Mức độ tin tưởng của khách hàng vào Shopee được đánh giá trung bình ở mức 3,04 trên thang điểm 5, cho thấy niềm tin còn hạn chế. Các chỉ số về sự minh bạch, cam kết và trách nhiệm của Shopee đều ở mức trung bình thấp, ảnh hưởng trực tiếp đến ý định mua hàng.
Trải nghiệm mua hàng trực tuyến trong quá khứ đóng vai trò quan trọng: Khách hàng có kinh nghiệm mua sắm trực tuyến với mức đồng thuận trung bình từ 3,62 đến 3,97 đều có xu hướng tăng ý định mua hàng. Điều này cho thấy trải nghiệm tích cực trước đó giúp giảm rào cản tâm lý và thúc đẩy hành vi mua sắm.
Định hướng chất lượng và thương hiệu là các yếu tố thúc đẩy ý định mua hàng: Khách hàng quan tâm đến chất lượng sản phẩm với mức đồng thuận trung bình 3,58 và đánh giá cao thương hiệu nổi tiếng với mức 3,71. Sự tin tưởng vào thương hiệu giúp khách hàng an tâm hơn khi mua sắm trực tuyến.
Các vấn đề như giá sản phẩm cao hơn đối thủ, giảm giá ảo, phí giao hàng và không cho kiểm tra hàng làm giảm ý định mua sắm: Ví dụ, phí vận chuyển chiếm khoảng 20% tổng chi phí đơn hàng, gây tâm lý e ngại cho khách hàng. Doanh thu chương trình Flash Sale giảm 8,2% mỗi tháng trong giai đoạn khảo sát cũng phản ánh tác động tiêu cực của các yếu tố này.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy niềm tin là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến ý định mua sắm trực tuyến tại Shopee. Mức độ niềm tin thấp có thể xuất phát từ các trải nghiệm tiêu cực như hàng hóa kém chất lượng, giảm giá ảo và khó khăn trong quy trình giao nhận. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với quan điểm của Pavlou (2003) và Gefen (2000) về vai trò của niềm tin trong giao dịch trực tuyến.
Trải nghiệm mua hàng tích cực trong quá khứ giúp khách hàng giảm bớt sự không chắc chắn, đồng thời tăng sự tự tin khi thực hiện giao dịch mới, phù hợp với lý thuyết của Shim và cộng sự (2001). Định hướng chất lượng và thương hiệu cũng được xác nhận là các yếu tố quan trọng, tương tự như kết quả nghiên cứu của Jayawardhena và cộng sự (2007).
Việc áp dụng công nghệ Big Data và AI tại Shopee đã góp phần kiểm soát hàng giả, giảm giá ảo và phân tích hành vi khách hàng, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về độ chính xác và khả năng kiểm soát nội dung người bán đăng tải. Điều này ảnh hưởng đến niềm tin của khách hàng và cần được cải thiện để nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện mức độ đồng thuận của khách hàng với từng yếu tố, biểu đồ doanh thu Flash Sale theo tháng và bảng phân tích các chỉ số niềm tin, trải nghiệm, chất lượng, thương hiệu.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường minh bạch và cam kết chất lượng sản phẩm: Shopee cần nâng cao kiểm soát chất lượng hàng hóa, áp dụng nghiêm ngặt các quy định về đăng tải sản phẩm và tăng cường xử lý các trường hợp vi phạm. Mục tiêu nâng điểm trung bình về niềm tin lên trên 4 trong vòng 12 tháng, do bộ phận quản lý chất lượng và pháp chế thực hiện.
Cải thiện trải nghiệm mua hàng và quy trình giao nhận: Rút ngắn thời gian giao hàng, tăng cường hỗ trợ khách hàng trong việc đổi trả và giải quyết khiếu nại nhanh chóng. Mục tiêu giảm tỷ lệ hủy đơn và khiếu nại xuống dưới 5% trong 6 tháng, do bộ phận vận hành và chăm sóc khách hàng đảm nhiệm.
Tối ưu hóa chính sách phí vận chuyển và khuyến mãi minh bạch: Xây dựng các chương trình miễn phí vận chuyển linh hoạt, đồng thời kiểm soát chặt chẽ các chương trình giảm giá để tránh giảm giá ảo. Mục tiêu tăng tỷ lệ khách hàng hoàn thành đơn hàng lên 90% trong 9 tháng, do bộ phận marketing và tài chính phối hợp thực hiện.
Phát triển và quảng bá thương hiệu Shopee Mall: Mở rộng danh mục sản phẩm chính hãng, tăng cường truyền thông về uy tín và chính sách bảo vệ khách hàng. Mục tiêu tăng doanh thu từ Shopee Mall lên 30% trong 1 năm, do bộ phận phát triển sản phẩm và marketing triển khai.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Doanh nghiệp thương mại điện tử: Các công ty muốn hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua sắm trực tuyến để xây dựng chiến lược phát triển và nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Nhà quản lý marketing và phát triển sản phẩm: Cần dữ liệu và phân tích để thiết kế các chương trình khuyến mãi, quảng cáo và cải tiến dịch vụ phù hợp với hành vi người tiêu dùng.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, marketing: Tài liệu tham khảo về mô hình hành vi khách hàng trong thương mại điện tử, phương pháp nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn.
Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ phát triển thương mại điện tử: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững trong lĩnh vực thương mại điện tử.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua sắm trực tuyến tại Shopee?
Niềm tin trong môi trường trực tuyến được xác định là yếu tố quan trọng nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định mua hàng của khách hàng. Ví dụ, mức độ tin tưởng trung bình chỉ đạt 3,04/5 cho thấy cần cải thiện để tăng ý định mua sắm.Tại sao doanh thu chương trình Flash Sale của Shopee giảm liên tục?
Nguyên nhân chính bao gồm giảm giá ảo làm mất niềm tin khách hàng, phí vận chuyển cao và trải nghiệm mua hàng chưa tối ưu. Doanh thu giảm trung bình 8,2% mỗi tháng trong giai đoạn khảo sát phản ánh những vấn đề này.Shopee đã áp dụng công nghệ nào để nâng cao chất lượng dịch vụ?
Shopee sử dụng Big Data và AI để kiểm soát hàng giả, phân tích hành vi khách hàng và phát hiện giảm giá ảo. Tuy nhiên, độ chính xác còn hạn chế do nội dung người bán đăng tải chưa chuẩn hóa.Chính sách miễn phí vận chuyển của Shopee có tác động thế nào đến khách hàng?
Miễn phí vận chuyển là điểm mạnh giúp thu hút khách hàng, tuy nhiên chi phí này do người bán chịu và có thể làm tăng giá sản phẩm. Phí vận chuyển chiếm khoảng 20% tổng chi phí đơn hàng, ảnh hưởng đến quyết định mua hàng.Shopee Mall khác gì so với các sản phẩm thông thường trên Shopee?
Shopee Mall chỉ bán sản phẩm chính hãng với chính sách bảo vệ khách hàng nghiêm ngặt như đổi trả trong 7 ngày và cam kết hoàn tiền nếu phát hiện hàng giả. Điều này giúp tăng niềm tin và thúc đẩy ý định mua sắm từ khách hàng.
Kết luận
- Nghiên cứu xác định niềm tin, trải nghiệm mua hàng trong quá khứ, định hướng chất lượng và thương hiệu là các yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định mua sắm trực tuyến tại Shopee.
- Mức độ niềm tin của khách hàng vào Shopee còn hạn chế, ảnh hưởng tiêu cực đến doanh thu và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
- Các vấn đề như giảm giá ảo, phí vận chuyển cao và không cho kiểm tra hàng làm giảm ý định mua sắm và cần được khắc phục.
- Ứng dụng Big Data và AI đã mang lại nhiều lợi ích nhưng cần nâng cao độ chính xác và kiểm soát nội dung người bán.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường niềm tin, cải thiện trải nghiệm và phát triển thương hiệu Shopee trong vòng 6-12 tháng tới.
Hành động tiếp theo: Doanh nghiệp cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng các yếu tố ảnh hưởng để hoàn thiện mô hình ý định mua sắm trực tuyến. Độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả kinh doanh trong lĩnh vực thương mại điện tử.