Nghiên Cứu Giải Pháp Quản Lý Côn Trùng và Động Vật Hại Cây Dẻ Gai Yên Thế

• Tác giả: Nguyễn Văn Tiền
• Người hướng dẫn: GS TS. Nguyễn Thế Nhã
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Quản Lý Tài Nguyên Rừng
• Đề tài: Giải Pháp Quản Lý Côn Trùng và Động Vật Hại Cây Dẻ Gai Yên Thế Tại Chí Linh, Hải Dương
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Tình hình nghiên cứu về côn trùng và động vật hại trên thế giới
• 1.2. Tình hình nghiên cứu về sâu hại ở Việt Nam
• 1.2.1. Các nghiên cứu về sâu hại cây trồng lâm nghiệp
• 1.2.2. Các nghiên cứu về cây Dẻ gai yên thế (Castanopsis boisii)
• 2. CHƯƠNG 2: MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Mục tiêu nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 2.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.4. Phương pháp tiếp cận
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Phương pháp kế thừa
• 2.5.2. Phương pháp phỏng vấn
• 2.5.3. Phương pháp điều tra thực địa
• 2.5.3.1. Điều tra nhanh trên ô tiêu chuẩn
• 2.5.3.2. Phương pháp điều tra theo tuyến
• 2.5.3.3. Phương pháp điều tra côn trùng bằng bẫy đèn
• 2.5.4. Xác định đặc điểm sinh học, sinh thái các loài gây hại Dẻ
• 2.5.5. Phương pháp xử lý số liệu
• 2.5.6. Xác định phân bố và các loài côn trùng gây hại chủ yếu
• 2.5.7. Phương pháp xác định mật độ và mức độ tác động của côn trùng và động vật hại cây Dẻ
• 3. CHƯƠNG 3: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 3.1. Điều kiện tự nhiên
• 3.1.1. Vị trí địa lý. Thổ nhưỡng
• 3.1.2. Khí hậu, thủy văn
• 3.1.3. Tài nguyên thực vật
• 3.1.4. Tài nguyên động vật
• 3.2. Điều kiện kinh tế, xã hội
• 3.2.1. Dân số và lao động. Giáo dục, đào tạo
• 3.2.2. Nhận xét chung
• 3.2.3. Thế mạnh và tiềm năng
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Hiện trạng các loài côn trùng và động vật hại Dẻ tại Chí Linh
• 4.1.1. Thành phần loài
• 4.1.1.1. Côn trùng và côn trùng gây hại. Động vật và động vật gây hại
• 4.1.2. Phân bố côn trùng và côn trùng gây hại
• 4.1.2.1. Phân bố theo khu vực. Phân bố côn trùng theo đai cao
• 4.1.3. Các loại côn trùng và động vật hại Dẻ chủ yếu
• 4.1.3.1. Mô tả đặc điểm sinh học, sinh thái của các loài côn trùng và động vật chính hại Dẻ
• 4.1.3.1.1. Dế mèn nâu nhỏ. Xén tóc vân hình sao
• 4.1.3.1.2. Bọ hung nâu lớn
• 4.1.3.1.3. Bọ hung nâu nhỏ
• 4.1.3.1.4. Bọ hung nâu xám
• 4.1.3.1.5. Sóc chuột hải nam
• 4.2. Đề xuất một số giải pháp quản lý côn trùng và động vật hại rừng Dẻ tại Chí Linh, Hải Dương
• 4.2.1. Thực trạng các giải pháp quản lý sử dụng tài nguyên rừng Dẻ ở khu vực nghiên cứu. Đề xuất các giải pháp quản lý côn trùng và động vật hại rừng Dẻ
• 4.2.1.1. Biện pháp sinh học. Biện pháp cơ giới
• 4.2.1.2. Biện pháp hóa học. Phòng trừ cụ thể cho các loài sâu hại chủ yếu
• 4.2.1.2.1. Đối với loài bọ que hại lá. Đối với các loài rệp
• 4.2.1.2.2. Đối với các loài Bọ xít và sâu cuốn lá hại Dẻ
• 4.2.1.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả phòng trừ sâu hại
• 4.2.1.4. Mô hình quản lý tổng hợp sâu và động vật hại Dẻ
• 4.2.1.4.1. Chuẩn bị nhân lực, phương tiện, vật tư, kinh phí
• 4.2.1.4.2. Xây dựng mạng lưới điều tra, dự tính, dự báo
• KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Quản Lý Côn Trùng Hại Cây Dẻ Gai Yên Thế

Rừng dẻ gai Yên Thế (Castanopsis boisii) đóng vai trò quan trọng tại Chí Linh, Hải Dương, đặc biệt ở các xã Hoàng Hoa Thám và Bắc An. Với đặc điểm tái sinh chồi mạnh, cây dẻ gai trở thành loài ưu thế, tạo nên các vạt rừng rộng lớn. Rừng dẻ không chỉ duy trì sinh thái mà còn cung cấp lâm sản ngoài gỗ giá trị, góp phần vào sinh kế của cộng đồng. Tuy nhiên, rừng dẻ đang đối mặt với nguy cơ tàn phá từ côn trùng và động vật hại. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá trị sinh thái, cảnh quan và kinh tế của khu vực. Việc quản lý côn trùng hại dẻ gai hiệu quả là vô cùng cần thiết để bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá này. Nghiên cứu của Nguyễn Văn Tiền (2014) nhấn mạnh vai trò quan trọng của rừng dẻ trong việc duy trì sinh thái môi trường và cung cấp nguồn thu nhập cho người dân địa phương.

1.1. Tầm quan trọng của cây dẻ gai tại Chí Linh Hải Dương

Cây dẻ gai Chí Linh đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và cung cấp nguồn lâm sản ngoài gỗ có giá trị kinh tế. Rừng dẻ tự nhiên là nguồn thu nhập đáng kể cho người dân địa phương. Việc bảo vệ rừng dẻ góp phần thực hiện sự nghiệp phát triển nông thôn mới. Diện tích rừng Dẻ lớn nhất của tỉnh Hải Dương, tập trung chủ yếu trên các xã Hoàng Hoa Thám và Bắc An.

1.2. Các loại dịch hại cây dẻ gai phổ biến hiện nay

Hiện nay, rừng dẻ gai đang chịu tác động lớn từ rầy và bọ que, dẫn đến tình trạng diện tích rừng bị tàn phá nghiêm trọng. Sự bùng phát của dịch sâu hại gây thiệt hại nhanh chóng và có nguy cơ phá hủy hệ sinh thái của cả khu vực. Việc xác định và kiểm soát các loại dịch hại cây dẻ gai là ưu tiên hàng đầu.

II. Thách Thức Vấn Đề Quản Lý Côn Trùng Hại Dẻ Gai

Mặc dù côn trùng có mặt khắp nơi và đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái, bao gồm thụ phấn và kiểm soát các loài gây hại, nhưng sự bùng phát của một số loài côn trùng hại dẻ gai đang gây ra nhiều thách thức. Việc sử dụng thuốc hóa học để tiêu diệt sâu hại có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến các loài côn trùng có ích, phá vỡ cân bằng sinh thái và gây ô nhiễm môi trường. Do đó, cần có các giải pháp quản lý côn trùng hiệu quả, đúng phương pháp, thời điểm và đối tượng gây hại, đồng thời bảo vệ các loài côn trùng khác.

2.1. Tác động tiêu cực của việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học

Việc lạm dụng thuốc trừ sâu cho dẻ gai có thể dẫn đến tiêu diệt cả côn trùng có ích, phá vỡ cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Cần có các biện pháp thay thế an toàn và hiệu quả hơn. Sử dụng thuốc hóa học có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho hệ sinh thái rừng, ô nhiễm nguồn nước và ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân địa phương.

2.2. Yêu cầu quản lý côn trùng hại dẻ gai hiệu quả an toàn

Quản lý côn trùng và động vật hại dẻ gai cần dựa trên quan điểm tiêu diệt côn trùng hiệu quả, đúng phương pháp, thời điểm, đúng đối tượng gây hại và không ảnh hưởng đến các loài côn trùng khác. Cần áp dụng các biện pháp phòng trừ sinh học, cơ giới và hóa học một cách hợp lý. Quản lý hiệu quả cần giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.

2.3. Các loài sâu bệnh hại đang phá hoại cây dẻ gai

Theo các thông tin gần đây cho thấy, diện tích rừng Dẻ đang bị Rầy và Bọ que phá hoại mạnh, nhiều diện tích rừng Dẻ đã biến mất. Sự bùng phát dịch sâu hại gây thiệt hại nhanh chóng có nguy cơ phá hủy hệ sinh thái của cả khu vực. Cần nhanh chóng xác định và phòng trừ để tránh ảnh hưởng lâu dài đến năng suất và chất lượng hạt dẻ gai.

III. Phương Pháp Quản Lý Sinh Học Côn Trùng Hại Cây Dẻ Gai

Biện pháp sinh học là một trong những giải pháp quan trọng trong quản lý côn trùng hại dẻ gai Yên Thế. Sử dụng các loài côn trùng thiên địch, vi sinh vật có ích để kiểm soát quần thể sâu hại là một phương pháp bền vững và thân thiện với môi trường. Các nghiên cứu về côn trùng ký sinh và côn trùng ăn thịt có thể giúp xác định các tác nhân sinh học hiệu quả để phòng trừ sâu hại.

3.1. Sử dụng thiên địch để phòng trừ sâu hại dẻ gai

Nghiên cứu về các loài côn trùng thiên địch của sâu hại dẻ gai có thể giúp xác định các tác nhân sinh học hiệu quả. Các loài bọ ngựa, bọ xít, kiến, ruồi và ong ký sinh có thể được sử dụng để kiểm soát quần thể sâu hại. Viện Nghiên cứu Lâm nghiệp đã thực hiện dự báo thời kỳ xuất hiện các lứa sâu trong năm, dự báo mật độ sâu và khả năng hình thành dịch và dự báo mức độ gây hại.

3.2. Ứng dụng các chế phẩm sinh học trong phòng trừ sâu bệnh

Các chế phẩm sinh học như nấm Beauveria bassiana và Metazhizium có thể được sử dụng để phòng trừ sâu róm thông và các loại sâu hại khác. Các chế phẩm này an toàn cho môi trường và không gây hại cho con người. Hiện nay số lượng loài sâu này đã giảm đi rõ rệt chứng tỏ tác dụng tích cực của loài Rhizophogus grandis là rất tốt, việc nhân rộng loài này là nhân tố quan trọng để điều chỉnh mật độ loài Dendrotonus micans.

IV. Biện Pháp Cơ Giới và Hóa Học Quản Lý Động Vật Hại Dẻ

Bên cạnh biện pháp sinh học, các biện pháp cơ giới như bẫy, rào chắn và thu gom thủ công cũng có thể được áp dụng để quản lý động vật hại dẻ gai, đặc biệt là các loài gặm nhấm như sóc chuột. Trong trường hợp cần thiết, có thể sử dụng biện pháp hóa học một cách hạn chế và có kiểm soát, tuân thủ các quy định về an toàn và môi trường.

4.1. Các biện pháp cơ giới đơn giản hiệu quả cao

Sử dụng bẫy, rào chắn và thu gom thủ công là các biện pháp cơ giới đơn giản nhưng hiệu quả để kiểm soát các loài động vật hại dẻ gai. Bẫy có thể được sử dụng để bắt các loài gặm nhấm, trong khi rào chắn có thể ngăn chúng tiếp cận cây dẻ. Cần kiểm tra bẫy thường xuyên và thay thế mồi nếu cần thiết.

4.2. Lưu ý khi sử dụng biện pháp hóa học thuốc trừ sâu

Sử dụng thuốc trừ sâu cần tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn về liều lượng, thời gian và phương pháp phun. Chỉ sử dụng thuốc khi thật sự cần thiết và ưu tiên các loại thuốc có tính chọn lọc cao, ít độc hại cho môi trường và con người. Cần đảm bảo an toàn cho người phun thuốc và các loài sinh vật không phải mục tiêu.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Quản Lý Côn Trùng Hại Dẻ Tại Chí Linh

Nghiên cứu của Nguyễn Văn Tiền (2014) đã khảo sát hiện trạng côn trùng và động vật hại dẻ tại Chí Linh, Hải Dương, xác định thành phần loài, phân bố và đặc điểm sinh học của các loài gây hại chủ yếu. Dựa trên kết quả nghiên cứu, tác giả đề xuất các giải pháp quản lý côn trùng và động vật hại rừng dẻ phù hợp với điều kiện địa phương.

5.1. Kết quả nghiên cứu về thành phần loài sâu hại tại Chí Linh

Nghiên cứu đã xác định được các loài côn trùng và động vật gây hại cho cây dẻ gai yên thế tại Chí Linh, bao gồm dế mèn nâu nhỏ, xén tóc vân hình sao, bọ hung nâu lớn, bọ hung nâu nhỏ, bọ hung nâu xám và sóc chuột hải nam. Mô tả đặc điểm sinh học, sinh thái của các loài côn trùng và động vật chính hại Dẻ . Cần có biện pháp phòng trừ phù hợp cho từng loài.

5.2. Đề xuất giải pháp quản lý côn trùng hại dẻ dựa trên nghiên cứu

Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý côn trùng và động vật hại rừng dẻ tại Chí Linh, bao gồm biện pháp sinh học, cơ giới và hóa học. Cần xây dựng mô hình quản lý tổng hợp sâu và động vật hại dẻ, chuẩn bị nhân lực, phương tiện, vật tư, kinh phí và xây dựng mạng lưới điều tra, dự tính, dự báo.

5.3. Tầm quan trọng của mạng lưới điều tra và dự báo

Việc xây dựng một mạng lưới điều tra và dự báo sâu bệnh hại là rất quan trọng để phát hiện sớm các ổ dịch và có biện pháp phòng trừ kịp thời. Mạng lưới này cần có sự tham gia của các chuyên gia, cán bộ lâm nghiệp và người dân địa phương. Công tác dự tính, dự báo loài Sâu róm thông được Viện Nghiên cứu Lâm nghiệp thực hiện năm 1967 làm cơ sở cho việc sử dụng phương pháp sinh học trong phòng trừ.

VI. Kết Luận Hướng Nghiên Cứu Quản Lý Côn Trùng Dẻ Tương Lai

Việc quản lý côn trùng và động vật hại dẻ gai hiệu quả là vô cùng quan trọng để bảo vệ nguồn tài nguyên quý giá này. Cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các giải pháp phòng trừ sâu bệnh dẻ gai bền vững, thân thiện với môi trường và phù hợp với điều kiện địa phương. Sự tham gia của cộng đồng và các cơ quan chức năng là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công.

6.1. Tổng kết các giải pháp quản lý côn trùng hiệu quả nhất

Các giải pháp quản lý côn trùng hiệu quả nhất bao gồm biện pháp sinh học, cơ giới và hóa học (sử dụng hạn chế và có kiểm soát). Cần áp dụng các biện pháp này một cách tổng hợp và phù hợp với từng loài gây hại. Điều quan trọng là phải kết hợp các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát để giảm thiểu thiệt hại.

6.2. Đề xuất hướng nghiên cứu sâu hơn về quản lý sâu bệnh dẻ

Cần tiếp tục nghiên cứu về đặc điểm sinh học, sinh thái của các loài sâu bệnh hại dẻ gai, tìm kiếm các tác nhân sinh học mới để phòng trừ sâu hại và đánh giá hiệu quả của các biện pháp quản lý hiện tại. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu về tác động của biến đổi khí hậu đến sự phát triển của sâu bệnh hại và đề xuất các giải pháp thích ứng. Cần xây dựng mô hình quản lý tổng hợp sâu và động vật hại dẻ, chuẩn bị nhân lực, phương tiện, vật tư, kinh phí .

Tổng quan nghiên cứu

Rừng Dẻ gai Yên Thế (Castanopsis boisii Hickel et A. Camus, 1922) tại thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương là một nguồn tài nguyên rừng đặc sản có giá trị kinh tế và sinh thái quan trọng. Với diện tích rừng Dẻ lớn nhất tỉnh Hải Dương, tập trung chủ yếu ở các xã Hoàng Hoa Thám và Bắc An, rừng Dẻ đóng vai trò duy trì cân bằng sinh thái và cung cấp nguồn thu nhập cho cộng đồng địa phương. Tuy nhiên, hiện trạng rừng Dẻ đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi các loài côn trùng và động vật gây hại, đặc biệt là sự bùng phát của Rầy và Bọ que, làm giảm năng suất và chất lượng rừng, ảnh hưởng đến sinh kế người dân.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiện trạng các loài côn trùng và động vật hại rừng Dẻ, mô tả đặc điểm sinh học, sinh thái của các loài chính hại, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý hiệu quả, góp phần bảo tồn và phát triển bền vững rừng Dẻ tại thị xã Chí Linh. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 8/2013 đến tháng 3/2014, tập trung điều tra tại các khu vực rừng Dẻ thuần loài và hỗn giao trong thị xã.

Việc quản lý côn trùng và động vật hại rừng Dẻ không chỉ giúp bảo vệ tài nguyên rừng mà còn góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời hỗ trợ phát triển nông thôn mới tại địa phương. Các chỉ số về mật độ côn trùng gây hại và mức độ thiệt hại được thu thập chi tiết, làm cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp phòng trừ tổng hợp phù hợp với điều kiện thực tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý sâu bệnh hại tổng hợp (Integrated Pest Management - IPM), nhấn mạnh sự cân bằng sinh thái giữa các loài côn trùng gây hại và thiên địch. Lý thuyết sinh thái quần thể côn trùng được áp dụng để phân tích sự phát sinh, phát triển và phân bố của các loài gây hại trong hệ sinh thái rừng Dẻ. Ngoài ra, mô hình sinh học và sinh thái học của các loài côn trùng và động vật hại được sử dụng để mô tả đặc điểm vòng đời, tập tính và ảnh hưởng đến cây Dẻ.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Côn trùng gây hại: các loài côn trùng làm tổn thương cây Dẻ qua việc ăn lá, đục thân, hút dịch hoặc hại rễ.
• Thiên địch: các loài côn trùng ăn thịt hoặc ký sinh giúp kiểm soát quần thể sâu hại.
• Mật độ và mức độ gây hại: chỉ số đo lường số lượng cá thể gây hại và mức độ ảnh hưởng đến cây trồng.
• Phương pháp phòng trừ tổng hợp (IPM): kết hợp các biện pháp sinh học, cơ giới, hóa học nhằm kiểm soát sâu bệnh hiệu quả và bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu điều tra thực địa, phỏng vấn người dân địa phương và thu thập mẫu côn trùng tại các ô tiêu chuẩn (300 m²) và tuyến điều tra trải rộng trên các khu vực rừng Dẻ. Cỡ mẫu gồm 12 ô tiêu chuẩn được bố trí đại diện cho toàn bộ khu vực nghiên cứu, với 10% số cây Dẻ trong mỗi ô được khảo sát chi tiết.

Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả mật độ, tỷ lệ có sâu, phương sai và hệ số biến động để đánh giá mức độ gây hại. So sánh sự khác biệt giữa các ô tiêu chuẩn được thực hiện bằng kiểm định U hoặc T tùy theo điều kiện dữ liệu. Ngoài ra, phương pháp bẫy đèn được áp dụng để thu hút và xác định các loài côn trùng hoạt động về đêm.

Timeline nghiên cứu gồm ba đợt điều tra thực địa:

• Đợt 1: 01/09/2013 - 15/09/2013
• Đợt 2: 20/10/2013 - 05/11/2013
• Đợt 3: 10/11/2013 - 30/12/2013

Các phương pháp bổ trợ gồm phỏng vấn người dân để thu thập thông tin về sinh kế và nhận thức về côn trùng, động vật hại; kế thừa tài liệu khoa học trong và ngoài nước để mô tả đặc điểm sinh học các loài gây hại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đa dạng loài côn trùng và động vật hại: Tổng cộng ghi nhận 102 loài côn trùng thuộc 35 họ và 10 bộ, trong đó Bộ cánh vẩy (Lepidoptera) và Bộ cánh cứng (Coleoptera) chiếm 65,68% tổng số loài. Có 72 loài côn trùng gây hại thực vật, với 50% là loài hại lá. Ngoài ra, 57 loài động vật (thú và chim) được ghi nhận, trong đó 17 loài được xác định là động vật gây hại cho rừng Dẻ.

2. Mật độ và mức độ gây hại: Có 12 loài côn trùng có mật độ lớn, điển hình như Bọ que nhỏ (Sipyloidea sipylus), Sâu róm lớn màu xám (Dendrolimus sp.), Sâu kèn nhỏ (Acanthopsyche sp.), và Sâu cuốn lá (Pandemis sp.). Mật độ các loài này được đánh giá ở mức +++ (mật độ lớn). Động vật gây hại chủ yếu là các loài gặm nhấm và dơi, với mật độ cao như Sóc đen (Ratufa bicolor) và Chuột nhà (Rattus flavipectus).

3. Phân bố côn trùng theo khu vực và độ cao: Xã Hoàng Hoa Thám và Bắc An là hai khu vực có mật độ côn trùng gây hại cao nhất, được xác định là vùng trọng điểm cần tập trung quản lý. Phân bố côn trùng theo độ cao không có sự khác biệt lớn, với tỷ lệ loài phân bố ở chân, sườn và đỉnh đồi tương đối đồng đều.

4. Ảnh hưởng sinh thái và kinh tế: Các loài côn trùng và động vật hại làm giảm năng suất hạt Dẻ, gây trụi lá, đục thân và hại rễ, ảnh hưởng đến khả năng tái sinh và phát triển bền vững của rừng Dẻ. Theo đánh giá, sự bùng phát dịch sâu hại có thể dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế và sinh thái nếu không được kiểm soát kịp thời.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự bùng phát côn trùng và động vật hại là do điều kiện khí hậu thuận lợi, mật độ rừng Dẻ cao và thiếu các biện pháp quản lý hiệu quả. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về quản lý sâu bệnh hại tổng hợp trong lâm nghiệp, nhấn mạnh vai trò của thiên địch và cân bằng sinh thái trong kiểm soát dịch hại.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc áp dụng IPM đã chứng minh hiệu quả trong việc giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ đa dạng sinh học. Việc sử dụng thuốc hóa học truyền thống không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn làm giảm số lượng thiên địch, dẫn đến mất cân bằng sinh thái và bùng phát dịch hại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mật độ các loài côn trùng theo khu vực và độ cao, bảng tổng hợp mật độ và mức độ gây hại của các loài chính, giúp minh họa rõ ràng tình hình dịch hại và hỗ trợ cho việc ra quyết định quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng biện pháp sinh học: Sử dụng các loài thiên địch tự nhiên như bọ ngựa, bọ xít ăn thịt để kiểm soát quần thể sâu hại, giảm thiểu sử dụng thuốc hóa học. Thời gian thực hiện: ngay trong mùa sinh trưởng của cây Dẻ; Chủ thể: Ban quản lý rừng và các tổ chức bảo vệ thực vật.

2. Biện pháp cơ giới: Thu gom và tiêu hủy các ổ sâu, tổ mối, quả bị hại để giảm nguồn gây hại. Thực hiện định kỳ hàng tháng trong mùa sinh trưởng; Chủ thể: Người dân địa phương phối hợp với cán bộ kỹ thuật.

3. Sử dụng thuốc hóa học có chọn lọc: Khi mật độ sâu vượt ngưỡng kinh tế, sử dụng thuốc sinh học hoặc thuốc hóa học có độ độc thấp, đúng liều lượng và thời điểm để hạn chế ảnh hưởng đến thiên địch và môi trường. Thời gian: theo dự báo dịch hại; Chủ thể: Ban quản lý rừng và người dân.

4. Xây dựng mạng lưới điều tra, dự báo: Thiết lập hệ thống giám sát mật độ côn trùng và động vật hại thường xuyên, sử dụng bẫy đèn và các phương pháp điều tra để dự báo sớm và có biện pháp ứng phó kịp thời. Thời gian: liên tục hàng năm; Chủ thể: Trung tâm bảo vệ thực vật và Ban quản lý rừng.

5. Tuyên truyền và đào tạo nâng cao nhận thức: Tổ chức các lớp tập huấn cho người dân về nhận biết sâu bệnh, biện pháp phòng trừ an toàn và hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực quản lý dịch hại tại cộng đồng. Thời gian: hàng năm; Chủ thể: UBND địa phương, các tổ chức nông lâm nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý tài nguyên rừng: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách quản lý rừng Dẻ hiệu quả, bảo vệ tài nguyên và phát triển bền vững.

2. Cán bộ kỹ thuật bảo vệ thực vật: Áp dụng các phương pháp điều tra, phân tích và biện pháp phòng trừ tổng hợp trong công tác quản lý sâu bệnh hại rừng.

3. Người dân và cộng đồng địa phương: Nâng cao nhận thức về vai trò của côn trùng và động vật hại, tham gia tích cực vào công tác bảo vệ rừng và phòng trừ dịch hại.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành lâm nghiệp, sinh thái học: Tham khảo tài liệu về đặc điểm sinh học, sinh thái các loài côn trùng và động vật hại, cũng như phương pháp nghiên cứu và quản lý dịch hại tổng hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần quản lý côn trùng và động vật hại rừng Dẻ?
   Quản lý giúp bảo vệ năng suất và chất lượng rừng Dẻ, duy trì cân bằng sinh thái và đảm bảo sinh kế cho người dân. Ví dụ, sự bùng phát của Bọ que nhỏ đã làm giảm đáng kể diện tích rừng Dẻ tại Chí Linh.

2. Phương pháp điều tra côn trùng được thực hiện như thế nào?
   Sử dụng điều tra trên ô tiêu chuẩn, tuyến điều tra và bẫy đèn để thu thập mẫu và quan sát mật độ, phân bố các loài. Phương pháp này giúp đánh giá chính xác tình hình dịch hại.

3. Biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM) là gì?
   IPM là sự kết hợp các biện pháp sinh học, cơ giới và hóa học nhằm kiểm soát sâu bệnh hiệu quả, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và thiên địch.

4. Có những loài côn trùng nào gây hại chính cho cây Dẻ?
   Các loài như Bọ que nhỏ (Sipyloidea sipylus), Sâu róm lớn màu xám (Dendrolimus sp.), Sâu kèn nhỏ (Acanthopsyche sp.) có mật độ lớn và gây thiệt hại nghiêm trọng.

5. Làm thế nào để người dân tham gia bảo vệ rừng Dẻ?
   Thông qua tuyên truyền, đào tạo kỹ thuật phòng trừ sâu bệnh, người dân có thể chủ động phát hiện và xử lý kịp thời các ổ dịch, góp phần bảo vệ rừng bền vững.

Kết luận

• Đã xác định được 102 loài côn trùng và 57 loài động vật tại rừng Dẻ Chí Linh, trong đó 72 loài côn trùng và 17 loài động vật gây hại chính.
• Mật độ các loài gây hại như Bọ que nhỏ và Sâu róm lớn màu xám ở mức cao, đe dọa nghiêm trọng đến tài nguyên rừng.
• Phân bố côn trùng gây hại tập trung chủ yếu tại xã Hoàng Hoa Thám và Bắc An, cần ưu tiên quản lý tại các khu vực này.
• Đề xuất các giải pháp quản lý tổng hợp bao gồm biện pháp sinh học, cơ giới, hóa học và xây dựng mạng lưới dự báo dịch hại.
• Khuyến nghị tăng cường tuyên truyền, đào tạo và phối hợp giữa các bên liên quan để bảo vệ và phát triển bền vững rừng Dẻ tại thị xã Chí Linh.

Tiếp theo, cần triển khai các mô hình quản lý tổng hợp sâu bệnh hại, đồng thời mở rộng nghiên cứu để cập nhật dữ liệu và điều chỉnh biện pháp phù hợp với biến đổi môi trường. Mời các nhà quản lý, cán bộ kỹ thuật và cộng đồng địa phương cùng tham gia thực hiện các giải pháp nhằm bảo vệ tài nguyên rừng quý giá này.