Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Vật Học và Biện Pháp Phòng Trừ Rầy Nâu Nhỏ Hại Lúa

Rầy nâu nhỏ phân bố rộng khắp các vùng trồng lúa ở châu Á. Ngoài tác hại trực tiếp, rầy nâu nhỏ còn là môi giới truyền bệnh virus cho cây lúa, gây ra các bệnh như lùn sọc đen, vàng lùn, lùn xoắn lá. Sự xuất hiện trở lại của rầy nâu nhỏ vào vụ xuân năm 2009 đã gây thiệt hại nghiêm trọng tại 5 tỉnh phía Bắc, với diện tích lúa bị hại lên đến hơn 10 ha. Đến vụ mùa 2009, rầy nâu nhỏ xuất hiện hầu hết các tỉnh đồng bằng sông Hồng, đặc biệt trên các giống nếp thơm, Bắc thơm số 7, Khang dân 18. Mức độ nhiễm rầy lưng trắng cũng khác nhau giữa các giống lúa.

Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để tìm ra các biện pháp phòng trừ rầy nâu nhỏ hiệu quả. Các biện pháp hóa học, sinh học và canh tác đều được xem xét. Tuy nhiên, do rầy nâu nhỏ nhanh chóng phát triển tính kháng thuốc, việc lựa chọn thuốc trừ rầy phù hợp trở nên khó khăn. Các nghiên cứu cũng tập trung vào việc phát triển các giống lúa kháng rầy và áp dụng các biện pháp canh tác để giảm mật độ rầy. Tuy nhiên, cần có thêm nghiên cứu để đánh giá hiệu quả của các biện pháp này trong điều kiện thực tế và tìm ra các giải pháp bền vững.

Nhiệt độ ảnh hưởng lớn đến vòng đời và khả năng sinh sản của rầy nâu nhỏ. Ở nhiệt độ thấp (18-27°C), số lượng trứng của một con cái tăng dần. Tuy nhiên, ở nhiệt độ cao (30°C), thời gian đẻ trứng ngắn và nhiều con cái chết. Ở điều kiện 25°C (ẩm độ 70,76%), vòng đời rầy ngắn nhất là 25 ngày, cao nhất là 31 ngày và trung bình là 27,29 ngày. Ở 30°C (ẩm độ 68,83%), vòng đời ngắn nhất là 22 ngày, cao nhất là 37 ngày, trung bình là 31,8 ngày. Nhiệt độ càng thấp, thời gian phát dục càng kéo dài.

Nghiên cứu về nhịp điệu sinh sản của rầy nâu nhỏ ở 25°C và 30°C cho thấy sự khác biệt rõ rệt. Ở 25°C, số lượng trứng đẻ mỗi ngày trên mỗi cá thể cái dao động từ 0 đến 62, trung bình là 44,07. Ở 30°C, số lượng trứng dao động từ 0 đến 53, trung bình là 36,32. Tổng số trứng đẻ trong vòng đời ở 25°C là 144,73, cao hơn so với 120,31 ở 30°C. Điều này cho thấy nhiệt độ ảnh hưởng lớn đến khả năng sinh sản của rầy nâu nhỏ.

Dấu hiệu ban đầu của sự xuất hiện của rầy nâu nhỏ thường là sự hiện diện của các cá thể rầy non và trưởng thành ở gốc và bẹ lá lúa. Lá lúa có thể xuất hiện các đốm vàng nhỏ. Khi mật độ rầy tăng cao, lá lúa bắt đầu khô héo từ dưới lên. Rầy non thường có màu trắng hoặc vàng nhạt, trong khi rầy trưởng thành có màu nâu sẫm. Việc quan sát kỹ các dấu hiệu này giúp phát hiện sớm sự gây hại của rầy nâu nhỏ.

Triệu chứng cháy rầy là giai đoạn nặng của sự gây hại của rầy nâu nhỏ. Lá lúa chuyển sang màu vàng úa, sau đó khô héo và chết. Cây lúa bị cháy rầy thường có màu nâu sẫm, giống như bị cháy. Cháy rầy thường xuất hiện thành từng đám, lan rộng nhanh chóng. Để phân biệt với các bệnh hại khác, cần kiểm tra kỹ sự hiện diện của rầy nâu nhỏ ở gốc và bẹ lá lúa. Cháy rầy có thể gây thiệt hại năng suất nghiêm trọng, thậm chí mất trắng.

Việc chọn giống lúa kháng rầy nâu là biện pháp phòng trừ hiệu quả và bền vững. Các giống lúa kháng rầy có khả năng chống chịu cao với sự gây hại của rầy, giúp giảm thiểu thiệt hại năng suất. Cần lựa chọn các giống lúa đã được kiểm nghiệm và chứng minh có khả năng kháng rầy tốt trong điều kiện địa phương. Tham khảo ý kiến của các chuyên gia và cán bộ khuyến nông để lựa chọn giống lúa phù hợp. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng rầy nâu có thể phát triển tính kháng với các giống lúa kháng, do đó cần luân phiên sử dụng các giống lúa khác nhau.

Bón phân cân đối là biện pháp quan trọng để tăng cường sức đề kháng của cây lúa với các loại sâu bệnh, trong đó có rầy nâu nhỏ. Bón phân đầy đủ và cân đối các chất dinh dưỡng (đạm, lân, kali) giúp cây lúa phát triển khỏe mạnh, tăng khả năng chống chịu với các tác động tiêu cực từ môi trường và sâu bệnh. Cần tuân thủ hướng dẫn của các chuyên gia và cán bộ khuyến nông về liều lượng và thời điểm bón phân phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng của cây lúa.

Hiện nay có nhiều loại thuốc trừ rầy nâu được sử dụng trên thị trường. Một số loại thuốc có hiệu quả cao bao gồm Chess 50WG, Penalty Gold 50EC, Alika 247ZC, Penalty 40WP, Sectox 100WP, Bassa 50EC. Tuy nhiên, hiệu quả của thuốc có thể khác nhau tùy thuộc vào điều kiện thời tiết, mật độ rầy và cách sử dụng. Cần tham khảo ý kiến của các chuyên gia và cán bộ khuyến nông để lựa chọn loại thuốc phù hợp và sử dụng đúng cách. Quan trọng là phải luân phiên thuốc để tránh hiện tượng kháng thuốc rầy nâu.

Khi phun thuốc trừ rầy nâu, cần tuân thủ các lưu ý sau: Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng. Sử dụng trang bị bảo hộ cá nhân (khẩu trang, găng tay, kính bảo hộ). Phun thuốc khi trời mát, tránh phun khi trời mưa hoặc nắng gắt. Phun đều lên toàn bộ cây lúa, đặc biệt là gốc và bẹ lá. Không phun thuốc gần khu dân cư, nguồn nước sinh hoạt hoặc khu chăn nuôi. Thu gom và xử lý bao bì thuốc sau khi sử dụng. Tuân thủ thời gian cách ly trước khi thu hoạch.

Rầy nâu có nhiều loài thiên địch, trong đó quan trọng nhất là: ong ký sinh trứng (Anagrus spp.), bọ xít bắt mồi (Cyrtorhinus lividipennis), nhện (Lycosa pseudoannulata), và các loài nấm ký sinh (Metarhizium anisopliae). Ong ký sinh trứng đẻ trứng vào trứng rầy, làm trứng rầy không nở được. Bọ xít bắt mồi ăn rầy non và trưởng thành. Nhện giăng tơ bắt rầy. Nấm ký sinh gây bệnh cho rầy.

Để bảo vệ và phát huy vai trò của thiên địch, cần thực hiện các biện pháp sau: Hạn chế sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, đặc biệt là các loại thuốc có độc tính cao đối với thiên địch. Trồng các loại cây có hoa ven bờ ruộng để cung cấp nguồn thức ăn cho ong ký sinh. Tạo môi trường sống thuận lợi cho nhện bằng cách giữ ẩm cho ruộng lúa. Sử dụng các loại thuốc trừ sâu sinh học có chọn lọc, ít ảnh hưởng đến thiên địch.