Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, với sản lượng xây dựng khu vực tư nhân chiếm trên 80% tổng sản lượng ngành. Tại Việt Nam, chi phí thi công xây dựng công trình là yếu tố quyết định hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp xây lắp, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và khả năng cạnh tranh trên thị trường. Theo ước tính, năng suất lao động ngành xây dựng Việt Nam chỉ đứng thứ 15/20 ngành kinh tế, với chi phí nhân công thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực ASEAN. Tuy nhiên, chi phí nhân công dự kiến sẽ tăng mạnh trong thời gian tới do mức lương tối thiểu liên tục được điều chỉnh tăng khoảng 5,3% năm 2019 so với năm trước.

Công tác quản lý chi phí thi công xây dựng tại các doanh nghiệp Việt Nam còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc kiểm soát chi phí phát sinh, phân tích biến động chi phí và áp dụng các công cụ quản lý hiện đại. Công ty Cổ phần Xây dựng và Chuyển giao Công nghệ Môi trường, với hơn 8 năm hoạt động và đã cổ phần hóa hoàn toàn, đang đối mặt với thách thức nâng cao hiệu quả quản lý chi phí thi công nhằm giảm thất thoát, lãng phí và tăng lợi nhuận.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng công tác quản lý chi phí thi công xây dựng tại công ty này từ năm 2010 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, đảm bảo cân bằng giữa chi phí, tiến độ và chất lượng công trình. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, giúp doanh nghiệp xây dựng Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi phí thi công xây dựng công trình, trong đó nổi bật là:

  • Mô hình tam giác quản lý dự án: Cân bằng ba yếu tố chi phí, tiến độ và chất lượng để đảm bảo thành công dự án.
  • Lý thuyết quản lý chi phí: Quản lý chi phí là quá trình lập kế hoạch, kiểm soát và điều chỉnh chi phí nhằm tối ưu hóa hiệu quả đầu tư.
  • Phân loại chi phí xây dựng: Chi phí được phân loại theo dự toán, nội dung, khoản mục, yếu tố và chức năng nhằm phục vụ các mục đích quản lý khác nhau.
  • Phương pháp quản lý chi phí theo công nghệ: Áp dụng các công cụ như phần mềm quản lý chi phí Cendibuilding 2 và iBom để theo dõi, phân tích và dự báo chi phí thi công.

Các khái niệm chính bao gồm: chi phí trực tiếp (vật liệu, nhân công, máy thi công), chi phí chung, thu nhập chịu thuế, định mức hao phí, và các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí thi công như chính sách nhà nước, giá cả thị trường, năng suất lao động, cơ sở vật chất kỹ thuật và tổ chức quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, kết hợp các phương pháp sau:

  • Thu thập và phân tích số liệu: Sử dụng dữ liệu thực tế từ công ty trong giai đoạn 2010 đến nay, bao gồm bảng tổng hợp chi phí, báo cáo tiến độ thi công, và các báo cáo kiểm soát chi phí.
  • Khảo sát hiện trạng: Điều tra thực tế công tác quản lý chi phí thi công tại công ty, thu thập ý kiến từ cán bộ quản lý và nhân viên thi công.
  • Phương pháp thống kê và so sánh: So sánh số liệu chi phí thực tế với dự toán, phân tích biến động chi phí theo từng hạng mục.
  • Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, thảo luận với các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý xây dựng để đánh giá và đề xuất giải pháp phù hợp.
  • Phương pháp kết hợp: Áp dụng các công cụ quản lý chi phí hiện đại và mô hình quản lý chi phí theo công nghệ để phân tích và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án thi công của công ty trong giai đoạn nghiên cứu, với phương pháp chọn mẫu là toàn diện nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí còn nhiều bất cập: Qua phân tích số liệu, chi phí nhân công chiếm khoảng 30-40% tổng chi phí thi công, trong khi chi phí vật liệu chiếm khoảng 45-50%. Tuy nhiên, tỷ lệ hao phí vật liệu và nhân công vượt định mức dự toán trung bình từ 5-8%, gây ảnh hưởng tiêu cực đến lợi nhuận dự án.

  2. Ứng dụng công nghệ quản lý chi phí chưa hiệu quả: Công ty đã triển khai phần mềm quản lý chi phí iBom và Cendibuilding 2 nhưng chưa khai thác triệt để các tính năng phân tích dự báo chi phí và kiểm soát tiến độ. Tỷ lệ sai lệch chi phí so với kế hoạch vẫn duy trì ở mức khoảng 10%.

  3. Năng lực quản lý chi phí của cán bộ còn hạn chế: Khảo sát cho thấy khoảng 60% cán bộ quản lý chi phí chưa được đào tạo bài bản về quản lý chi phí xây dựng, dẫn đến việc lập dự toán và kiểm soát chi phí chưa chính xác, thiếu kịp thời.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Biến động giá nguyên vật liệu, chi phí nhân công tăng do chính sách lương tối thiểu, cùng với tổ chức thi công chưa hợp lý là nguyên nhân chính làm tăng chi phí thi công. So với các doanh nghiệp xây dựng lớn trong nước, công ty còn thiếu sự đầu tư vào công nghệ và quản lý hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các bất cập trong quản lý chi phí thi công là do sự thiếu đồng bộ trong quy trình quản lý, năng lực quản lý chi phí của cán bộ còn yếu và việc áp dụng công nghệ quản lý chưa hiệu quả. Kết quả này phù hợp với báo cáo của ngành xây dựng Việt Nam, cho thấy nhiều doanh nghiệp xây dựng vừa và nhỏ vẫn còn sử dụng phương pháp quản lý truyền thống, chưa tận dụng được các công cụ kỹ thuật số hiện đại.

Việc chi phí nhân công và vật liệu vượt định mức dự toán phản ánh sự biến động của thị trường và thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình thi công. Biểu đồ phân tích dòng tiền và báo cáo tiến độ thi công trên phần mềm iBom có thể được sử dụng để minh họa sự biến động chi phí theo thời gian và các hạng mục công trình, giúp nhà quản lý nhận diện kịp thời các điểm phát sinh chi phí vượt mức.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý chi phí, áp dụng các công cụ quản lý hiện đại và hoàn thiện quy trình quản lý chi phí thi công nhằm giảm thiểu thất thoát, nâng cao hiệu quả kinh doanh và tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình quản lý chi phí thi công: Xây dựng và chuẩn hóa quy trình quản lý chi phí từ khâu lập dự toán, kiểm soát chi phí trong thi công đến quyết toán dự án. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Quản lý dự án phối hợp với phòng Kế toán và phòng Kỹ thuật chịu trách nhiệm.

  2. Nâng cao năng lực quản lý chi phí cho cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý chi phí xây dựng, kỹ năng sử dụng phần mềm quản lý chi phí hiện đại. Mục tiêu đạt 80% cán bộ quản lý được đào tạo trong vòng 1 năm, do phòng Nhân sự phối hợp với các chuyên gia đào tạo thực hiện.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ quản lý chi phí: Khai thác triệt để các tính năng của phần mềm iBom và Cendibuilding 2 trong theo dõi, phân tích và dự báo chi phí thi công. Đầu tư nâng cấp phần mềm và đào tạo sử dụng trong 3 tháng, do phòng Công nghệ thông tin và phòng Kỹ thuật phối hợp thực hiện.

  4. Kiểm soát chặt chẽ chi phí nguyên vật liệu và nhân công: Thiết lập hệ thống kiểm soát vật tư, định mức tiêu hao nguyên vật liệu và nhân công theo từng hạng mục công trình, giảm tỷ lệ hao phí xuống dưới 3% trong vòng 1 năm. Phòng Vật tư và phòng Kỹ thuật chịu trách nhiệm triển khai.

  5. Xây dựng hệ thống báo cáo và đánh giá chi phí định kỳ: Thiết lập báo cáo chi phí thi công hàng tháng, phân tích biến động chi phí và đề xuất biện pháp điều chỉnh kịp thời. Thực hiện liên tục, do Ban Giám đốc và phòng Kế toán giám sát.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý chi phí thi công, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh.

  2. Cán bộ quản lý dự án và kỹ thuật thi công: Cung cấp kiến thức về quy trình quản lý chi phí, các công cụ và phương pháp kiểm soát chi phí thi công hiệu quả.

  3. Chuyên gia tư vấn và giám sát xây dựng: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm soát chi phí dự án, đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng và ngân sách.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn quản lý chi phí thi công xây dựng tại doanh nghiệp Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí thi công xây dựng là gì?
    Quản lý chi phí thi công là quá trình lập kế hoạch, kiểm soát và điều chỉnh các khoản chi phí phát sinh trong quá trình thi công nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong ngân sách đã được duyệt. Ví dụ, việc theo dõi chi phí vật liệu, nhân công và máy thi công để tránh vượt định mức dự toán.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến chi phí thi công xây dựng?
    Bao gồm các yếu tố khách quan như chính sách nhà nước, biến động giá nguyên vật liệu, cạnh tranh thị trường; và các yếu tố chủ quan như năng suất lao động, tổ chức quản lý, công nghệ thi công. Ví dụ, tăng lương tối thiểu làm chi phí nhân công tăng.

  3. Phương pháp xác định chi phí xây dựng công trình phổ biến hiện nay?
    Có hai phương pháp chính: tính theo khối lượng và đơn giá xây dựng chi tiết hoặc tổng hợp; và tính theo khối lượng hao phí vật liệu, nhân công, máy thi công cùng bảng giá tương ứng. Cả hai đều dựa trên hồ sơ thiết kế kỹ thuật và định mức tiêu chuẩn.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí thi công?
    Bằng cách hoàn thiện quy trình quản lý, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ quản lý hiện đại, kiểm soát chặt chẽ chi phí nguyên vật liệu và nhân công, đồng thời thiết lập hệ thống báo cáo và đánh giá định kỳ.

  5. Vai trò của phần mềm quản lý chi phí trong thi công xây dựng?
    Phần mềm giúp theo dõi tiến độ, phân tích chi phí, dự báo biến động và kiểm soát ngân sách hiệu quả hơn. Ví dụ, phần mềm iBom hỗ trợ báo cáo tiến độ thi công và phân tích dòng tiền, giúp nhà quản lý ra quyết định kịp thời.

Kết luận

  • Quản lý chi phí thi công xây dựng là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả và sự tồn tại của doanh nghiệp xây dựng.
  • Thực trạng quản lý chi phí tại Công ty Cổ phần Xây dựng và Chuyển giao Công nghệ Môi trường còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong kiểm soát chi phí phát sinh và ứng dụng công nghệ.
  • Nghiên cứu đã phân tích chi tiết các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí thi công.
  • Các giải pháp tập trung vào hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và kiểm soát chi phí nguyên vật liệu, nhân công.
  • Giai đoạn tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm phát triển bền vững doanh nghiệp.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí thi công xây dựng, góp phần phát triển doanh nghiệp và ngành xây dựng Việt Nam!