Tổng quan nghiên cứu

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh (ĐH SPKT TP.HCM) là một trong những cơ sở đào tạo hàng đầu về giáo viên kỹ thuật và dạy nghề tại Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên kỹ thuật trở thành yêu cầu cấp thiết. Theo số liệu thống kê, từ năm học 2013 đến 2017, số lượng sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật trúng tuyển dao động khoảng 300-400 sinh viên mỗi năm, với tổng số sinh viên đang học khoảng 1.500-1.700 người. Tuy nhiên, thực trạng nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập của sinh viên ngành này còn nhiều hạn chế. Cụ thể, hơn 60% sinh viên có nhận thức chưa đầy đủ về nghề giáo viên dạy nghề, 80% sinh viên chọn ngành học vì lý do chủ quan không liên quan đến đam mê nghề nghiệp, và gần 44% sinh viên có thái độ học tập lơ là, thụ động. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập của sinh viên khối ngành sư phạm kỹ thuật tại ĐH SPKT TP.HCM, góp phần đào tạo ra những nhà giáo giỏi chuyên môn, vững tay nghề và có đạo đức nghề nghiệp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên năm thứ nhất, thứ ba và thứ tư của các ngành sư phạm kỹ thuật trong giai đoạn từ năm 2013 đến 2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng đào tạo, nâng cao hiệu quả học tập và phát triển nguồn nhân lực giáo viên kỹ thuật đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển kinh tế xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về nhận thức nghề nghiệp và lý thuyết về thái độ học tập. Nhận thức nghề nghiệp được hiểu là quá trình con người nhận biết, tìm hiểu về nghề nghiệp mình theo đuổi, bao gồm hiểu biết về vai trò, chức năng, đặc điểm lao động và yêu cầu phẩm chất của nghề giáo viên dạy nghề. Thái độ học tập là trạng thái tâm lý chủ quan, thể hiện qua nhận thức, xúc cảm và hành vi học tập, quy định tính tự giác, tích cực trong học tập của sinh viên. Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: nhận thức cảm tính và lý tính, thái độ tích cực và tiêu cực, động lực học tập, phẩm chất nghề nghiệp, và chuẩn giáo viên dạy nghề theo Thông tư số 30/2010/TT-BLĐTBXH. Mối quan hệ biện chứng giữa nhận thức và thái độ được làm rõ, trong đó nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp thúc đẩy thái độ học tập tích cực, từ đó nâng cao hiệu quả đào tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp phân tích định lượng và định tính. Dữ liệu được thu thập từ 312 sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật thuộc các năm học thứ nhất, thứ ba và thứ tư tại ĐH SPKT TP.HCM, cùng 28 giảng viên tham gia phỏng vấn và lấy ý kiến chuyên gia. Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các ngành đào tạo sư phạm kỹ thuật. Công cụ khảo sát là bảng hỏi được thiết kế dựa trên cơ sở lý thuyết và các tiêu chí đánh giá nhận thức nghề nghiệp, thái độ học tập. Dữ liệu thu thập được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS, sử dụng các phép tính trung bình, phần trăm, kiểm định thống kê để đánh giá thực trạng và mối quan hệ giữa các biến. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2017, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất giải pháp và thực nghiệm các giải pháp tại trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức nghề nghiệp chưa đầy đủ: Hơn 60% sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật có nhận thức chưa đầy đủ về nghề giáo viên dạy nghề, đặc biệt là về vai trò xã hội, đặc điểm lao động và yêu cầu phẩm chất nghề nghiệp. Ví dụ, nhiều sinh viên chưa hiểu rõ chức năng giáo dục và phát triển học sinh của nghề giáo viên dạy nghề.

  2. Lý do chọn ngành học chủ quan: Khoảng 80% sinh viên đăng ký học ngành sư phạm kỹ thuật vì các lý do chủ quan như thuận tiện, miễn giảm học phí, hoặc áp lực gia đình, không dựa trên niềm đam mê nghề nghiệp. Điều này dẫn đến thái độ học tập thiếu nghiêm túc và thiếu động lực phát triển nghề nghiệp.

  3. Thái độ học tập còn hạn chế: Tỷ lệ sinh viên có thái độ học tập lơ là, không tích cực chiếm khoảng 43,9%. Hơn 1/3 sinh viên có kết quả học tập trung bình, thể hiện qua việc thiếu chuyên cần, ít tự học và không chủ động tham gia các hoạt động học tập trên lớp và ở nhà.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Các yếu tố như phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, thiếu môi trường thực hành nghề, điều kiện sinh hoạt và nhận thức nghề nghiệp thấp đã tác động tiêu cực đến thái độ học tập của sinh viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập của sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật tại ĐH SPKT TP.HCM còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo và hiệu quả học tập. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc sinh viên chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về nghề giáo viên dạy nghề ngay từ đầu, cũng như thiếu môi trường thực hành và truyền thông về vai trò, ý nghĩa của nghề. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với các báo cáo về thái độ học tập và nhận thức nghề nghiệp của sinh viên ngành giáo dục kỹ thuật tại một số quốc gia đang phát triển. Việc thiếu động lực học tập và nhận thức nghề nghiệp đúng đắn làm giảm sự chủ động, sáng tạo trong học tập, ảnh hưởng đến kết quả học tập và sự phát triển năng lực nghề nghiệp. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập theo từng năm học, bảng so sánh lý do chọn ngành học và mức độ tham gia hoạt động học tập, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng thay đổi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến nội dung chương trình đào tạo: Tập trung phát triển kỹ năng dạy học chuyên ngành và kỹ năng thực hành nghề cho sinh viên, đảm bảo chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu thực tiễn và phát triển năng lực nghề nghiệp. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Ban giám hiệu, Viện Sư phạm Kỹ thuật, các khoa chuyên ngành.

  2. Xây dựng và triển khai môn học “Nhập môn sư phạm kỹ thuật”: Môn học này giúp sinh viên hiểu rõ về nghề giáo viên dạy nghề, vai trò, chức năng và yêu cầu của nghề, từ đó nâng cao nhận thức nghề nghiệp ngay từ năm đầu. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Viện Sư phạm Kỹ thuật, giảng viên chuyên môn.

  3. Tổ chức môi trường thực hành và thúc đẩy hoạt động thực tập sư phạm: Tăng cường các hoạt động thực hành, thực tập tại các cơ sở đào tạo nghề, doanh nghiệp để sinh viên tiếp cận thực tế nghề nghiệp, nâng cao kỹ năng và thái độ học tập tích cực. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Viện Sư phạm Kỹ thuật, phòng thực tập, doanh nghiệp đối tác.

  4. Triển khai công tác truyền thông, quảng bá vai trò và ý nghĩa nghề nghiệp: Tổ chức các chương trình truyền thông, hội thảo, tọa đàm nhằm nâng cao nhận thức và định hướng giá trị nghề nghiệp cho sinh viên, tạo động lực học tập và gắn bó với nghề. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Phòng Công tác sinh viên, Viện Sư phạm Kỹ thuật.

Các giải pháp trên được đánh giá là cần thiết và khả thi, có thể góp phần nâng cao nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập của sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả học tập tại trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và các phòng ban quản lý đào tạo của các trường đại học sư phạm kỹ thuật: Giúp xây dựng chính sách đào tạo, cải tiến chương trình học và quản lý sinh viên hiệu quả hơn.

  2. Giảng viên và cán bộ quản lý Viện Sư phạm Kỹ thuật: Là cơ sở để thiết kế môn học, tổ chức thực hành và phát triển các hoạt động hỗ trợ sinh viên nâng cao nhận thức nghề nghiệp.

  3. Sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật: Giúp hiểu rõ hơn về nghề nghiệp tương lai, từ đó điều chỉnh thái độ học tập và phát triển bản thân phù hợp với yêu cầu nghề nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và cơ sở lý luận để nghiên cứu sâu hơn về nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập trong lĩnh vực giáo dục kỹ thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nhận thức nghề nghiệp của sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật lại quan trọng?
    Nhận thức nghề nghiệp giúp sinh viên hiểu rõ vai trò, chức năng và yêu cầu của nghề, từ đó hình thành thái độ học tập tích cực và phát triển kỹ năng cần thiết cho nghề nghiệp tương lai.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến thái độ học tập chưa tích cực của sinh viên là gì?
    Nguyên nhân bao gồm lựa chọn ngành học không dựa trên đam mê, phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, thiếu môi trường thực hành và điều kiện sinh hoạt chưa thuận lợi.

  3. Giải pháp nào hiệu quả nhất để nâng cao nhận thức nghề nghiệp cho sinh viên?
    Xây dựng và triển khai môn học “Nhập môn sư phạm kỹ thuật” giúp sinh viên có kiến thức cơ bản về nghề ngay từ đầu, kết hợp với truyền thông và môi trường thực hành thực tế.

  4. Làm thế nào để cải thiện thái độ học tập của sinh viên trong quá trình đào tạo?
    Cải tiến phương pháp giảng dạy lấy người học làm trung tâm, tăng cường thực hành, tạo động lực học tập qua truyền thông và hỗ trợ sinh viên trong học tập và sinh hoạt.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các trường đại học khác không?
    Có, các giải pháp và kết quả nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các trường đại học đào tạo ngành sư phạm kỹ thuật khác nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Kết luận

  • Hơn 60% sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật tại ĐH SPKT TP.HCM có nhận thức chưa đầy đủ về nghề giáo viên dạy nghề, ảnh hưởng đến thái độ học tập và kết quả học tập.
  • Khoảng 44% sinh viên có thái độ học tập lơ là, thụ động, trong đó hơn 1/3 có kết quả học tập trung bình.
  • Các yếu tố như phương pháp giảng dạy, môi trường thực hành, điều kiện sinh hoạt và nhận thức nghề nghiệp thấp là nguyên nhân chính tác động tiêu cực đến thái độ học tập.
  • Đề xuất các giải pháp cải tiến chương trình đào tạo, xây dựng môn học nhập môn, tăng cường thực hành và truyền thông nghề nghiệp được đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên kỹ thuật, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành giáo dục nghề nghiệp.

Next steps: Triển khai thực nghiệm các giải pháp đề xuất trong giai đoạn tiếp theo, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp để áp dụng rộng rãi.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và sinh viên ngành sư phạm kỹ thuật cần phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao nhận thức nghề nghiệp và thái độ học tập, góp phần xây dựng đội ngũ giáo viên kỹ thuật chất lượng cao cho tương lai.