Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế xã hội hiện nay, ngành xây dựng đóng vai trò quan trọng với tỷ trọng đầu tư chiếm khoảng 25-30% GDP cả nước. Chất lượng công trình xây dựng không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế mà còn tác động sâu sắc đến an toàn xã hội và môi trường. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều công trình xây dựng tại Việt Nam gặp phải các vấn đề về chất lượng như nứt, lún, thậm chí sập đổ, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Ví dụ điển hình là dự án cao tốc Đà Nẵng – Quảng Ngãi với tổng kinh phí đầu tư hơn 34.500 tỷ đồng, đã xảy ra nhiều sai phạm về chất lượng kỹ thuật, dẫn đến hư hỏng mặt đường chỉ sau thời gian ngắn đưa vào sử dụng.

Một trong những yếu tố then chốt quyết định chất lượng công trình là công tác tư vấn giám sát thi công xây dựng. Tư vấn giám sát không chỉ đảm bảo công trình thi công đúng thiết kế, tiêu chuẩn kỹ thuật mà còn kiểm soát tiến độ, an toàn lao động và bảo vệ môi trường. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng năng lực tư vấn giám sát tại Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng và Chuyển giao Công nghệ, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực nhằm cải thiện chất lượng công trình xây dựng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động giám sát thi công công trình xây dựng tại công ty này trong giai đoạn gần đây, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng xây dựng, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng tổng thể (TQM): Nhấn mạnh việc kiểm soát toàn diện các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình từ khâu khảo sát, thiết kế đến thi công và nghiệm thu.
  • Mô hình năng lực tổ chức tư vấn giám sát: Đánh giá năng lực dựa trên các yếu tố như trình độ chuyên môn, kinh nghiệm, hệ thống quản lý chất lượng và công nghệ áp dụng.
  • Khái niệm về chất lượng công trình xây dựng: Theo ISO 9000:2015, chất lượng là mức độ đáp ứng các yêu cầu và mong đợi của khách hàng, bao gồm các tiêu chí về an toàn, bền vững, kỹ thuật và mỹ thuật.
  • Các tiêu chuẩn và quy chuẩn xây dựng: TCVN 4118:2012, TCVN 8305:2009, QCVN 04-05:2012/BNNPTNT, Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 và Nghị định số 06/2021/NĐ-CP về quản lý chất lượng thi công xây dựng.

Ba khái niệm chính được tập trung nghiên cứu là: năng lực tư vấn giám sát, quản lý chất lượng thi công xây dựng, và vai trò của tư vấn giám sát trong đảm bảo tiến độ, an toàn và chất lượng công trình.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật, báo cáo ngành và các tài liệu liên quan đến quản lý chất lượng và tư vấn giám sát xây dựng.
  • Điều tra thực trạng: Thu thập dữ liệu thực tế tại Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng và Chuyển giao Công nghệ về tổ chức bộ máy, năng lực nhân sự, quy trình giám sát và các khó khăn gặp phải.
  • Phương pháp chuyên gia: Trao đổi, phỏng vấn các chuyên gia, lãnh đạo ngành và cán bộ công ty để đánh giá năng lực hiện tại và đề xuất giải pháp phù hợp.
  • Phân tích định lượng và định tính: Sử dụng số liệu về năng lực chuyên môn, tỷ lệ nhân sự có chứng chỉ hành nghề, mức độ tuân thủ quy trình giám sát để đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác tư vấn giám sát.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ cán bộ tư vấn giám sát tại công ty, với thời gian nghiên cứu từ năm 2020 đến 2022 nhằm phản ánh sát thực trạng và xu hướng phát triển.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực chuyên môn của đội ngũ tư vấn giám sát còn hạn chế: Khoảng 60% cán bộ tư vấn giám sát có chứng chỉ hành nghề phù hợp, trong khi 40% còn lại chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu về trình độ chuyên môn và kinh nghiệm thực tế. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng kiểm soát chất lượng thi công và xử lý các phát sinh kỹ thuật.

  2. Quy trình giám sát chưa được thực hiện nghiêm túc và đồng bộ: Chỉ khoảng 70% các dự án được giám sát đầy đủ theo quy định, còn lại có hiện tượng giám sát hình thức, thiếu kiểm tra hiện trường thường xuyên, dẫn đến sai sót kỹ thuật không được phát hiện kịp thời.

  3. Thiếu ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý giám sát: Công ty chưa triển khai hệ thống quản lý chất lượng điện tử hoặc phần mềm giám sát hiện trường, gây khó khăn trong việc tổng hợp, báo cáo và theo dõi tiến độ, chất lượng công trình.

  4. Mức thu nhập và chế độ đãi ngộ chưa tương xứng: Mức thu nhập trung bình của cán bộ tư vấn giám sát thấp hơn khoảng 20-30% so với mặt bằng chung ngành xây dựng, dẫn đến tình trạng thiếu động lực làm việc và nguy cơ suy giảm đạo đức nghề nghiệp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc đào tạo và cấp chứng chỉ hành nghề chưa được kiểm soát chặt chẽ, dẫn đến sự phân hóa năng lực trong đội ngũ tư vấn giám sát. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều doanh nghiệp tư vấn xây dựng trong nước, nơi mà việc áp dụng công nghệ và quản lý hiện đại còn hạn chế.

Việc thiếu giám sát hiện trường thường xuyên làm giảm hiệu quả phát hiện và xử lý các sai phạm kỹ thuật, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ nhân sự có chứng chỉ hành nghề và mức độ tuân thủ quy trình giám sát cho thấy mối tương quan chặt chẽ giữa năng lực cá nhân và chất lượng giám sát.

Mức thu nhập thấp cũng là một yếu tố quan trọng khiến đội ngũ tư vấn giám sát thiếu động lực, dễ dẫn đến tiêu cực và vi phạm đạo đức nghề nghiệp, làm giảm uy tín của công ty và chất lượng công trình. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao năng lực chuyên môn, cải thiện quy trình quản lý và áp dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả tư vấn giám sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và cấp chứng chỉ hành nghề cho cán bộ tư vấn giám sát: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, sát hạch năng lực định kỳ nhằm đảm bảo 100% cán bộ có chứng chỉ hành nghề phù hợp trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là phòng nhân sự phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Xây dựng và hoàn thiện quy trình giám sát thi công đồng bộ, nghiêm túc: Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015, thiết lập quy trình kiểm tra hiện trường định kỳ và đột xuất, đảm bảo 100% dự án được giám sát đầy đủ trong vòng 6 tháng. Ban giám đốc công ty chịu trách nhiệm triển khai.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý giám sát: Triển khai phần mềm quản lý dự án và giám sát thi công trực tuyến, giúp theo dõi tiến độ, chất lượng và báo cáo nhanh chóng, chính xác. Mục tiêu hoàn thành trong 9 tháng, do phòng công nghệ thông tin phối hợp với các đơn vị tư vấn công nghệ thực hiện.

  4. Cải thiện chế độ đãi ngộ và thu nhập cho đội ngũ tư vấn giám sát: Xây dựng chính sách lương thưởng cạnh tranh, tăng thu nhập tối thiểu 20% trong năm đầu tiên, đồng thời tạo môi trường làm việc chuyên nghiệp, khuyến khích phát triển nghề nghiệp. Ban lãnh đạo công ty và phòng nhân sự chịu trách nhiệm thực hiện.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập cơ chế xử lý nghiêm minh các sai phạm trong giám sát thi công, phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước để nâng cao hiệu lực pháp lý. Thực hiện ngay trong vòng 3 tháng tới, do ban kiểm soát nội bộ và phòng pháp chế đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các công ty tư vấn xây dựng và giám sát thi công: Giúp đánh giá năng lực hiện tại, nhận diện điểm yếu và áp dụng các giải pháp nâng cao chất lượng tư vấn giám sát, từ đó nâng cao uy tín và hiệu quả hoạt động.

  2. Chủ đầu tư dự án xây dựng: Cung cấp cơ sở để lựa chọn đơn vị tư vấn giám sát phù hợp, đảm bảo công trình được thi công đúng tiến độ, chất lượng và an toàn, giảm thiểu rủi ro đầu tư.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý chất lượng công trình và năng lực tư vấn giám sát, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  4. Các tổ chức đào tạo và cấp chứng chỉ hành nghề xây dựng: Tham khảo để thiết kế chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tư vấn giám sát, đáp ứng yêu cầu thực tiễn ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tư vấn giám sát thi công xây dựng là gì và vai trò của nó?
    Tư vấn giám sát là hoạt động kiểm tra, giám sát quá trình thi công để đảm bảo công trình thực hiện đúng thiết kế, tiêu chuẩn kỹ thuật và hợp đồng. Vai trò chính là bảo vệ quyền lợi chủ đầu tư, đảm bảo chất lượng, tiến độ và an toàn công trình.

  2. Năng lực tư vấn giám sát được đánh giá dựa trên những yếu tố nào?
    Bao gồm trình độ chuyên môn, kinh nghiệm thực tế, chứng chỉ hành nghề, khả năng áp dụng công nghệ và quy trình quản lý chất lượng. Năng lực này quyết định hiệu quả giám sát và chất lượng công trình.

  3. Những khó khăn phổ biến trong công tác tư vấn giám sát hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm năng lực chuyên môn chưa đồng đều, thiếu giám sát hiện trường thường xuyên, áp dụng công nghệ hạn chế, thu nhập thấp và thiếu chế tài xử lý vi phạm nghiêm minh.

  4. Luật và quy định nào quản lý công tác tư vấn giám sát xây dựng?
    Luật Xây dựng số 50/2014/QH13, Nghị định số 06/2021/NĐ-CP, Thông tư 10/2021/TT-BXD cùng các tiêu chuẩn kỹ thuật như TCVN 4118:2012, TCVN 8305:2009 quy định chi tiết về quản lý chất lượng và giám sát thi công xây dựng.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực tư vấn giám sát trong các công ty xây dựng?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, cấp chứng chỉ hành nghề nghiêm túc, hoàn thiện quy trình giám sát, ứng dụng công nghệ thông tin và cải thiện chế độ đãi ngộ nhằm thu hút và giữ chân nhân sự chất lượng.

Kết luận

  • Năng lực tư vấn giám sát là yếu tố quyết định chất lượng và an toàn công trình xây dựng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững ngành xây dựng.
  • Thực trạng tại Công ty Cổ phần Tư vấn Xây dựng và Chuyển giao Công nghệ cho thấy còn nhiều hạn chế về năng lực chuyên môn, quy trình giám sát và ứng dụng công nghệ.
  • Luật pháp và các tiêu chuẩn kỹ thuật đã tạo hành lang pháp lý vững chắc, nhưng việc thực thi còn nhiều bất cập cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo, quy trình, công nghệ và chính sách đãi ngộ nhằm nâng cao năng lực tư vấn giám sát trong thời gian tới.
  • Khuyến nghị các bên liên quan như doanh nghiệp, chủ đầu tư, cơ quan quản lý và tổ chức đào tạo phối hợp thực hiện để nâng cao chất lượng công trình xây dựng, đảm bảo an toàn và hiệu quả đầu tư.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các doanh nghiệp và cơ quan quản lý quan tâm áp dụng nghiên cứu này nhằm nâng cao năng lực tư vấn giám sát, góp phần phát triển ngành xây dựng Việt Nam bền vững và chuyên nghiệp hơn.