Tổng quan nghiên cứu

Hệ thống chính trị cơ sở đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức, vận động nhân dân thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, góp phần giữ vững ổn định chính trị và phát triển kinh tế - xã hội. Tại huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, với diện tích trên 30.128 ha và dân số khoảng 126.199 người, hệ thống chính trị cơ sở bao gồm các tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội hoạt động trên địa bàn 23 xã, thị trấn. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở tại 9 xã trong giai đoạn 2002-2014 nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng tổ chức, hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở ở huyện Can Lộc, xác định những ưu điểm, hạn chế và đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các xã Thiên Lộc, Thượng Lộc, Khánh Lộc, Thanh Lộc, Phú Lộc, Vĩnh Lộc, Yên Lộc, Vượng Lộc và Thuần Thiện. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống chính trị cơ sở, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân và củng cố ổn định chính trị tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về hệ thống chính trị và hệ thống chính trị cơ sở. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết hệ thống chính trị: Xem hệ thống chính trị là một chỉnh thể bao gồm các tổ chức Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, vận hành theo nguyên tắc và cơ chế nhất định nhằm thực thi quyền lực chính trị. Hệ thống chính trị cơ sở là cấp thấp nhất, gần dân nhất, có vai trò tổ chức, vận động nhân dân thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

  • Lý thuyết dân chủ cơ sở: Nhấn mạnh vai trò của quyền làm chủ của nhân dân trong hệ thống chính trị cơ sở, thể hiện qua các hoạt động bầu cử, giám sát, phản biện xã hội và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở.

Các khái niệm chính bao gồm: hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa, hệ thống chính trị cơ sở, quyền làm chủ của nhân dân, vai trò của Đảng Cộng sản, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp phương pháp logic, lịch sử, phân tích tổng hợp và khảo sát thực tiễn. Phương pháp điều tra xã hội học và thăm dò dư luận xã hội được áp dụng tại 9 xã của huyện Can Lộc nhằm thu thập số liệu về tổ chức, hoạt động và hiệu quả của hệ thống chính trị cơ sở.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 2.643 đảng viên, 221 đại biểu Hội đồng nhân dân, 190 cán bộ, công chức Ủy ban nhân dân và 317 ủy viên Mặt trận Tổ quốc tại các xã được chọn. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các xã điển hình. Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá định tính.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2002 đến năm 2014, tập trung phân tích các giai đoạn thực hiện Nghị quyết số 17-NQ/TW (2002) và Nghị quyết số 09-NQ/TU (2009) của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Tĩnh về đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động hệ thống chính trị cơ sở.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở:

    • 78,3% Đảng bộ xã đạt danh hiệu trong sạch vững mạnh năm 2013.
    • 26% Hội đồng nhân dân xã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, 57% Ủy ban nhân dân hoàn thành tốt nhiệm vụ.
    • Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể có tỷ lệ vững mạnh từ 48% đến 91,3% tùy tổ chức.

  2. Chất lượng đội ngũ cán bộ và đảng viên còn hạn chế:

    • 45,88% đảng ủy viên chỉ tốt nghiệp tiểu học và trung học cơ sở; 58,68% chưa được đào tạo lý luận chính trị.
    • 22,63% đại biểu Hội đồng nhân dân chỉ tốt nghiệp tiểu học và trung học cơ sở; 53,39% chưa được đào tạo trung cấp lý luận chính trị.
    • 42,63% cán bộ, công chức Ủy ban nhân dân chưa được đào tạo lý luận chính trị; 97,37% chưa được bồi dưỡng kiến thức quản lý hành chính nhà nước.

  3. Hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị cơ sở còn nhiều bất cập:

    • Một số Đảng bộ xã chậm đổi mới phương thức lãnh đạo, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ còn yếu.
    • Hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chưa phát huy tối đa vai trò.
    • Việc phối hợp giữa Mặt trận, các đoàn thể với chính quyền ở một số xã chưa tốt, chưa có quy chế phối hợp rõ ràng.
    • Chỉ có 27,2% xã đạt chuẩn hệ thống chính trị theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới.

  4. Quyền làm chủ của nhân dân chưa được phát huy đầy đủ:

    • 31,20% ý kiến khảo sát đánh giá tinh thần, trách nhiệm của cán bộ, công chức cấp xã còn yếu.
    • 13,96% ý kiến cho rằng nghị quyết của Đảng ủy xã chưa đáp ứng yêu cầu lãnh đạo phát triển kinh tế - xã hội.
    • Hoạt động chất vấn tại kỳ họp Hội đồng nhân dân chỉ đạt mức trung bình ở 33,33% xã khảo sát.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hệ thống chính trị cơ sở ở huyện Can Lộc đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội và ổn định chính trị địa phương. Tuy nhiên, chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên và hiệu quả hoạt động của các tổ chức trong hệ thống còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng lãnh đạo, quản lý và vận động nhân dân.

Nguyên nhân chủ yếu là do trình độ chuyên môn, lý luận chính trị của cán bộ còn thấp, phương thức lãnh đạo chưa đổi mới kịp thời, công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên và sự phối hợp giữa các tổ chức chưa chặt chẽ. Những hạn chế này làm giảm hiệu quả thực thi các chủ trương, chính sách, gây khó khăn trong việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành chính trị học cho thấy tình trạng này không chỉ riêng ở Can Lộc mà còn phổ biến ở nhiều địa phương khác, đặc biệt tại các vùng nông thôn. Việc nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, đổi mới phương thức lãnh đạo và tăng cường sự phối hợp giữa các tổ chức chính trị - xã hội là yêu cầu cấp thiết để hoàn thiện hệ thống chính trị cơ sở.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ đảng viên có trình độ lý luận chính trị, bảng phân loại kết quả hoạt động của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các xã, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của nhân dân về hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, đảng viên cơ sở

    • Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ chủ chốt đạt trình độ trung cấp lý luận chính trị trở lên trong vòng 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Huyện ủy phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Đổi mới phương thức lãnh đạo và quản lý của Đảng bộ xã

    • Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ.
    • Xây dựng và thực hiện quy chế phối hợp giữa Đảng, chính quyền, Mặt trận và các đoàn thể.
    • Thời gian: Triển khai ngay và đánh giá định kỳ hàng năm.

  3. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội

    • Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia các phong trào, thực hiện quy chế dân chủ cơ sở.
    • Đảm bảo kinh phí hoạt động đầy đủ, nâng cao chất lượng giám sát, phản biện xã hội.
    • Chủ thể: Ủy ban nhân dân xã phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

  4. Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân

    • Tập trung phát triển nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho người dân.
    • Thời gian: Kế hoạch 5 năm, gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới.
    • Chủ thể: Huyện ủy, Ủy ban nhân dân huyện và các xã.

  5. Xây dựng đội ngũ cán bộ cơ sở vững mạnh, có trách nhiệm và phong cách dân vận tốt

    • Tăng cường đào tạo kỹ năng công tác, nâng cao đạo đức công vụ, trách nhiệm phục vụ nhân dân.
    • Thực hiện đánh giá, khen thưởng và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
    • Chủ thể: Ban Tổ chức Huyện ủy, Ủy ban nhân dân xã.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, đảng viên và lãnh đạo các cấp chính quyền địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, hạn chế và giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động hệ thống chính trị cơ sở.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp đổi mới phương thức lãnh đạo, quản lý và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

  2. Nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành Chính trị học và Quản lý nhà nước

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về hệ thống chính trị cơ sở tại một địa phương điển hình.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, giảng dạy và tư vấn chính sách.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, chức năng và những khó khăn trong hoạt động để nâng cao hiệu quả vận động, giám sát và phản biện xã hội.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch hoạt động, phối hợp với chính quyền địa phương.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và quản lý nhà nước cấp tỉnh, huyện

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng chính sách phát triển hệ thống chính trị cơ sở phù hợp.
    • Use case: Đề xuất các chương trình đào tạo, cải cách hành chính và phát triển kinh tế - xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống chính trị cơ sở gồm những tổ chức nào?
    Hệ thống chính trị cơ sở bao gồm tổ chức Đảng, chính quyền (Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân), Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội hoạt động tại xã, phường, thị trấn. Đây là cấp gần dân nhất, thực hiện vai trò lãnh đạo, quản lý và vận động nhân dân.

  2. Tại sao năng lực đội ngũ cán bộ cơ sở lại quan trọng?
    Cán bộ cơ sở là người trực tiếp tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Năng lực và phẩm chất của họ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở và sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  3. Những khó khăn chính trong hoạt động của hệ thống chính trị cơ sở ở Can Lộc là gì?
    Bao gồm trình độ chuyên môn, lý luận chính trị của cán bộ còn thấp; phương thức lãnh đạo chưa đổi mới; công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên; sự phối hợp giữa các tổ chức chưa chặt chẽ; quyền làm chủ của nhân dân chưa được phát huy đầy đủ.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động hệ thống chính trị cơ sở?
    Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, đổi mới phương thức lãnh đạo, phát huy vai trò Mặt trận và các đoàn thể, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng đội ngũ cán bộ có trách nhiệm và phong cách dân vận tốt.

  5. Vai trò của Mặt trận Tổ quốc trong hệ thống chính trị cơ sở là gì?
    Mặt trận Tổ quốc là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện, tập hợp các tầng lớp nhân dân, đại diện quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, thực hiện giám sát, phản biện xã hội và vận động nhân dân thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

Kết luận

  • Hệ thống chính trị cơ sở ở huyện Can Lộc đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và ổn định chính trị địa phương.
  • Chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên và hiệu quả hoạt động của các tổ chức trong hệ thống còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng lãnh đạo và vận động nhân dân.
  • Nâng cao năng lực cán bộ, đổi mới phương thức lãnh đạo, phát huy vai trò Mặt trận và các đoàn thể là yêu cầu cấp thiết.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hệ thống chính trị cơ sở trong giai đoạn tới.
  • Khuyến nghị các cấp, ngành và địa phương phối hợp thực hiện đồng bộ các giải pháp để xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Triển khai các lớp đào tạo cán bộ, xây dựng quy chế phối hợp, tăng cường giám sát và phản biện xã hội. Mời các nhà quản lý, cán bộ cơ sở và nhà nghiên cứu tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hoạt động hệ thống chính trị cơ sở.