Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2020, Thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên đã đào tạo nghề cho gần 1.500 lao động nông thôn (LĐNT), trong đó trên 70% là nghề phi nông nghiệp. Tỷ lệ LĐNT có việc làm sau đào tạo đạt 100%, góp phần nâng tỷ lệ lao động có việc làm qua đào tạo trên địa bàn lên khoảng 75% năm 2020. Tuy nhiên, chất lượng nguồn lao động vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp, do nhiều nguyên nhân như nhận thức nghề nghiệp còn hạn chế, cơ sở vật chất đào tạo chưa đồng bộ, và thời gian đào tạo ngắn. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác đào tạo nghề cho LĐNT tại Thành phố Sông Công, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này nhằm đáp ứng nhu cầu tuyển dụng lao động của thị trường lao động địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý địa phương và khảo sát trực tiếp 220 lao động đã tham gia đào tạo nghề. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về lao động nông thôn và đào tạo nghề, trong đó lao động nông thôn được định nghĩa là lực lượng lao động hoạt động trong hệ thống kinh tế nông thôn với đặc điểm chủ yếu là lao động giản đơn, mang tính thời vụ và trình độ chuyên môn kỹ thuật còn hạn chế. Đào tạo nghề cho LĐNT là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp nhằm nâng cao năng lực lao động, thích ứng với yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và phát triển nông thôn mới. Luận văn áp dụng mô hình đánh giá hiệu quả công tác đào tạo nghề dựa trên hai tiêu chí chính: hiệu quả kinh tế (tăng thu nhập, giải quyết việc làm) và hiệu quả xã hội (đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực). Ngoài ra, các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo nghề được phân tích theo nhóm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, năng lực cơ sở đào tạo và chính sách, thể chế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND Thành phố Sông Công, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên và các tài liệu chính sách liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 220 lao động nông thôn đã tham gia đào tạo nghề, trong đó 100 người học nghề nông nghiệp, 100 người học nghề phi nông nghiệp và 20 người học nghề tại doanh nghiệp. Cỡ mẫu được xác định theo công thức Slovin với độ tin cậy 95%. Phương pháp xử lý số liệu sử dụng Microsoft Excel và thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá mức độ hài lòng và hiệu quả. Phân tích số liệu bao gồm thống kê mô tả, so sánh liên hoàn và phân tích tổng hợp nhằm đánh giá thực trạng, hiệu quả và các nhân tố ảnh hưởng đến công tác đào tạo nghề. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu gồm tỷ lệ có việc làm, tỷ lệ lao động qua đào tạo, tỷ lệ được tư vấn hướng nghiệp, tỷ lệ được vay vốn và các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế - xã hội của đào tạo nghề.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả công tác đào tạo nghề: Tỷ lệ LĐNT có việc làm sau đào tạo nghề tại TP Sông Công đạt 100% trong giai đoạn 2016-2020, góp phần nâng tỷ lệ lao động có việc làm qua đào tạo lên khoảng 75% năm 2020. Thu nhập bình quân sau đào tạo tăng từ 3-8 triệu đồng/tháng tùy ngành nghề, trong đó nghề mộc mỹ nghệ đạt mức thu nhập cao nhất khoảng 7-8 triệu đồng/tháng.

  2. Cơ cấu ngành nghề đào tạo: Trên 70% lao động được đào tạo thuộc nhóm nghề phi nông nghiệp, phù hợp với xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 30% lao động được đào tạo nghề nông nghiệp, chủ yếu tập trung vào kỹ thuật sản xuất nông nghiệp hiện đại.

  3. Những khó khăn trong công tác đào tạo: Khoảng 60% người lao động phản ánh thời gian đào tạo ngắn, thiếu tiết thực hành và thiết bị máy móc hiện đại. Hơn 50% người học cho biết nhận thức về nghề nghiệp còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả tiếp thu kiến thức. Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên còn thiếu và yếu về nghiệp vụ cũng là nguyên nhân chính làm giảm chất lượng đào tạo.

  4. Nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo: Các yếu tố như điều kiện tự nhiên, trình độ phát triển kinh tế, chính sách hỗ trợ, năng lực cơ sở đào tạo và sự phối hợp giữa các bên liên quan đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả công tác đào tạo nghề. Ví dụ, sự thiếu đồng bộ trong chính sách hỗ trợ và hạn chế về kinh phí đầu tư cơ sở vật chất làm giảm khả năng mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng đào tạo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác đào tạo nghề cho LĐNT tại TP Sông Công đã đạt được những thành tựu quan trọng, đặc biệt là tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt 100%, cao hơn nhiều so với mục tiêu tối thiểu 80% của đề án đào tạo nghề quốc gia. Tuy nhiên, chất lượng đào tạo vẫn còn nhiều hạn chế do các yếu tố khách quan và chủ quan như nhận thức nghề nghiệp, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như huyện Hàm Yên (Tuyên Quang) và huyện Thuận Thành (Bắc Ninh), TP Sông Công có điểm mạnh về tỷ lệ có việc làm nhưng cần cải thiện về chất lượng đào tạo và sự gắn kết giữa cơ sở đào tạo với doanh nghiệp. Việc sử dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ có việc làm và mức thu nhập sau đào tạo giữa các ngành nghề sẽ minh họa rõ nét hiệu quả kinh tế của công tác đào tạo nghề. Ngoài ra, bảng phân tích các nhân tố ảnh hưởng giúp làm rõ các điểm nghẽn cần khắc phục để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức nghề nghiệp cho LĐNT: Triển khai các chương trình tư vấn hướng nghiệp, phổ biến lợi ích của đào tạo nghề nhằm nâng cao ý thức và sự chủ động của người lao động trong việc lựa chọn ngành nghề phù hợp. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: UBND TP, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, các đoàn thể địa phương.

  2. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo: Tăng nguồn vốn đầu tư cho các trung tâm dạy nghề, trang bị máy móc hiện đại, phòng thực hành để nâng cao chất lượng đào tạo, đặc biệt là các nghề phi nông nghiệp. Thời gian thực hiện: 2022-2024. Chủ thể: UBND TP, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các nhà tài trợ.

  3. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo nâng cao nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm và cập nhật công nghệ mới cho giáo viên dạy nghề. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể: Trung tâm GDNN-GDTX TP, các trường đào tạo nghề.

  4. Tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp: Xây dựng mô hình đào tạo theo đơn đặt hàng, gắn kết chặt chẽ giữa học lý thuyết và thực hành tại doanh nghiệp, tạo điều kiện cho người học tiếp cận thực tế và có việc làm ngay sau đào tạo. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: Trung tâm dạy nghề, doanh nghiệp, UBND TP.

  5. Mở rộng chính sách hỗ trợ tài chính cho người học nghề: Tăng mức hỗ trợ học phí, chi phí đi lại, ăn ở cho các đối tượng ưu tiên như hộ nghèo, dân tộc thiểu số, người bị thu hồi đất canh tác nhằm khuyến khích tham gia học nghề. Thời gian thực hiện: 2022-2024. Chủ thể: UBND TP, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, các quỹ tín dụng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và đào tạo nghề: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo nghề phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội địa phương, nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề cho LĐNT.

  2. Các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và cơ sở đào tạo nghề: Tham khảo để cải tiến chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy, phát triển đội ngũ giáo viên và thiết bị đào tạo.

  3. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng lao động: Hiểu rõ nhu cầu nguồn nhân lực, phối hợp với các cơ sở đào tạo để đặt hàng đào tạo theo yêu cầu thực tế, nâng cao chất lượng lao động.

  4. Người lao động nông thôn và các tổ chức xã hội: Nắm bắt thông tin về các chính sách hỗ trợ, cơ hội học nghề và việc làm, từ đó chủ động tham gia các chương trình đào tạo nghề phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp nâng cao kỹ năng, trình độ chuyên môn cho lao động nông thôn, tạo điều kiện chuyển đổi nghề nghiệp, tăng thu nhập và góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  2. Hiệu quả đào tạo nghề được đánh giá như thế nào?
    Hiệu quả được đánh giá qua tỷ lệ có việc làm sau đào tạo, mức thu nhập tăng lên, sự phù hợp giữa kỹ năng đào tạo và nhu cầu thị trường lao động, cũng như sự hài lòng của người học và doanh nghiệp.

  3. Những khó khăn chính trong công tác đào tạo nghề tại TP Sông Công là gì?
    Bao gồm nhận thức nghề nghiệp thấp, cơ sở vật chất và thiết bị đào tạo chưa đáp ứng, thời gian đào tạo ngắn, đội ngũ giáo viên thiếu kỹ năng và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bên liên quan.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề?
    Cần tăng cường tuyên truyền, đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao năng lực giáo viên, liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp và mở rộng chính sách hỗ trợ tài chính cho người học.

  5. Ai là đối tượng được ưu tiên trong các chương trình đào tạo nghề?
    Ưu tiên người thuộc diện chính sách như hộ nghèo, dân tộc thiểu số, người bị thu hồi đất canh tác, người tàn tật và các nhóm yếu thế khác nhằm đảm bảo công bằng xã hội và hiệu quả đào tạo.

Kết luận

  • Công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại Thành phố Sông Công đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt là tỷ lệ có việc làm sau đào tạo đạt 100%.
  • Chất lượng đào tạo còn hạn chế do nhiều yếu tố như cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và nhận thức nghề nghiệp của người lao động.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo bao gồm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, chính sách và năng lực cơ sở đào tạo.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, tập trung vào nâng cao nhận thức, đầu tư cơ sở vật chất, đào tạo giáo viên và liên kết với doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp phối hợp nâng cao chất lượng đào tạo nghề, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương trong giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và đơn vị đào tạo cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo đào tạo nghề thực sự trở thành công cụ phát triển nguồn nhân lực bền vững cho lao động nông thôn Thành phố Sông Công.