Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội ngày càng mạnh mẽ, nhu cầu nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân tại huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ngày càng gia tăng, đặc biệt là trong lĩnh vực đầu tư xây dựng công trình hạ tầng. Giai đoạn 2016-2018, huyện Châu Đức đã triển khai nhiều dự án đầu tư công với tổng mức đầu tư đa dạng, tập trung vào các lĩnh vực như nông nghiệp, giao thông, giáo dục và y tế. Tuy nhiên, các dự án này thường gặp phải nhiều rủi ro tiềm ẩn ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng và hiệu quả đầu tư. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định và đánh giá các yếu tố rủi ro trong các dự án đầu tư xây dựng công trên địa bàn huyện Châu Đức, từ đó đề xuất các giải pháp giảm thiểu rủi ro nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn vốn đầu tư công. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng công giai đoạn 2016-2019 tại huyện Châu Đức, với đối tượng khảo sát là các cán bộ quản lý dự án, chủ đầu tư, tư vấn xây dựng, nhà thầu thi công và các bên liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ lãnh đạo địa phương nhận diện rủi ro, từ đó cải thiện công tác quản lý dự án, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản trị rủi ro và quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó có các mô hình quản lý dự án của Viện Quản lý Dự án Quốc tế (PMI) và các phân loại rủi ro trong dự án xây dựng được tổng hợp từ các nghiên cứu trước đây. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm các nội dung quản lý tổng thể, phạm vi, thời gian, chi phí, chất lượng, nhân lực, thông tin, rủi ro và hợp đồng. Quản lý dự án được xem là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, giám sát và kiểm soát toàn bộ các hoạt động nhằm đạt được mục tiêu dự án trong giới hạn thời gian và nguồn lực.

  2. Lý thuyết quản trị rủi ro: Rủi ro được định nghĩa là sự không chắc chắn có thể ảnh hưởng đến mục tiêu dự án. Các rủi ro trong dự án đầu tư xây dựng được phân loại theo nhiều góc độ như bản chất (tự nhiên, công nghệ, tài chính, chính trị xã hội), tính chủ quan và khách quan, phạm vi tương tác và giai đoạn đầu tư. Các nhóm rủi ro chính bao gồm rủi ro từ chủ đầu tư, tư vấn xây dựng, nhà thầu thi công, thầu phụ, cộng đồng địa phương và hệ thống văn bản pháp luật.

Các khái niệm chuyên ngành như “dự án đầu tư xây dựng công”, “quản lý dự án”, “rủi ro trong dự án xây dựng” được làm rõ để làm cơ sở cho việc phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Châu Đức về các dự án đầu tư xây dựng công giai đoạn 2016-2019; dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 130 cán bộ quản lý dự án, chủ đầu tư, tư vấn, nhà thầu và các bên liên quan tại huyện Châu Đức.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các cán bộ có kinh nghiệm và liên quan trực tiếp đến quản lý dự án đầu tư xây dựng công trên địa bàn.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha cho các thang đo rủi ro, phân tích so sánh và đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố rủi ro. Ngoài ra, phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu kết quả với các nghiên cứu trước đây nhằm làm rõ đặc điểm riêng của địa phương.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 11/2019 đến tháng 6/2020, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng rủi ro từ nhóm Chủ đầu tư: Các dự án đầu tư xây dựng công tại huyện Châu Đức gặp phải rủi ro do dự án phê duyệt không phù hợp, nguồn vốn phân bổ không đủ và không kịp thời, năng lực Ban quản lý hạn chế và thiếu trách nhiệm trong quản lý. Mức độ rủi ro nhóm này được đánh giá với điểm trung bình khoảng 12,2 trên thang đo khảo sát.

  2. Rủi ro từ nhóm Tư vấn xây dựng: Hồ sơ thiết kế và khảo sát có sai sót, tư vấn giám sát thiếu năng lực và công tác đấu thầu chưa chuyên nghiệp là những rủi ro nổi bật. Điểm trung bình đánh giá nhóm này đạt 11,5, cho thấy mức độ ảnh hưởng khá cao.

  3. Rủi ro từ nhóm Nhà thầu thi công: An toàn lao động chưa được đảm bảo, tiến độ thi công chậm, thiếu máy móc thiết bị và thiếu trách nhiệm trong thi công là các yếu tố rủi ro chính. Điểm trung bình nhóm này là 11,3.

  4. Rủi ro từ nhóm Thầu phụ, nhà cung ứng: Hủy hợp đồng, chậm trễ cung ứng vật tư, lao động tay nghề kém và nguyên vật liệu kém chất lượng được đánh giá là rủi ro nghiêm trọng nhất với điểm trung bình lên tới 10,7.

  5. Rủi ro từ nhóm Cộng đồng địa phương và Hệ thống văn bản pháp luật: Phản ứng tiêu cực của cộng đồng, biến động kinh tế, điều kiện tự nhiên và các quy định pháp luật về chất lượng, môi trường, an toàn lao động chưa đầy đủ hoặc chưa được thực thi nghiêm túc cũng góp phần làm tăng rủi ro cho dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các rủi ro trên xuất phát từ sự thiếu đồng bộ trong quản lý dự án, hạn chế về năng lực chuyên môn của các bên liên quan và sự chậm trễ trong phân bổ nguồn vốn. So với các nghiên cứu trong lĩnh vực xây dựng tại các địa phương khác, kết quả nghiên cứu tại huyện Châu Đức tương đồng về các nhóm rủi ro nhưng có mức độ ảnh hưởng khác nhau do đặc thù kinh tế - xã hội và quy mô dự án. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ đánh giá mức độ rủi ro từng nhóm yếu tố sẽ giúp lãnh đạo huyện dễ dàng nhận diện các điểm yếu cần tập trung cải thiện. Kết quả nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và nâng cao năng lực quản lý dự án nhằm giảm thiểu rủi ro, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực quản lý và giám sát của Chủ đầu tư: Đào tạo chuyên sâu cho Ban quản lý dự án về kỹ năng quản lý rủi ro, lập kế hoạch và giám sát tiến độ. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ lên ít nhất 85% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và các phòng ban liên quan.

  2. Cải thiện chất lượng tư vấn xây dựng: Áp dụng tiêu chuẩn nghiêm ngặt trong tuyển chọn tư vấn, tăng cường kiểm tra, giám sát hồ sơ thiết kế và khảo sát. Thời gian thực hiện trong 1 năm, nhằm giảm thiểu sai sót thiết kế xuống dưới 5%. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án và các đơn vị tư vấn.

  3. Nâng cao năng lực và trách nhiệm của Nhà thầu thi công và Thầu phụ: Tổ chức các khóa đào tạo về an toàn lao động, kỹ thuật thi công và quản lý tiến độ; đồng thời xây dựng cơ chế thưởng phạt rõ ràng. Mục tiêu giảm thiểu tai nạn lao động và chậm tiến độ dưới 10% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Chủ đầu tư phối hợp với các nhà thầu.

  4. Tăng cường vai trò của cộng đồng địa phương và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật: Tổ chức các buổi đối thoại với cộng đồng để nâng cao nhận thức và hỗ trợ dự án; đồng thời đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng công trình. Thời gian thực hiện trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở Tư pháp và các cơ quan liên quan.

  5. Xây dựng hệ thống quản lý rủi ro dự án đồng bộ: Áp dụng phần mềm quản lý dự án tích hợp chức năng nhận diện và cảnh báo rủi ro, giúp theo dõi tiến độ và chi phí hiệu quả hơn. Mục tiêu triển khai trong 1 năm, nâng cao hiệu quả quản lý dự án lên 20%. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án và phòng CNTT huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý dự án đầu tư công: Giúp nhận diện các rủi ro phổ biến và áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng và tiến độ dự án.

  2. Các nhà tư vấn xây dựng và nhà thầu thi công: Cung cấp thông tin về các yếu tố rủi ro trong quá trình thiết kế, thi công và quản lý dự án, từ đó cải thiện năng lực chuyên môn và trách nhiệm.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, Quản lý Dự án, Xây dựng: Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết quản trị rủi ro và thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng công tại địa phương.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Rủi ro trong dự án đầu tư xây dựng công là gì?
    Rủi ro là những sự kiện không chắc chắn có thể ảnh hưởng tiêu cực hoặc tích cực đến mục tiêu dự án, như chậm tiến độ, vượt chi phí hoặc sai sót kỹ thuật. Ví dụ, chậm trễ cung ứng vật tư là một rủi ro phổ biến trong thi công.

  2. Những nhóm yếu tố rủi ro chính trong dự án xây dựng công gồm những gì?
    Bao gồm rủi ro từ chủ đầu tư, tư vấn xây dựng, nhà thầu thi công, thầu phụ, cộng đồng địa phương và hệ thống văn bản pháp luật. Mỗi nhóm có các yếu tố cụ thể như năng lực quản lý, chất lượng hồ sơ thiết kế, an toàn lao động, phản ứng cộng đồng.

  3. Làm thế nào để đánh giá mức độ rủi ro trong dự án?
    Sử dụng các thang đo khảo sát, phân tích thống kê và đánh giá dựa trên các tiêu chí như tần suất xảy ra, mức độ ảnh hưởng và khả năng kiểm soát. Ví dụ, hệ số Cronbach’s Alpha được dùng để kiểm định độ tin cậy của thang đo.

  4. Giải pháp nào hiệu quả nhất để giảm thiểu rủi ro trong dự án đầu tư xây dựng công?
    Tăng cường năng lực quản lý, cải thiện chất lượng tư vấn và thi công, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường vai trò cộng đồng là các giải pháp đồng bộ được khuyến nghị.

  5. Tại sao việc quản lý rủi ro lại quan trọng trong các dự án đầu tư xây dựng công?
    Quản lý rủi ro giúp dự án đạt được mục tiêu về tiến độ, chi phí và chất lượng, giảm thiểu tổn thất và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn công. Ví dụ, việc nhận diện sớm rủi ro giúp chủ đầu tư có biện pháp ứng phó kịp thời, tránh chậm tiến độ.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý thuyết quản trị rủi ro và quản lý dự án đầu tư xây dựng công, làm rõ các khái niệm và phân loại rủi ro phù hợp với thực tiễn địa phương.
  • Thực trạng rủi ro tại huyện Châu Đức được đánh giá qua 6 nhóm yếu tố chính, trong đó rủi ro từ thầu phụ, nhà cung ứng và chủ đầu tư có mức độ ảnh hưởng cao nhất.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, cải thiện chất lượng tư vấn và thi công, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường vai trò cộng đồng.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ lãnh đạo huyện và các bên liên quan trong việc quản lý và giảm thiểu rủi ro dự án đầu tư xây dựng công.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác nhằm hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư công.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng công tại huyện Châu Đức, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương!