I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Trong bối cảnh giáo dục hiện đại, đọc hiểu văn bản trở thành một trong những nhiệm vụ quan trọng trong việc dạy học. Việc dạy đọc hiểu văn bản tự sự theo quan điểm tiếp nhận văn học không chỉ giúp học sinh (HS) phát triển kỹ năng đọc mà còn nâng cao khả năng tư duy phản biện. Phân tích văn bản tự sự là một phương pháp hiệu quả để HS có thể tiếp cận và cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm. Theo Trần Đình Sử, việc dạy văn không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là bồi dưỡng năng lực đọc cho HS, giúp các em trở thành những người đọc chủ động và sáng tạo. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc hình thành kỹ năng đọc hiểu cho HS, giúp các em có thể tự mình khám phá và đánh giá các giá trị văn học. Đánh giá văn bản không chỉ dừng lại ở việc hiểu nội dung mà còn là khả năng cảm nhận và phân tích các yếu tố nghệ thuật trong tác phẩm.
1.1. Một số vấn đề về lí thuyết tiếp nhận
Lí thuyết tiếp nhận văn học đã mở ra một hướng đi mới trong việc nghiên cứu và giảng dạy văn học. Theo quan điểm này, người đọc không chỉ là người tiếp nhận thụ động mà còn là một phần quan trọng trong quá trình sáng tạo văn học. Tiếp nhận văn học không chỉ là việc hiểu nội dung mà còn là khả năng cảm nhận và đánh giá các giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Điều này cho thấy vai trò của HS trong việc đọc hiểu văn bản là rất quan trọng. HS cần được trang bị những công cụ và phương pháp để có thể tự mình phân tích và đánh giá các tác phẩm văn học. Việc áp dụng lí thuyết tiếp nhận vào giảng dạy sẽ giúp HS phát triển tư duy độc lập và khả năng phản biện, từ đó nâng cao chất lượng dạy học văn học trong nhà trường.
1.2. Đọc hiểu theo loại thể
Mỗi thể loại văn học có những đặc điểm riêng, và việc đọc hiểu văn bản theo loại thể là một phương pháp quan trọng trong dạy học. Văn bản tự sự thường yêu cầu HS không chỉ hiểu nội dung mà còn phải cảm nhận được các yếu tố nghệ thuật, như không gian, thời gian và nhân vật. Việc phân tích các yếu tố này sẽ giúp HS có cái nhìn sâu sắc hơn về tác phẩm. Đánh giá văn bản tự sự cần được thực hiện một cách khoa học và có hệ thống, từ đó giúp HS phát triển khả năng tự đọc, tự học và khám phá các tác phẩm văn học khác. Điều này không chỉ giúp HS yêu thích văn học mà còn góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc.
II. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC ĐỌC HIỂU VĂN BẢN TỰ SỰ
Để tổ chức dạy học đọc hiểu văn bản tự sự hiệu quả, giáo viên cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực. Việc xây dựng một quy trình dạy học rõ ràng sẽ giúp HS dễ dàng tiếp cận và hiểu sâu về tác phẩm. Hướng dẫn đọc hiểu cần được thực hiện một cách linh hoạt, phù hợp với đặc điểm của từng văn bản. Giáo viên cần tạo ra môi trường học tập tích cực, khuyến khích HS tham gia vào các hoạt động thảo luận, phân tích và đánh giá văn bản. Kỹ năng đọc hiểu không chỉ là việc hiểu nội dung mà còn là khả năng cảm nhận và đánh giá các giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Việc tổ chức các hoạt động tương tác trên lớp sẽ giúp HS phát triển khả năng giao tiếp và tư duy phản biện.
2.1. Đặc điểm loại thể của tác phẩm tự sự
Tác phẩm tự sự có những đặc điểm riêng biệt, bao gồm cấu trúc, nhân vật và cốt truyện. Việc hiểu rõ các đặc điểm này sẽ giúp HS có cái nhìn sâu sắc hơn về tác phẩm. Phân tích văn bản tự sự cần được thực hiện một cách có hệ thống, từ đó giúp HS phát triển khả năng tự đọc và tự học. Giáo viên cần hướng dẫn HS cách nhận diện các yếu tố nghệ thuật trong tác phẩm, từ đó giúp các em cảm nhận được vẻ đẹp và giá trị của văn bản. Cảm nhận văn bản tự sự không chỉ dừng lại ở việc hiểu nội dung mà còn là khả năng đánh giá và phân tích các yếu tố nghệ thuật, từ đó hình thành cách đọc riêng có cá tính của mỗi HS.
2.2. Qui trình dạy đọc hiểu văn bản tự sự
Qui trình dạy đọc hiểu văn bản tự sự cần được xây dựng một cách khoa học và hợp lý. Giáo viên cần xác định rõ mục tiêu dạy học, từ đó lựa chọn các phương pháp và hình thức dạy học phù hợp. Việc tổ chức các hoạt động chuẩn bị cho HS trước khi đọc văn bản là rất quan trọng. HS cần được hướng dẫn cách tiếp cận văn bản, từ đó giúp các em có thể tự mình khám phá và đánh giá các giá trị văn học. Đánh giá văn bản cũng cần được thực hiện một cách khách quan và công bằng, từ đó giúp HS nhận ra những điểm mạnh và điểm yếu trong quá trình đọc hiểu của mình.