I. Tổng Quan Đào Tạo Nghề Giải Quyết Việc Làm Thái Bình
Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nguồn nhân lực trở thành yếu tố then chốt quyết định sự thành công của công cuộc đổi mới. Giáo dục và đào tạo đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng thế hệ người Việt Nam mới, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Dạy nghề là một bộ phận quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân. Hiện nay, với sự tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ, nhiều ngành sản xuất mới xuất hiện đòi hỏi trình độ tay nghề và độ chính xác cao. Việt Nam với nguồn lao động dồi dào, giá nhân công rẻ cùng các chính sách ưu tiên đầu tư trực tiếp nước ngoài đã thu hút nhiều doanh nghiệp FDI. Yếu tố này đặt ra nhiều vấn đề với đào tạo nói chung và dạy nghề nói riêng để đáp ứng yêu cầu xã hội và sản xuất. Tuy nhiên, một thực tế là mặc dù có nhiều cơ sở dạy nghề được mở ra, hệ thống trường dạy nghề được đầu tư, các ngành nghề hết sức phong phú nhưng lượng người học không nhiều, các doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp FDI không tuyển được lao động như mong muốn. Ngoài ra, bên cạnh việc dạy nghề ngắn hạn đáp ứng nhu cầu xã hội thì việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cũng cần được chú trọng hơn nữa.
1.1. Vai trò của đào tạo nghề trong phát triển kinh tế nông thôn
Đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn là nhiệm vụ quan trọng nhằm cung cấp kiến thức, kỹ năng, trình độ chuyên môn nghiệp vụ và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn để họ làm việc hiệu quả, năng suất, góp phần cải thiện đời sống của họ, đảm bảo thực hiện mục tiêu CNH - HĐH nông nghiệp, nông thôn hiện nay. Cần có sự hỗ trợ hơn nữa của Nhà nước, sự quan tâm, đóng góp của toàn xã hội để giải quyết vấn đề việc làm ở khu vực nông thôn. Công tác cho vay vốn từ quỹ quốc gia hỗ trợ việc làm, vay từ ngân hàng phục vụ người nghèo, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng góp phần quan trọng vào việc giải quyết việc làm tại chỗ.
1.2. Tầm quan trọng của nguồn nhân lực chất lượng cao
Hiện nay, chiến lược phát triển kinh tế đất nước nói chung và phát triển kinh tế nông thôn nói riêng luôn gắn với sự phát triển của nguồn lực con người. Vì thực tế, dù ở giai đoạn phát triển nào con người vẫn là trọng tâm quyết định sự thay đổi của xã hội. Vì vậy, nguồn nhân lực cần phải qua đào tạo để phát triển toàn diện hơn gắn với giải quyết việc làm cho lao động nông thôn. Một trong những mảng đào tạo đặc biệt cần thiết hiện nay là đào tạo nghề cho người lao động, hơn cả là đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn.
II. Thực Trạng Đáng Báo Động Về Đào Tạo Nghề Tại Thái Bình
Tình hình lao động nông thôn thời kỳ CNH, HĐH đặt ra yêu cầu nhất định về trình độ học vấn và tay nghề. Do đó, đào tạo và bồi dưỡng nghề là giải pháp cơ bản để giải quyết việc làm ở nông thôn. Với điều kiện kinh tế và lao động nông thôn hiện nay, để mở rộng đào tạo, bồi dưỡng nghề có hiệu quả cần đa dạng hóa các hình thức đào tạo. Ngày 27/11/2009, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định 1956/QĐ - TTg phê duyệt đề án 1956 về “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”. Đề án đã góp phần giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho nông thôn và hoàn thành mục tiêu chương trình quốc gia xây dựng nông thôn mới. Tuy nhiên, tỷ lệ lao động "sống" được với nghề còn ít, các ngành nghề phi nông nghiệp hầu như không có người học vì nhu cầu sử dụng lao động phi nông nghiệp tại các vùng nông thôn rất ít. Trong khi đó, một số nghề mà học viên có nhu cầu thật sự lại không có trong danh mục đào tạo nghề.
2.1. Hạn chế của đề án 1956 về đào tạo nghề
Đề án được đầu tư lớn, nhưng nhiều lao động nông thôn khi được đào tạo xong vẫn không có việc làm, nhiều người vẫn làm nghề nông hoặc sản xuất theo phương thức cũ. Một số lao động vẫn không tha thiết với dạy nghề mà tìm kiếm các cơ hội việc làm tại các thành phố lớn do người lao động không có vốn để chuyển sang nghề mới, sản phẩm làm ra không có nơi tiêu thụ, thời gian học ngắn không đủ để thành thạo nghề. Dạy nghề cho lao động nông thôn hiện nay mới chỉ đạt đến hiệu quả đào tạo, đào tạo cho đủ chỉ tiêu, chứ chưa chú trọng gắn với nhu cầu của xã hội.
2.2. Bất cập trong đào tạo nghề cho đồng bào dân tộc thiểu số
Bất cập nhất là việc đào tạo nghề ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số, chưa tính đến tính khả dụng của nghề sau khi được đào tạo và cả đặc điểm địa lý, văn hóa các vùng này. Cần có kế hoạch khảo sát thị trường lao động hàng năm, nắm bắt kịp thời thông tin lao động theo từng nghề để có cơ sở tư vấn, định hướng kịp thời cho người lao động xác định chọn đúng nghề để học hoặc tự tạo được việc làm ổn định. Hỗ trợ tìm đầu ra cho sản phẩm cũng là một cách thức quan trọng để thu hút người lao động học nghề và gắn bó với nghề mà mình được học.
2.3. Thiếu sự liên kết giữa đào tạo nghề và nhu cầu doanh nghiệp
Việc đào tạo nghề phải gắn với nhu cầu của xã hội và doanh nghiệp. Có như vậy người lao động mới mặn mà với các chương trình đào tạo do đề án mang lại. Tránh tình trạng người lao động sau khi đào tạo không tìm được việc làm hoặc không tự tạo được việc làm phù hợp gây lãng phí tiền của Nhà nước cũng như công sức, thời gian của người đi học.
III. Giải Pháp Đột Phá Nâng Cao Hiệu Quả Đào Tạo Nghề Thái Bình
Để giải quyết hiệu quả hơn vấn đề việc làm ở nông thôn, Thái Bình tiếp tục tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp kết hợp phát triển kinh tế - xã hội, tăng việc làm tại chỗ với đưa lao động đi làm việc ở tỉnh ngoài, nước ngoài. Trước hết là phải có hệ thống giải pháp đồng bộ, cụ thể nhằm thực hiện có hiệu quả chủ trương, giải pháp mà Nghị quyết HNTƯ 9 (khóa IX) đã chỉ ra. Công tác cho vay vốn từ quỹ quốc gia hỗ trợ việc làm, vay từ Ngân hàng phục vụ người nghèo, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng đã góp phần quan trọng vào việc giải quyết việc làm tại chỗ. Nhận thấy đào tạo nghề và giải quyết việc làm là 02 nhiệm vụ hàng đầu, cần chú trọng trong lao động nông thôn hiện nay nói chung và lao động nông thôn tại tỉnh Thái Bình nói riêng.
3.1. Phát triển kinh tế xã hội để tạo việc làm tại chỗ
Thái Bình xác định nhóm giải pháp chủ yếu để giải quyết việc làm tại chỗ cho người lao động là phát triển kinh tế - xã hội. Tập trung phát triển toàn diện sản xuất nông nghiệp, nâng cao năng suất và sản lượng, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và phát triển kinh tế biển. Thực hiện đồng thời các biện pháp đẩy mạnh thâm canh, luân canh tăng vụ, hình thành các vùng chuyên canh, sản xuất hàng hóa tập trung như: lúa gạo, rau quả xuất khẩu; đánh bắt, nuôi trồng các loại cây – con có giá trị kinh tế cao.
3.2. Hỗ trợ trực tiếp người lao động tìm kiếm việc làm
Về nhóm giải pháp hỗ trợ trực tiếp, tạo điều kiện để nhân dân tự tạo việc làm hoặc tìm việc làm. Tỉnh đã tập trung quy hoạch lại mạng lưới trường, trung tâm dạy nghề, lập quỹ để hỗ trợ đào tạo nghề. Củng cố, nâng cao năng lực và chất lượng đào tạo nghề. Khuyến khích, tạo điều kiện đưa dạy nghề về xã, phường. Tỉnh đã thành lập tại Trường dạy nghề giao thông vận tải, thành lập 7 trung tâm dạy nghề , cấp giấy phép mở trường dạy nghề cho 30 cơ sở.
3.3. Đa dạng hóa các hình thức đào tạo nghề
Cần đa dạng hóa các hình thức đào tạo nghề, từ ngắn hạn đến dài hạn, từ chính quy đến vừa học vừa làm. Các chương trình đào tạo cần được thiết kế linh hoạt, phù hợp với trình độ và nhu cầu của từng đối tượng lao động. Đặc biệt, cần chú trọng đến việc đào tạo nghề theo hình thức "cầm tay chỉ việc", giúp người lao động nhanh chóng nắm vững kỹ năng nghề.
IV. Chính Sách Hỗ Trợ Phát Triển Nguồn Nhân Lực Thái Bình
Năm 2010, Thái Bình triển khai các dự án đào tạo nghề cho lao động ở nông thôn, giải quyết việc làm, hỗ trợ kinh phí đào tạo cho sinh viên, những hộ gia đình thuộc diện thu hồi đất, đã đạt được một số kết quả nhất định. Đây cũng là một trong 19 tiêu chí của chương trình xây dựng nông thôn mới ở Thái Bình đã và đang được ưu tiên thực hiện. Thái Bình xác định nhóm giải pháp chủ yếu để giải quyết việc làm tại chỗ cho người lao động là phát triển kinh tế - xã hội. Cần có sự hỗ trợ hơn nữa của Nhà nước, sự quan tâm, đóng góp của toàn xã hội.
4.1. Đầu tư vào cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy nghề
Cần tăng cường đầu tư vào cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy nghề, đảm bảo các cơ sở dạy nghề có đủ điều kiện để đào tạo nghề chất lượng cao. Đồng thời, cần thường xuyên cập nhật và đổi mới trang thiết bị dạy nghề để đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.
4.2. Xây dựng đội ngũ giáo viên dạy nghề chất lượng
Cần xây dựng đội ngũ giáo viên dạy nghề có trình độ chuyên môn cao, có kinh nghiệm thực tế và có tâm huyết với nghề. Đồng thời, cần thường xuyên bồi dưỡng nâng cao trình độ cho giáo viên dạy nghề để đáp ứng yêu cầu của công tác đào tạo trong tình hình mới.
4.3. Tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp
Cần tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp, tạo điều kiện cho học viên được thực tập tại doanh nghiệp, giúp học viên làm quen với môi trường làm việc thực tế và nâng cao kỹ năng nghề. Đồng thời, cần khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào quá trình xây dựng chương trình đào tạo, giúp chương trình đào tạo sát với yêu cầu của doanh nghiệp.
V. Nghiên Cứu Điển Hình Về Đào Tạo Nghề Việc Làm Tại Thái Bình
Nghiên cứu các mô hình thành công tại Thái Bình, như Làng Nguyễn với bánh cáy, Làng Chiếu Hưng Nhân, và Làng Vườn Bách Thuận, có thể cung cấp thông tin chi tiết về các ngành nghề truyền thống và cách chúng đã được duy trì và phát triển. Điều này có thể giúp xác định các cơ hội đào tạo và việc làm cụ thể có thể được nhân rộng hoặc điều chỉnh để phù hợp với các cộng đồng khác trong tỉnh.
5.1. Làng Nguyễn Mô hình phát triển đặc sản địa phương
Làng Nguyễn chỉ là một tên gọi khác của xã Nguyên Xá huyện Đông Hưng tỉnh Thái Bình. Nói tới Thái Bình là mọi người nghĩ ngay đến một món đặc sản đó là Bánh Cáy Làng Nguyễn. Bánh Cáy ngày nay đã trở thành một đặc sản của Thái Bình và Làng Nguyễn đã trở thành cái nôi sản sinh ra món đặc sản đó. Nghiên cứu về mô hình này có thể giúp xác định cách các ngành nghề truyền thống có thể được hỗ trợ và phát triển thông qua đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật.
5.2. Làng Chiếu Hưng Nhân Duy trì và phát triển nghề dệt chiếu
Làng Hới (Thái Bình) có nghề dệt chiếu lâu đời và nổi tiếng ở nước ta. Chiếu Hới còn gọi là chiếu Hưng Nhân theo tên huyện cũ, là chiếu Hưng Hà theo tên huyện mới, và chiếu Thái Bình (tên tỉnh). Nghiên cứu về nghề dệt chiếu có thể giúp xác định các kỹ năng và kiến thức cần thiết để duy trì nghề này, cũng như các cơ hội để cải thiện sản xuất và tiếp thị sản phẩm.
5.3. Làng vườn Bách Thuận Phát triển du lịch sinh thái và nông nghiệp
Làng Bách Thuận nằm cách Thành phố Thái Bình 10 km theo hướng Cầu Tân Đệ đi Nam Định thuộc huyện Vũ Thư. Nơi đây có chùa Từ Vân và chùa Bách Tính đã được Nhà nước công nhận xếp hạng di tích lịch sử, là một điểm du lịch để du khách đến thăm quan, vãn cảnh. Du khách trong và ngoài nước rất thích thú với cảnh quan, môi trường sinh thái ở làng vườn Bách Thuận này. Nghiên cứu về làng vườn Bách Thuận có thể giúp xác định các cơ hội để phát triển du lịch sinh thái và nông nghiệp, cũng như các kỹ năng cần thiết để quản lý và vận hành các hoạt động này.
VI. Triển Vọng Và Giải Pháp Để Đào Tạo Nghề Bền Vững Thái Bình
Để đảm bảo sự phát triển bền vững của công tác đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tại Thái Bình, cần có những định hướng và giải pháp cụ thể, phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp.
6.1. Xây dựng mạng lưới cơ sở dạy nghề rộng khắp
Cần xây dựng mạng lưới cơ sở dạy nghề rộng khắp trên địa bàn tỉnh, đảm bảo người lao động ở mọi vùng miền đều có thể tiếp cận được với các chương trình đào tạo nghề. Đồng thời, cần chú trọng đến việc nâng cao chất lượng của các cơ sở dạy nghề, đảm bảo các cơ sở này có đủ điều kiện để đào tạo nghề chất lượng cao.
6.2. Tăng cường xã hội hóa hoạt động dạy nghề
Cần khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào hoạt động dạy nghề, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo nghề. Đồng thời, cần tăng cường vai trò của các tổ chức xã hội trong việc tuyên truyền, vận động người lao động tham gia vào các chương trình đào tạo nghề.
6.3. Xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động
Cần xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động đầy đủ, chính xác và kịp thời, giúp người lao động có thể tiếp cận được với các thông tin về nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp, các ngành nghề có tiềm năng phát triển, giúp cơ sở đào tạo nắm bắt được nhu cầu thị trường.
