Luận Văn Thạc Sĩ: Đánh Giá Thiệt Hại Kinh Tế Tài Nguyên Môi Trường Biển Do Dầu Tràn

• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Lê Tuần
• Trường học: Trường Đại học Thủy lợi
• Chuyên ngành: Kinh tế và quản lý
• Đề tài: Đánh Giá Thiệt Hại Kinh Tế Tài Nguyên Môi Trường Biển Do Sự Cố Dầu Tràn Tại Cửa Đại Và Cù Lao Chàm
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TONG QUAN VE SỰ CÓ TRAN DẦU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VE LƯỢNG GIÁ THIET HAI KINH TE VA HỆ SINH THÁI BIEN DO SỰ, CÔ DAU TRAN
• 1.1. Téng quan về sự cổ trần đầu trên biển
• 1.2. Nguyên nhân trần đều
• 1.3. Ảnh hưởng của dầu tràn đến tài nguyên và môi trường biển
• 2. CHUONG 2: THỰC TRANG SỰ CÓ TRAN DAU KHU VUC NGHIÊN COU VA KINH NGHIEM LƯỢNG GIA THIET HAL TREN THE GIỚI VÀ TẠI VIỆT NAM
• 2.1. Điều kiện tự nhiên tinh Quảng Nam
• 2.2. Sự cổ tran đầu xảy ra khu vực nghiên cứu
• 2.3. Các tác động môi trường do sự cố tràn dầu gây ra
• 2.4. Kinh nghiệm lượng giá thiệt hại môi trường do sự cố dầu tràn
• 2.4.1. Sự cố Exxon Valdez
• 2.4.2. Sự cố The Prestige
• 2.4.3. Sự cố American Trader
• 2.4.4. Sự cố Lake Barre
• 2.4.5. Sự cố Alambra 2000
• 2.5. Tổng kết kinh nghiệm lượng giá thiệt hại kinh tế tài nguyên môi trường
• 2.6. Kết luận chương 2
• 3. PHƯƠNG PHÁP LƯỢNG GIÁ THIỆT HẠI KINH TẾ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG BIỂN DO SỰ CỐ DẦU TRÀN TẠI CỬA ĐẠI VÀ CÙ LAO CHÀM
• 3.1. Xác định thiệt hại môi trường do sự cố dầu tràn gây ra tại khu vực Cù Lao Chim, Cửa Đại
• 3.2. Xác định dạng thiệt hại và lựa chọn phương pháp lượng giá thiệt hại môi trường tại khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chim
• 3.3. Cách tiếp cận - Các phương pháp áp dụng trong lượng giá thiệt hại môi trường do ô nhiễm tràn dầu tại khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm (Quảng Nam)
• 3.4. Kết quả lượng giá
• 3.4.1. Thiệt hại đối với nhóm giá trị sử dụng trực tiếp (C1)
• 3.4.2. Thiệt hại đối với giá trị sử dụng gián tiếp (C2)
• 3.4.3. Thiệt hại đối với giá trị phi sử dụng (C3)
• 3.4.4. Tổng thiệt hại môi trường do ô nhiễm dầu tràn tại khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm
• 3.5. So sánh kết quả nghiên cứu
• 3.6. Kết luận chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ MỞ ĐẦU

I. Tổng quan về sự cố tràn dầu

Sự cố tràn dầu được định nghĩa là hiện tượng dầu từ các phương tiện chứa, vận chuyển khác nhau, từ các công trình và các mô đun thoát ra ngoài môi trường tự nhiên. Nguyên nhân của sự cố này thường liên quan đến hoạt động sản xuất, giao thông, khai thác dầu khí và điều kiện tự nhiên. Đặc biệt, biển Đông là khu vực có nguy cơ cao về sự cố tràn dầu do mật độ tàu thuyền và hoạt động khai thác dầu khí dày đặc. Theo báo cáo, hàng năm có từ 2 đến 4 vụ tràn dầu lớn xảy ra trên toàn cầu, gây thiệt hại lớn về môi trường và kinh tế. Hậu quả của sự cố này không chỉ ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển mà còn tác động đến kinh tế địa phương, đặc biệt là ngành du lịch và khai thác thủy sản.

1.1 Nguyên nhân tràn dầu

Nguyên nhân tràn dầu có thể được phân loại thành các nhóm chính như hoạt động sản xuất, giao thông và khai thác dầu khí. Sự gia tăng nhu cầu nhiên liệu và giao thông đường thủy đã dẫn đến sự gia tăng mật độ tàu thuyền và hoạt động khai thác dầu khí. Ngoài ra, điều kiện thời tiết không thuận lợi và các hoạt động khác như cháy nổ cũng góp phần làm tăng nguy cơ tràn dầu. Những sự cố này không chỉ gây thiệt hại về môi trường mà còn làm gia tăng chi phí khắc phục và bồi thường cho các bên bị ảnh hưởng.

II. Tác động của dầu tràn đến tài nguyên và môi trường biển

Tác động của sự cố tràn dầu đến tài nguyên và môi trường biển rất đa dạng và nghiêm trọng. Dầu tràn gây ô nhiễm nước, làm giảm chất lượng nước biển và ảnh hưởng đến sinh vật biển. Các loài động vật như cá, chim biển và các sinh vật đáy bị ảnh hưởng nặng nề, dẫn đến sự suy giảm đa dạng sinh học. Hệ sinh thái rừng ngập mặn cũng bị tổn thương nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng phòng hộ và sinh sản của nhiều loài. Đặc biệt, sự cố này còn làm giảm sản lượng đánh bắt hải sản và tác động tiêu cực đến ngành du lịch, gây thiệt hại kinh tế cho cộng đồng địa phương.

2.1 Tác động môi trường

Tác động môi trường của sự cố tràn dầu được xem xét chủ yếu đến ảnh hưởng của dầu tràn đến hệ sinh thái. Dầu thâm nhập vào các vùng nước ven biển, làm thay đổi cấu trúc và chức năng của các hệ sinh thái như rừng ngập mặn và thảm cỏ biển. Các nghiên cứu cho thấy rằng, sự hiện diện của dầu trong nước biển có thể làm giảm khả năng quang hợp của thực vật, dẫn đến sự suy giảm sản lượng sinh khối và ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn trong hệ sinh thái biển. Hơn nữa, dầu tràn còn gây ra sự chết chóc hàng loạt của các loài động vật biển, từ đó làm giảm đa dạng sinh học và gây ra những hậu quả lâu dài cho môi trường biển.

III. Đánh giá thiệt hại kinh tế từ sự cố tràn dầu tại Cửa Đại và Cù Lao Chàm

Đánh giá thiệt hại kinh tế từ sự cố tràn dầu tại Cửa Đại và Cù Lao Chàm là một nhiệm vụ quan trọng trong việc hiểu rõ tác động của sự cố này. Phương pháp lượng giá thiệt hại thường được áp dụng bao gồm đánh giá giá trị sử dụng trực tiếp, giá trị sử dụng gián tiếp và giá trị phi sử dụng. Các số liệu thu thập từ các nghiên cứu trước đây và các báo cáo về thiệt hại do sự cố tràn dầu trên toàn cầu đã được sử dụng để ước tính thiệt hại kinh tế tại khu vực này. Kết quả cho thấy, thiệt hại không chỉ đến từ mất mát tài nguyên mà còn từ sự suy giảm chất lượng môi trường, ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế như du lịch và thủy sản.

3.1 Xác định thiệt hại môi trường

Xác định thiệt hại môi trường do sự cố tràn dầu tại khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm được thực hiện thông qua việc phân tích các loại thiệt hại khác nhau. Các phương pháp lượng giá thiệt hại bao gồm phân tích giá trị sử dụng trực tiếp từ tài nguyên hải sản, giá trị sử dụng gián tiếp từ các dịch vụ sinh thái mà hệ sinh thái cung cấp, và giá trị phi sử dụng liên quan đến sự bảo tồn và duy trì đa dạng sinh học. Kết quả cho thấy, thiệt hại kinh tế từ sự cố tràn dầu có thể lên đến hàng triệu USD, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân địa phương và các hoạt động kinh tế tại khu vực này.

Tổng quan nghiên cứu

Sự cố tràn dầu là một trong những thảm họa môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu rộng đến tài nguyên và hệ sinh thái biển. Trên phạm vi toàn cầu, mỗi năm có khoảng 2 đến 4 vụ tràn dầu lớn, gây thiệt hại kinh tế và môi trường đáng kể. Tại Việt Nam, từ năm 1997 đến nay đã xảy ra hơn 50 vụ tràn dầu, trong đó 77% chưa được bồi thường hoặc đang trong quá trình giải quyết. Khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm, tỉnh Quảng Nam, là vùng biển ven bờ chịu tác động nặng nề từ sự cố tràn dầu năm 2007, ảnh hưởng đến đa dạng sinh học, hoạt động kinh tế và đời sống người dân ven biển.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích và lượng giá thiệt hại kinh tế do sự cố tràn dầu gây ra đối với tài nguyên và môi trường biển tại khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm. Nghiên cứu tập trung vào việc lựa chọn phương pháp khoa học phù hợp, sử dụng số liệu thực tế và thứ cấp để ước tính thiệt hại kinh tế, từ đó góp phần củng cố cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý môi trường, ứng phó và giảm thiểu thiệt hại do tràn dầu.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm đánh giá thiệt hại kinh tế tài nguyên và môi trường biển tại khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm, tỉnh Quảng Nam, trong bối cảnh sự cố tràn dầu năm 2007. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu định lượng phục vụ hoạch định chính sách bảo vệ môi trường biển và phát triển bền vững kinh tế ven biển.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết về giá trị kinh tế tổng thể (Total Economic Value - TEV), bao gồm các thành phần: giá trị sử dụng trực tiếp, gián tiếp, giá trị tùy chọn và giá trị phi sử dụng. TEV được phân tích theo công thức:

$$ TEV = UV + NUV = (DUV + IUV + OV) + (BV + EXV) $$

trong đó UV là giá trị sử dụng, NUV là giá trị phi sử dụng, DUV là giá trị sử dụng trực tiếp, IUV là giá trị sử dụng gián tiếp, OV là giá trị tùy chọn, BV là giá trị để lại và EXV là giá trị tồn tại.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng các phương pháp lượng giá thiệt hại kinh tế môi trường phổ biến như:

• Phương pháp giá thị trường (Market Price Method) để đánh giá giá trị sử dụng trực tiếp.
• Phương pháp chi phí thay thế (Replacement Cost Method) và chi phí thiệt hại tránh được (Damage Cost Avoided Method) để ước tính chi phí khôi phục và thiệt hại tránh được.
• Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (Contingent Valuation Method - CVM) và mô hình lựa chọn (Choice Modelling - CM) để đo lường giá trị phi sử dụng và tùy chọn.

Các khái niệm chuyên ngành như hệ sinh thái rạn san hô, thảm cỏ biển, rừng ngập mặn, và các chỉ tiêu đánh giá tác động môi trường cũng được sử dụng để phân tích thiệt hại.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo của Viện Tài nguyên và Môi trường biển, Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm Cứu nạn, các nghiên cứu khoa học liên quan đến khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm, cùng số liệu điều tra thực địa và khảo sát người dân ven biển.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp định lượng và định tính, bao gồm:

• Phân tích thống kê mô tả các chỉ tiêu kinh tế, sinh thái và xã hội.
• Áp dụng các phương pháp lượng giá kinh tế môi trường phù hợp với từng loại thiệt hại.
• Mô hình hóa kinh tế với phần mềm Eviews6 để ước tính mức độ thiệt hại và các yếu tố ảnh hưởng.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 15 khách sạn ngẫu nhiên tại khu vực nghiên cứu và các hộ dân hoạt động kinh tế biển, nhằm thu thập dữ liệu về thiệt hại kinh tế trực tiếp và gián tiếp. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2007 đến 2012, nhằm đánh giá tác động lâu dài của sự cố tràn dầu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thiệt hại đối với giá trị sử dụng trực tiếp (C1):
   Sự cố tràn dầu đã làm giảm sản lượng khai thác thủy sản tại các huyện ven biển Quảng Nam từ 12% đến 19% hàng năm, với sản lượng thủy sản giảm khoảng 31.540 tấn tại huyện Núi Thành năm 2012. Các hoạt động nuôi trồng thủy sản cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, đặc biệt là nuôi tôm thẻ chân trắng chiếm 71% diện tích nuôi trồng.

2. Thiệt hại đối với giá trị sử dụng gián tiếp (C2):
   Hệ sinh thái rạn san hô và thảm cỏ biển tại khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm bị tổn thương nặng nề, với diện tích rạn san hô khoảng 311,2 ha và thảm cỏ biển khoảng 50 ha bị ảnh hưởng. Sự suy giảm chức năng sinh thái làm giảm khả năng cung cấp dịch vụ môi trường, ảnh hưởng đến nguồn lợi thủy sản và du lịch sinh thái.

3. Thiệt hại đối với giá trị phi sử dụng (C3):
   Người dân ven biển thể hiện mức sẵn lòng chi trả (WTP) để bảo vệ môi trường biển và phục hồi hệ sinh thái bị thiệt hại, phản ánh giá trị phi sử dụng cao. Mức WTP trung bình được ước tính qua mô hình lựa chọn và đánh giá ngẫu nhiên, cho thấy ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường ngày càng tăng.

4. Tổng thiệt hại kinh tế:
   Tổng thiệt hại do sự cố tràn dầu tại khu vực Cửa Đại và Cù Lao Chàm được ước tính lên đến hàng chục tỷ đồng, bao gồm thiệt hại trực tiếp về sản lượng thủy sản, thiệt hại gián tiếp qua suy giảm dịch vụ hệ sinh thái và thiệt hại phi sử dụng liên quan đến giá trị bảo tồn và du lịch.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thiệt hại là do dầu tràn gây ô nhiễm môi trường nước, làm giảm chất lượng môi trường sống của các loài thủy sản và sinh vật biển, đồng thời ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế ven biển như du lịch và nuôi trồng thủy sản. So sánh với các sự cố tràn dầu trên thế giới như Exxon Valdez hay Deepwater Horizon, thiệt hại tại Quảng Nam tuy quy mô nhỏ hơn nhưng vẫn có tác động lâu dài và phức tạp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự giảm sút sản lượng thủy sản theo năm, bảng tổng hợp chi phí khôi phục hệ sinh thái và biểu đồ mức sẵn lòng chi trả của người dân. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ mối liên hệ giữa thiệt hại môi trường và thiệt hại kinh tế, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách ứng phó và bồi thường thiệt hại.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường giám sát và phòng ngừa sự cố tràn dầu:
   Thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và kiểm soát chặt chẽ hoạt động vận chuyển, khai thác dầu khí tại khu vực biển Đông, đặc biệt là tuyến hàng hải qua Quảng Nam. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Giao thông Vận tải. Thời gian: trong vòng 1-2 năm.

2. Xây dựng và triển khai kế hoạch khôi phục hệ sinh thái:
   Thực hiện các dự án phục hồi rạn san hô, thảm cỏ biển và rừng ngập mặn tại Cửa Đại và Cù Lao Chàm, sử dụng các phương pháp sinh thái phù hợp. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm, các viện nghiên cứu. Thời gian: 3-5 năm.

3. Phát triển chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức cộng đồng:
   Tổ chức các khóa tập huấn, tuyên truyền về bảo vệ môi trường biển và ứng phó sự cố tràn dầu cho ngư dân và người dân ven biển. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh Quảng Nam, các tổ chức phi chính phủ. Thời gian: liên tục hàng năm.

4. Xây dựng cơ chế bồi thường và hỗ trợ thiệt hại:
   Hoàn thiện khung pháp lý và quy trình bồi thường thiệt hại do tràn dầu, đảm bảo quyền lợi cho các đối tượng bị ảnh hưởng. Chủ thể thực hiện: Chính phủ, các cơ quan chức năng liên quan. Thời gian: trong vòng 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý môi trường và chính sách:
   Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách quản lý tài nguyên biển, ứng phó sự cố tràn dầu và phát triển bền vững kinh tế ven biển.

2. Các nhà nghiên cứu và học giả:
   Tham khảo phương pháp lượng giá thiệt hại kinh tế môi trường và dữ liệu thực tiễn để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về bảo vệ môi trường biển.

3. Ngư dân và cộng đồng ven biển:
   Hiểu rõ tác động của sự cố tràn dầu đến sinh kế và môi trường, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động bảo vệ và phục hồi môi trường.

4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch và thủy sản:
   Đánh giá rủi ro môi trường và xây dựng kế hoạch phát triển kinh doanh bền vững, đồng thời tham gia hỗ trợ các chương trình bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Sự cố tràn dầu ảnh hưởng như thế nào đến nguồn lợi thủy sản?
   Tràn dầu làm giảm sản lượng khai thác thủy sản từ 12% đến 19% hàng năm do cá và các loài thủy sản bị chết hoặc di chuyển khỏi vùng ô nhiễm, ảnh hưởng đến sinh kế ngư dân.

2. Phương pháp nào được sử dụng để lượng giá thiệt hại kinh tế do tràn dầu?
   Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp giá thị trường, chi phí thay thế, đánh giá ngẫu nhiên (CVM) và mô hình lựa chọn (CM) để đo lường các giá trị sử dụng và phi sử dụng.

3. Tại sao giá trị phi sử dụng lại quan trọng trong đánh giá thiệt hại môi trường?
   Giá trị phi sử dụng phản ánh ý thức bảo tồn và giá trị tồn tại của hệ sinh thái, giúp chính sách bảo vệ môi trường được xây dựng toàn diện hơn.

4. Các biện pháp khôi phục hệ sinh thái biển gồm những gì?
   Bao gồm phục hồi rạn san hô, thảm cỏ biển, rừng ngập mặn và cải thiện chất lượng nước biển, nhằm tái tạo chức năng sinh thái và tăng cường nguồn lợi thủy sản.

5. Làm thế nào để cộng đồng ven biển tham gia bảo vệ môi trường?
   Thông qua các chương trình đào tạo, tuyên truyền nâng cao nhận thức, hỗ trợ kỹ thuật và chính sách khuyến khích, cộng đồng có thể chủ động tham gia bảo vệ và phục hồi môi trường biển.

Kết luận

• Nghiên cứu đã lượng giá toàn diện thiệt hại kinh tế và môi trường do sự cố tràn dầu tại Cửa Đại và Cù Lao Chàm, với các số liệu cụ thể về sản lượng thủy sản, diện tích hệ sinh thái bị ảnh hưởng và mức độ sẵn lòng chi trả của cộng đồng.
• Kết quả cho thấy thiệt hại không chỉ là mất mát vật chất mà còn bao gồm giá trị phi sử dụng quan trọng đối với bảo tồn và phát triển bền vững.
• Phương pháp nghiên cứu kết hợp đa dạng kỹ thuật lượng giá kinh tế môi trường, phù hợp với điều kiện thực tế Việt Nam.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phòng ngừa, ứng phó và khôi phục môi trường biển, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng và hoàn thiện cơ chế bồi thường.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo và hỗ trợ hoạch định chính sách quản lý tài nguyên biển hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục cập nhật, bổ sung dữ liệu để nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ môi trường biển.