Tổng quan nghiên cứu

Chăn nuôi heo là ngành trọng yếu trong cơ cấu nông nghiệp Việt Nam, chiếm trên 60% giá trị ngành chăn nuôi. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tổng đàn heo cả nước giai đoạn 2018-2021 có sự biến động do ảnh hưởng của dịch tả heo Châu Phi và đại dịch COVID-19, với tổng đàn năm 2018 là 28,2 triệu con, giảm sâu xuống 23,4 triệu con năm 2019, sau đó hồi phục lên 27,7 triệu con năm 2021. Sản lượng thịt heo hơi xuất chuồng tăng từ 3,82 triệu tấn năm 2018 lên 4,17 triệu tấn năm 2021, đáp ứng nhu cầu thực phẩm ngày càng tăng. Tuy nhiên, ngành chăn nuôi heo vẫn đối mặt với nhiều thách thức như dịch bệnh, giá nguyên liệu thức ăn tăng cao, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất.

Protein và acid amin (AA) là thành phần dinh dưỡng thiết yếu trong thức ăn chăn nuôi, đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng, phát triển và hệ miễn dịch của heo. Các acid amin thiết yếu như L-lysine, DL-methionine, L-threonine, L-tryptophan, L-arginine, L-histidine, L-isoleucine và L-valine không chỉ là nguyên liệu tổng hợp protein mà còn tham gia điều hòa miễn dịch, tăng cường sức khỏe vật nuôi. Đặc biệt, trong giai đoạn tiêm phòng vaccine, nhu cầu AA tăng cao để hỗ trợ hình thành kháng thể.

Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 04 đến tháng 09 năm 2021 tại trại heo tư nhân huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương nhằm đánh giá ảnh hưởng của việc bổ sung chế phẩm acid amin vào thức ăn heo thịt lai ba máu trong một số thời điểm chủng ngừa đến sức sinh trưởng và hiệu quả hình thành kháng thể. Đối tượng nghiên cứu là 100 con heo thịt lai ba máu từ 28 đến 165 ngày tuổi, được chia thành 2 nhóm: nhóm đối chứng không bổ sung AA và nhóm bổ sung 20 g/kg chế phẩm AA trong 6 ngày quanh thời điểm tiêm vaccine. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc tối ưu hóa khẩu phần thức ăn, nâng cao năng suất và hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi heo thịt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về dinh dưỡng và miễn dịch trong chăn nuôi heo, tập trung vào vai trò của acid amin trong tăng trưởng và đáp ứng miễn dịch:

  • Lý thuyết dinh dưỡng acid amin thiết yếu: Acid amin như lysine, methionine, threonine, tryptophan, arginine, histidine, isoleucine và valine là các thành phần không thể thiếu trong khẩu phần, ảnh hưởng trực tiếp đến tổng hợp protein, tăng trưởng và chức năng miễn dịch (Wu, 2009; NRC, 2012).

  • Lý thuyết miễn dịch bẩm sinh và thu được: Hệ miễn dịch bẩm sinh gồm các hàng rào vật lý, tế bào thực bào và cytokine; miễn dịch thu được bao gồm miễn dịch dịch thể và miễn dịch qua trung gian tế bào, trong đó tế bào lympho B tiết kháng thể và tế bào T hỗ trợ tiêu diệt mầm bệnh (Kuby, 1994; Parkin và Cohen, 2001).

  • Mô hình ảnh hưởng của AA đến miễn dịch: Acid amin điều hòa hoạt động tế bào lympho T, B, đại thực bào, tăng cường sản xuất kháng thể và cytokine, từ đó nâng cao khả năng phòng chống bệnh tật, đặc biệt trong giai đoạn tiêm phòng vaccine (Li và ctv, 2007; Ruth và Field, 2013).

Các khái niệm chính bao gồm: acid amin thiết yếu, hiệu quả sử dụng thức ăn, tăng trưởng heo thịt, đáp ứng miễn dịch kháng thể, và hiệu giá kháng thể vaccine PCV2 và Dịch tả heo.

Phương pháp nghiên cứu

  • Đối tượng và thiết kế thí nghiệm: 100 con heo thịt lai ba máu (Duroc x (Landrace x Yorkshire)) từ 28 đến 165 ngày tuổi, được bố trí theo thiết kế hoàn toàn ngẫu nhiên với 2 nghiệm thức: nhóm đối chứng (không bổ sung AA) và nhóm bổ sung chế phẩm AA 20 g/kg thức ăn trong 6 ngày quanh thời điểm tiêm vaccine (1 ngày trước và 5 ngày sau tiêm). Mỗi nhóm 50 con, mỗi con là một lần lặp lại.

  • Thời gian và địa điểm: Thí nghiệm thực hiện từ tháng 04 đến tháng 09 năm 2021 tại trại heo tư nhân huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương. Mẫu máu được lấy 3 lần sau tiêm vaccine để xác định hiệu giá kháng thể.

  • Dữ liệu thu thập: Khối lượng heo được cân tại 28, 70 và 165 ngày tuổi; lượng thức ăn tiêu thụ, hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR), tỷ lệ nuôi sống, chi phí thức ăn cho 1 kg tăng khối lượng; hiệu giá kháng thể PCV2 và Dịch tả heo được xác định bằng kỹ thuật ELISA.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Microsoft Excel 2016 và Minitab 16.0, phân tích phương sai (ANOVA) để so sánh sự khác biệt giữa các nhóm với mức ý nghĩa thống kê p<0,05.

  • Lý do chọn phương pháp: Thiết kế hoàn toàn ngẫu nhiên giúp kiểm soát biến thiên, phương pháp ELISA cho phép đánh giá chính xác hiệu giá kháng thể, cỡ mẫu 100 con đảm bảo độ tin cậy và khả năng khái quát kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng và khối lượng bình quân:

    • Khối lượng bình quân tại 70 ngày tuổi nhóm bổ sung AA đạt 22,78 kg/con, cao hơn 8,01% so với nhóm đối chứng (21,09 kg/con) (p<0,01).
    • Tại 165 ngày tuổi, nhóm bổ sung AA có khối lượng trung bình 98,5 kg/con, tăng 2,63% so với nhóm đối chứng (95,98 kg/con) (p<0,05).

  2. Tăng trọng tuyệt đối:

    • Giai đoạn 28-70 ngày tuổi, tăng trọng nhóm bổ sung AA là 372 g/con/ngày, cao hơn 12,05% so với nhóm đối chứng (332 g/con/ngày) (p<0,01).
    • Giai đoạn 71-165 ngày tuổi, không có sự khác biệt đáng kể (798 g/con/ngày so với 788 g/con/ngày, p>0,05).
    • Tổng giai đoạn 28-165 ngày, tăng trọng nhóm bổ sung AA là 667 g/con/ngày, cao hơn 2,77% so với nhóm đối chứng (649 g/con/ngày) (p<0,05).

  3. Hiệu quả sử dụng thức ăn:

    • Lượng thức ăn tiêu thụ bình quân không khác biệt giữa hai nhóm, dao động khoảng 0,57-0,58 kg/con/ngày giai đoạn 28-70 ngày và 2,43-2,45 kg/con/ngày giai đoạn 71-165 ngày.
    • Hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR) giảm 10,17% ở giai đoạn 28-70 ngày (1,59 so với 1,77 kg thức ăn/kg tăng khối lượng) và giảm 3,45% tổng thể giai đoạn 28-165 ngày (2,80 so với 2,90) khi bổ sung AA.

  4. Tỷ lệ nuôi sống và chi phí thức ăn:

    • Tỷ lệ nuôi sống ở cả hai nhóm đều cao và tương đương, đạt 92%.
    • Chi phí thức ăn cho 1 kg tăng khối lượng giảm 37 đồng khi bổ sung chế phẩm AA, góp phần cải thiện hiệu quả kinh tế.

  5. Hiệu giá kháng thể vaccine:

    • Hiệu giá kháng thể phòng bệnh PCV2 và Dịch tả heo có xu hướng tăng ở nhóm bổ sung AA, cho thấy khả năng miễn dịch được cải thiện, đặc biệt với vaccine PCV2.

Thảo luận kết quả

Việc bổ sung chế phẩm acid amin vào thức ăn heo thịt trong giai đoạn tiêm phòng đã cải thiện đáng kể tăng trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn, nhất là trong giai đoạn 28-70 ngày tuổi, phù hợp với nhu cầu tăng cao của hệ miễn dịch trong giai đoạn này. Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của lysine, methionine, threonine, arginine và các AA khác trong tăng trưởng và miễn dịch (Nguyễn Văn Phú và Lã Văn Kính, 2017; Wu, 2009; Li và ctv, 2007).

Sự cải thiện FCR và giảm chi phí thức ăn cho 1 kg tăng khối lượng cho thấy bổ sung AA không chỉ nâng cao năng suất mà còn tăng hiệu quả kinh tế, điều này rất quan trọng trong bối cảnh giá nguyên liệu thức ăn tăng cao hiện nay. Tỷ lệ nuôi sống ổn định chứng tỏ bổ sung AA không ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe heo.

Hiệu giá kháng thể tăng cho thấy AA hỗ trợ hệ miễn dịch phát triển tốt hơn, đặc biệt với vaccine PCV2, phù hợp với cơ chế AA tham gia điều hòa hoạt động tế bào lympho và sản xuất kháng thể (Ruth và Field, 2013). Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng, FCR và biểu đồ hiệu giá kháng thể để minh họa rõ ràng sự khác biệt giữa các nhóm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Bổ sung chế phẩm acid amin vào khẩu phần thức ăn trong giai đoạn tiêm phòng vaccine nhằm tăng cường sức sinh trưởng và đáp ứng miễn dịch, đặc biệt từ 1 ngày trước đến 5 ngày sau tiêm vaccine. Thời gian thực hiện: ngay trong các đợt tiêm phòng định kỳ. Chủ thể thực hiện: các trang trại chăn nuôi heo thịt.

  2. Tối ưu hóa tỷ lệ các acid amin thiết yếu trong khẩu phần dựa trên nhu cầu sinh lý và giai đoạn phát triển của heo, ưu tiên lysine, methionine, threonine, arginine và tryptophan để nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn và miễn dịch. Thời gian: áp dụng liên tục trong quá trình nuôi. Chủ thể: nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi và kỹ thuật viên dinh dưỡng.

  3. Đào tạo và hướng dẫn kỹ thuật cho người chăn nuôi về vai trò của acid amin và cách bổ sung hợp lý nhằm nâng cao nhận thức và áp dụng hiệu quả trong thực tế. Thời gian: tổ chức định kỳ hàng năm. Chủ thể: cơ quan quản lý nông nghiệp, trường đại học, trung tâm khuyến nông.

  4. Theo dõi và đánh giá hiệu quả bổ sung acid amin qua các chỉ tiêu tăng trưởng, FCR và hiệu giá kháng thể để điều chỉnh khẩu phần phù hợp, đảm bảo hiệu quả kinh tế và sức khỏe đàn heo. Thời gian: đánh giá sau mỗi đợt tiêm phòng. Chủ thể: kỹ thuật viên trang trại, chuyên gia thú y.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Người chăn nuôi heo thịt: Nắm bắt kiến thức về dinh dưỡng acid amin và cách bổ sung hợp lý để nâng cao năng suất và giảm chi phí thức ăn, từ đó tăng lợi nhuận chăn nuôi.

  2. Chuyên gia dinh dưỡng và kỹ thuật viên chăn nuôi: Áp dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế khẩu phần thức ăn tối ưu, phù hợp với từng giai đoạn phát triển và yêu cầu miễn dịch của heo.

  3. Nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi: Phát triển sản phẩm chế phẩm acid amin phù hợp, đáp ứng nhu cầu thực tế của ngành chăn nuôi heo, nâng cao chất lượng và hiệu quả sản phẩm.

  4. Cơ quan quản lý và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực thú y và nông nghiệp: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình khuyến nông và nghiên cứu tiếp theo về dinh dưỡng và miễn dịch trong chăn nuôi heo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Bổ sung acid amin có thực sự cải thiện tăng trưởng heo không?
    Có, nghiên cứu cho thấy bổ sung chế phẩm acid amin tăng khối lượng heo lên 2,77% và tăng trọng tuyệt đối giai đoạn 28-70 ngày lên 12,05%, giúp heo phát triển tốt hơn.

  2. Việc bổ sung acid amin ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả sử dụng thức ăn?
    Bổ sung acid amin giảm hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR) khoảng 3,45% trong toàn bộ giai đoạn nuôi, giúp tiết kiệm thức ăn và giảm chi phí sản xuất.

  3. Có tác động nào đến hệ miễn dịch của heo khi bổ sung acid amin?
    Có, hiệu giá kháng thể phòng bệnh PCV2 và Dịch tả heo tăng lên, cho thấy acid amin hỗ trợ hệ miễn dịch phát triển, nâng cao khả năng phòng bệnh.

  4. Tỷ lệ nuôi sống có bị ảnh hưởng khi bổ sung acid amin không?
    Không, tỷ lệ nuôi sống ở cả nhóm bổ sung và không bổ sung đều đạt 92%, không có sự khác biệt đáng kể, đảm bảo sức khỏe đàn heo.

  5. Thời điểm bổ sung acid amin hiệu quả nhất là khi nào?
    Thời điểm hiệu quả là từ 1 ngày trước đến 5 ngày sau khi tiêm vaccine, giai đoạn này nhu cầu acid amin tăng cao để hỗ trợ hình thành kháng thể.

Kết luận

  • Bổ sung chế phẩm acid amin vào thức ăn heo thịt lai ba máu trong giai đoạn tiêm phòng vaccine cải thiện tăng trưởng, tăng trọng và hiệu quả sử dụng thức ăn có ý nghĩa thống kê (p<0,05).
  • Hiệu quả miễn dịch được nâng cao, đặc biệt với vaccine phòng bệnh PCV2 và Dịch tả heo, góp phần tăng khả năng phòng bệnh cho đàn heo.
  • Tỷ lệ nuôi sống ổn định ở mức cao (92%) không bị ảnh hưởng bởi việc bổ sung acid amin.
  • Chi phí thức ăn cho 1 kg tăng khối lượng giảm 37 đồng, giúp tăng hiệu quả kinh tế trong chăn nuôi.
  • Đề xuất áp dụng bổ sung acid amin quanh thời điểm tiêm vaccine và theo dõi hiệu quả để tối ưu hóa khẩu phần và nâng cao năng suất.

Hành động tiếp theo: Các trang trại và nhà sản xuất thức ăn nên triển khai bổ sung acid amin theo khuyến nghị, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để tối ưu hóa dinh dưỡng và miễn dịch cho heo thịt. Để biết thêm chi tiết và tư vấn kỹ thuật, liên hệ chuyên gia dinh dưỡng thú y hoặc các trung tâm nghiên cứu chăn nuôi uy tín.