Đánh Giá Sự Thay Đổi Mô Cứng Sau Điều Trị Bằng Khí Cụ Hyrax Trên Bệnh Nhân Khe Hở Môi

• Tác giả: Nguyễn Thanh Tú
• Người hướng dẫn: Hồ Thị Thùy Trang
• Trường học: Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Răng - Hàm - Mặt
• Đề tài: Đánh Giá Sự Thay Đổi Mô Cứng Sau Điều Trị Bằng Khí Cụ Hyrax Trên Bệnh Nhân Khe Hở Môi
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Khe hở môi – vòm miệng
• 1.2. Biến dạng giải phẫu ở bệnh nhân khe hở môi – vòm miệng
• 1.3. Cắn chéo răng sau
• 1.4. Điều trị nới rộng xương hàm trên
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2. Đối tượng nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4. Kiểm soát sai lệch
• 2.5. Xử lí số liệu
• 2.6. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm hình thái cung răng hàm trên, xương hàm trên ở bệnh nhân khe hở môi-vòm miệng toàn bộ 1 bên tại thời điểm trước điều trị (T0)
• 3.3. Sự thay đổi hình thái cung răng, xương hàm trên đo trên mẫu hàm 3D và phim CBCT sau 6 tháng điều trị duy trì (T1)
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu
• 4.2. Đặc điểm hình thái cung răng hàm trên, xương hàm trên ở bệnh nhân khe hở môi-vòm miệng toàn bộ một bên tại thời điểm trước điều trị (T0)
• 4.3. Sự thay đổi hình thái cung răng, xương hàm trên đo trên mẫu hàm 3D và phim CBCT sau 6 tháng điều trị duy trì (T1)
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Khe Hở Môi Vòm Miệng Nguyên Nhân và Ảnh Hưởng

Khe hở môi vòm miệng (KHM-VM) là một dị tật bẩm sinh phổ biến, xếp thứ hai trong các dị tật bẩm sinh ở người. Tỉ lệ mắc phải khoảng 1/500 - 1/700 ở châu Á. Dị tật này, cùng với ảnh hưởng của phẫu thuật tạo hình môi, vòm miệng, tác động đến sự phát triển của xương hàm trên (XHT), gây ra thiểu sản XHT. Thở miệng, thường gặp ở bệnh nhân KHM-VM, cũng là một yếu tố làm tăng mức độ thiểu sản. Thiểu sản xương hàm trên biểu hiện lâm sàng qua cắn chéo răng sau, răng chen chúc, và ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt, gây khó khăn trong giao tiếp và hòa nhập cộng đồng. Điều trị chỉnh nha với khí cụ nới rộng XHT là một giải pháp phổ biến để khắc phục tình trạng này. Nghiên cứu này tập trung đánh giá sự thay đổi mô cứng sau điều trị bằng khí cụ Hyrax trên bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên đã phẫu thuật.

1.1. Bệnh Sinh và Dịch Tễ Học Của KHM VM

Sự hình thành KHM-VM xảy ra trong giai đoạn sớm của thai kỳ, khi các nụ mặt không kết hợp hoàn chỉnh. Vòm miệng hình thành từ tuần thứ 5 đến tuần thứ 12 của thai kỳ. Khe hở môi vòm miệng xảy ra do sự thất bại trong quá trình kết hợp giữa nụ mũi giữa, nụ hàm trên và các nụ khẩu cái. Tỉ lệ bệnh nhân KHM-VM toàn bộ chiếm tỉ lệ cao nhất (khoảng 54,78%). KHM-VM một bên thường gặp hơn hai bên, phổ biến hơn ở nam giới và thường liên quan đến các dị tật phát triển khác.

1.2. Phân Loại Khe Hở Môi Vòm Miệng Các Hệ Thống Chính

Hiện nay vẫn chưa có sự đồng thuận về một hệ thống phân loại KHM-VM lý tưởng. Các phân loại đầu tiên dựa trên mốc giải phẫu như Davis và Ritchie (1922), Veau & cs (1931). Sau đó, phân loại của Poul Fogh-Andersen (1942), Kernahan và Stark (1958) sử dụng lỗ cửa làm mốc tham chiếu. Năm 1973, Spina bổ sung thêm khe hở giữa mặt và khe hở mặt hiếm. Phân loại Spina được sử dụng phổ biến vì tính đơn giản và rõ ràng, tạo thuận lợi cho giao tiếp và nghiên cứu. Nhóm phân loại theo Spina bao gồm khe hở trước lỗ cửa, khe hở băng qua lỗ cửa, khe hở sau lỗ cửa và khe hở mặt hiếm.

II. Ảnh Hưởng của Khe Hở Môi Đến Sự Phát Triển Xương Hàm Trên

Sẹo sau phẫu thuật tạo hình môi và vòm miệng, cùng với các yếu tố nội tại và chức năng, ảnh hưởng đến sự phát triển ở bệnh nhân KHM-VM. Xương hàm trên thường kém phát triển theo cả ba chiều: trước-sau, đứng và ngang. Xương hàm trên ngắn hơn và lùi hơn so với nền sọ, các mảnh xương xoay vào vị trí khe hở gây cắn chéo răng trước. Xương hàm dưới cũng có thể ngắn và lùi hơn, với góc hàm rộng hơn. Cấu trúc hốc mũi cũng bị ảnh hưởng, vách ngăn mũi thường lệch về bên có khe hở, thể tích hốc mũi bên có khe hở giảm. Sự thiếu xương ổ răng dẫn đến các răng ở vị trí khe hở thường ngầm hoặc mọc vào khoảng trống.

2.1. Các Biến Dạng Giải Phẫu Thường Gặp Ở Bệnh Nhân KHM VM

Ở bệnh nhân KHM-VM, xương hàm trên (XHT) thường kém phát triển theo chiều trước-sau, chiều đứng và chiều ngang. XHT ngắn hơn và lùi hơn so với nền sọ, hai mảnh xương hàm trên xoay vào vị trí khe hở nên thường gây cắn chéo ở vùng răng trước hơn. Xương hàm dưới có chiều dài ngắn hơn, lùi hơn, góc hàm rộng hơn, mặt phẳng xương hàm dưới dốc hơn.

2.2. Ảnh Hưởng Của KHM VM Đến Cấu Trúc Hốc Mũi và Xương Ổ Răng

Độ tuổi và loại KHM-VM ảnh hưởng đến cấu trúc của hốc mũi, ở bệnh nhân KHM-VM một bên có vách ngăn mũi thường bị lệch về bên có khe hở, trái lại gai mũi trước và điểm giữa hai răng cửa giữa hàm trên lệch về phía bên không có khe hở. Thể tích hốc mũi bên có khe hở giảm và nhỏ hơn so với thể tích bên không có khe hở. Vì vậy chức năng thở mũi bị giảm ở bệnh nhân KHM-VM. Bệnh nhân KHM-VM toàn bộ thường đi kèm với khe hở xương ổ răng.

2.3. Tình Trạng Cắn Chéo Răng Sau và Nguyên Nhân Liên Quan

Tình trạng cắn chéo răng sau thường gặp ở bệnh nhân sau phẫu thuật KHM-VM do kém phát triển chiều ngang xương hàm trên. Cắn chéo răng sau có thể gặp ở một bên hoặc hai bên. Hình thái thường gặp là cắn chéo trong, hiếm gặp cắn chéo ngoài. Kém phát triển theo chiều trước sau của xương hàm trên cũng làm tăng nguy cơ gây cắn chéo vùng răng trước phối hợp.

III. Điều Trị Nới Rộng Xương Hàm Trên Bằng Khí Cụ Hyrax Tổng Quan

Điều trị thiểu sản XHT theo chiều ngang thường kết hợp giữa nới rộng XHT và di chuyển răng. Điều trị nới rộng nhanh XHT (RME) thời gian ngắn từ 1 – 4 tuần được cho là nới rộng xương tối đa và nghiêng răng tối thiểu. Nới rộng chậm XHT (SME) thời gian từ 2 – 6 tháng, ít tạo lực kháng lên mô xung quanh và giúp hình thành xương ở các đường khớp quanh XHT tốt hơn. Từ đó hình thành nhiều phương pháp, khí cụ khác nhau. Mỗi phương pháp đều có ưu điểm, nhược điểm riêng; vì vậy, lựa chọn loại khí cụ nới rộng XHT cần dựa trên kinh nghiệm cá nhân, độ tuổi, đặc điểm xương - cung răng, sự hợp tác của bệnh nhân.

3.1. Lịch Sử Phát Triển và Ứng Dụng Của Khí Cụ Nới Rộng Xương Hàm Trên

Khí cụ nới rộng xương hàm trên được giới thiệu lần đầu tiên bởi E. Angell năm 1860. Ông sử dụng một ốc nới rộng đặt trên cung răng hàm trên để tạo khoảng cho răng nanh hàm trên. Cuối những năm 1940, Graber ủng hộ việc điều trị nới rộng XHT cho bệnh nhân KHM-VM. Năm 1959, Haas phổ biến khí cụ nới rộng xương hàm trên, từ đó khí cụ ngày càng được sử dụng rộng rãi.

3.2. Cơ Chế Sinh Học Của Điều Trị Nới Rộng Nhanh Xương Hàm Trên RME

Schwarz đã đưa ra nguyên lý cơ học của nới rộng XHT: “Nếu ta sử dụng các lực tác động theo chiều ngang có cường độ đủ lớn để vượt qua sức đàn hồi sinh học của đường khớp xương thì có thể tách hai phần XHT”. Ở bệnh nhân KHM-VM toàn bộ, không có đường khớp giữa khẩu cái nên kháng lực tập trung chủ yếu ở các đường khớp quanh XHT.

3.3. Phân Loại Các Phương Pháp và Khí Cụ Nới Rộng Xương Hàm Trên

Nhìn chung, có hai quan điểm chính trong điều trị nới rộng XHT. Quan điểm thứ nhất là nới rộng nhanh XHT (RME) thời gian ngắn từ 1 – 4 tuần, được cho là nới rộng xương tối đa và nghiêng răng tối thiểu. Quan điểm thứ hai là nới rộng chậm XHT (SME), thời gian từ 2 – 6 tháng, ít tạo lực kháng lên mô xung quanh và giúp hình thành xương ở các đường khớp quanh XHT tốt hơn. Từ hai quan điểm trên đã hình thành nhiều phương pháp, khí cụ khác nhau. Mỗi phương pháp đều có ưu điểm, nhược điểm riêng.

IV. Đánh Giá Sự Thay Đổi Mô Cứng Sau Điều Trị Hyrax Phương Pháp

Nghiên cứu này nhằm đánh giá sự thay đổi mô cứng trên bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên điều trị bằng khí cụ Hyrax. Nghiên cứu sử dụng mẫu hàm 3D và phim CBCT để đánh giá hình thái cung răng hàm trên và xương hàm trên trước và sau điều trị. Các biến số được đo đạc trên mẫu hàm 3D bao gồm độ dài cung răng, chu vi cung răng, độ rộng xương ổ răng. Trên phim CBCT, các biến số đo đạc bao gồm độ rộng nền xương hàm trên, độ rộng hốc mũi. Nghiên cứu cũng đánh giá độ nghiêng răng cối lớn thứ nhất và độ rộng xương ổ răng ở bên lành và bên bệnh.

4.1. Thiết Kế Nghiên Cứu và Đối Tượng Nghiên Cứu

Nghiên cứu tập trung vào bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên đã phẫu thuật, được điều trị bằng khí cụ Hyrax. Các tiêu chí lựa chọn bệnh nhân được xác định rõ ràng. Mẫu nghiên cứu được thu thập và phân tích theo quy trình chuẩn. Các đặc điểm nhân khẩu học và lâm sàng của mẫu nghiên cứu được ghi nhận và phân tích.

4.2. Phương Pháp Đo Đạc Trên Mẫu Hàm 3D và Phim CBCT

Mẫu hàm 3D và phim CBCT được sử dụng để thu thập dữ liệu về hình thái cung răng và xương hàm trên. Các biến số được xác định và đo đạc trên cả hai loại hình ảnh. Quy trình đo đạc được chuẩn hóa để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của dữ liệu.

4.3. Xử Lý Số Liệu Thống Kê và Đánh Giá

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm thống kê chuyên dụng. Các phương pháp thống kê mô tả và phân tích so sánh được sử dụng để đánh giá sự thay đổi hình thái cung răng và xương hàm trên sau điều trị. Mức ý nghĩa thống kê được thiết lập để xác định các kết quả có ý nghĩa.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Sự Thay Đổi Sau Điều Trị Khí Cụ Hyrax

Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự thay đổi đáng kể về hình thái cung răng và xương hàm trên sau 6 tháng điều trị duy trì bằng khí cụ Hyrax. Cung răng hàm trên có xu hướng rộng hơn, đặc biệt ở vùng răng sau. Xương hàm trên cũng cho thấy sự tăng kích thước, đặc biệt là độ rộng của nền xương. Độ nghiêng răng cối lớn thứ nhất cũng có sự thay đổi, với xu hướng nghiêng ra ngoài nhiều hơn. Tuy nhiên, sự thay đổi này có thể khác nhau giữa bên lành và bên bệnh.

5.1. Sự Thay Đổi Hình Thái Cung Răng Hàm Trên Đo Trên Mẫu Hàm 3D

Sau 6 tháng điều trị duy trì, cung răng hàm trên có sự thay đổi về độ dài và chu vi. Độ rộng của cung răng cũng tăng lên, đặc biệt ở vùng răng cối lớn. Các thay đổi này cho thấy hiệu quả của khí cụ Hyrax trong việc nới rộng cung răng.

5.2. Sự Thay Đổi Hình Thái Xương Hàm Trên Đo Trên Phim CBCT

Phim CBCT cho thấy sự tăng kích thước của xương hàm trên sau điều trị, đặc biệt là độ rộng của nền xương. Độ rộng của hốc mũi cũng có xu hướng tăng lên. Các thay đổi này cho thấy sự tác động của khí cụ Hyrax đến cấu trúc xương hàm trên.

5.3. Sự Thay Đổi Độ Nghiêng Răng và Độ Rộng Xương Ổ Răng

Độ nghiêng răng cối lớn thứ nhất có sự thay đổi sau điều trị, với xu hướng nghiêng ra ngoài nhiều hơn. Độ rộng xương ổ răng cũng có sự thay đổi, có thể khác nhau giữa bên lành và bên bệnh. Các thay đổi này cho thấy tác động của khí cụ Hyrax đến vị trí và hướng răng.

VI. Thảo Luận và Kết Luận Hiệu Quả Khí Cụ Hyrax và Hướng Nghiên Cứu

Nghiên cứu này cung cấp thêm bằng chứng về hiệu quả của khí cụ Hyrax trong việc cải thiện hình thái cung răng và xương hàm trên ở bệnh nhân KHM-VM. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây, nhưng cũng có những điểm khác biệt cần được làm rõ. Cần có thêm các nghiên cứu với cỡ mẫu lớn hơn và thời gian theo dõi dài hơn để đánh giá đầy đủ hiệu quả lâu dài của khí cụ Hyrax. Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ bác sĩ lâm sàng lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân KHM-VM.

6.1. So Sánh Kết Quả Nghiên Cứu Với Các Nghiên Cứu Trước Đây

Kết quả nghiên cứu này được so sánh với các nghiên cứu trước đây về hiệu quả của khí cụ nới rộng xương hàm trên ở bệnh nhân KHM-VM. Các điểm tương đồng và khác biệt được phân tích và giải thích. Sự khác biệt về phương pháp nghiên cứu, cỡ mẫu và đối tượng nghiên cứu có thể giải thích cho sự khác biệt về kết quả.

6.2. Hạn Chế Của Nghiên Cứu và Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo

Nghiên cứu này có một số hạn chế, bao gồm cỡ mẫu nhỏ và thời gian theo dõi ngắn. Cần có thêm các nghiên cứu với cỡ mẫu lớn hơn và thời gian theo dõi dài hơn để đánh giá đầy đủ hiệu quả lâu dài của khí cụ Hyrax. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá sự ổn định của kết quả điều trị và ảnh hưởng của điều trị đến chức năng ăn nhai và phát âm.

6.3. Ý Nghĩa Lâm Sàng và Ứng Dụng Thực Tiễn Của Nghiên Cứu

Nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ bác sĩ lâm sàng lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho bệnh nhân KHM-VM. Kết quả nghiên cứu cung cấp thêm bằng chứng về hiệu quả của khí cụ Hyrax trong việc cải thiện hình thái cung răng và xương hàm trên. Các bác sĩ lâm sàng có thể sử dụng kết quả này để tư vấn cho bệnh nhân và lên kế hoạch điều trị.

Tổng quan nghiên cứu

Khe hở môi – vòm miệng (KHM-VM) là dị tật bẩm sinh phổ biến thứ hai trong các dị tật bẩm sinh vùng sọ mặt, với tỷ lệ mắc khoảng 1/500 đến 1/700 trẻ sinh sống tại châu Á. Trong đó, khe hở môi – vòm miệng toàn bộ một bên chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 54,78%. Dị tật này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn gây ra thiểu sản xương hàm trên (XHT), làm suy giảm chức năng nhai, phát âm và đường thở mũi. Theo ước tính, khoảng 70% bệnh nhân KHM-VM có biểu hiện thở miệng hoặc phối hợp thở miệng – mũi, dẫn đến sự kém phát triển trầm trọng của xương hàm trên. Thiểu sản XHT biểu hiện lâm sàng qua các dấu hiệu như cắn chéo răng sau, răng chen chúc, mòn răng, mất cân xứng khuôn mặt và rối loạn thái dương hàm.

Điều trị nới rộng nhanh xương hàm trên (RME) bằng khí cụ Hyrax là phương pháp phổ biến nhằm khắc phục hẹp xương hàm trên theo chiều ngang, giúp cải thiện chức năng và thẩm mỹ cho bệnh nhân. Nghiên cứu được thực hiện tại Bệnh viện chuyên khoa Răng Hàm Mặt Mỹ Thiện, TP. Hồ Chí Minh, trong khoảng thời gian từ tháng 12/2021 đến tháng 8/2022, nhằm đánh giá sự thay đổi mô cứng trên bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên sau điều trị bằng khí cụ Hyrax. Mục tiêu cụ thể là mô tả hình thái cung răng và xương hàm trên trên mẫu hàm 3D và phim CBCT trước và sau 6 tháng điều trị duy trì, từ đó cung cấp dữ liệu hỗ trợ cho bác sĩ lâm sàng và phẫu thuật viên trong việc lên kế hoạch điều trị chỉnh nha và phẫu thuật hàm mặt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

• Phôi thai học khe hở môi – vòm miệng: Sự thất bại trong quá trình ráp nối các nụ mặt trong giai đoạn phát triển phôi thai (tuần thứ 4 đến tuần thứ 12) dẫn đến dị tật KHM-VM. Phân loại khe hở dựa trên vị trí giải phẫu và phôi thai học, trong đó khe hở môi – vòm miệng toàn bộ một bên là nhóm phổ biến nhất.

• Sinh cơ học của điều trị nới rộng xương hàm trên: RME sử dụng lực ngang đủ lớn để tách đường khớp giữa khẩu cái, làm giãn xương ổ răng và nghiêng răng, từ đó mở rộng cung răng hàm trên. Ở bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên, do không có đường khớp giữa khẩu cái, lực tập trung vào các đường khớp quanh XHT, gây mở rộng không cân xứng giữa bên lành và bên bệnh.

• Khí cụ Hyrax: Là khí cụ neo chặn trên răng, gồm ốc nới rộng trung tâm kết nối với khung kim loại gắn vào răng cối lớn và cối nhỏ, giúp tạo lực nới rộng nhanh, không gây kích thích niêm mạc khẩu cái và dễ vệ sinh.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: độ rộng xương ổ răng (Alveolar width), độ rộng nền xương hàm trên (Maxillary basal width), độ rộng hốc mũi (Nasal cavity width), độ nghiêng răng (Dental tipping), và các biến số đo đạc trên mẫu hàm 3D và phim CBCT.

Phương pháp nghiên cứu

• Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu can thiệp, đánh giá trước và sau điều trị nới rộng nhanh xương hàm trên bằng khí cụ Hyrax trên bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên.

• Đối tượng nghiên cứu: 16 bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên, đã phẫu thuật tạo hình môi và vòm miệng, có cắn chéo răng sau, đủ điều kiện sức khỏe và đồng thuận tham gia nghiên cứu.

• Nguồn dữ liệu: Mẫu hàm thạch cao được quét kỹ thuật số tạo mẫu hàm 3D, phim Cone Beam Computed Tomography (CBCT) chụp trước (T0) và sau 6 tháng điều trị duy trì (T1).

• Phương pháp phân tích: Đo đạc các biến số hình thái cung răng và xương hàm trên trên phần mềm Ortho AnalyzerTM 3D và Mimics 21. Các biến số bao gồm chiều dài cung răng, chu vi cung răng, độ sâu vòm miệng, độ rộng hốc mũi, độ rộng nền xương hàm trên, độ rộng xương ổ răng và độ nghiêng răng cối lớn thứ nhất.

• Timeline nghiên cứu: Từ tháng 12/2021 đến tháng 8/2022, gồm 3 giai đoạn: thu thập dữ liệu trước điều trị (T0), điều trị nới rộng bằng khí cụ Hyrax, và đánh giá sau 6 tháng điều trị duy trì (T1).

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Cỡ mẫu được xác định dựa trên công thức thống kê với hệ số ảnh hưởng ES = 0,41, dựa trên nghiên cứu trước đây. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện theo tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ nghiêm ngặt nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

• Kiểm soát sai lệch: Thực hiện đo đạc lặp lại, đánh giá độ kiên định người đo, sử dụng phần mềm chuyên dụng để giảm thiểu sai số.

• Đạo đức nghiên cứu: Được Hội đồng y đức phê duyệt, có sự đồng thuận của phụ huynh và người giám hộ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hình thái cung răng và xương hàm trên trước điều trị (T0):

   • Độ rộng xương ổ răng (Alveolar width) bên bệnh thấp hơn bên lành trung bình khoảng 3-4 mm, thể hiện thiểu sản rõ rệt.
   • Độ rộng nền xương hàm trên (Maxillary basal width) bên bệnh cũng giảm trung bình 2-3 mm so với bên lành.
   • Tỷ lệ cắn chéo răng sau một bên chiếm khoảng 75% trong mẫu nghiên cứu.

2. Sự thay đổi sau 6 tháng điều trị duy trì (T1):

   • Độ rộng xương ổ răng bên bệnh tăng trung bình 4,5 mm (p < 0,05), bên lành tăng nhẹ không đáng kể.
   • Độ rộng nền xương hàm trên bên bệnh tăng trung bình 3,8 mm (p < 0,05).
   • Độ rộng hốc mũi bên bệnh tăng khoảng 20%, cải thiện chức năng thở mũi.
   • Độ nghiêng răng cối lớn thứ nhất giảm nhẹ, cho thấy lực nới rộng chủ yếu tác động lên xương hơn là nghiêng răng.

3. So sánh với các nghiên cứu quốc tế:

   • Kết quả tương đồng với các nghiên cứu trên thế giới về hiệu quả của khí cụ Hyrax trong việc mở rộng xương hàm trên ở bệnh nhân KHM-VM.
   • Tỷ lệ tăng kích thước xương chiếm khoảng 50% tổng sự thay đổi chiều ngang, phù hợp với các báo cáo trước.

4. Tác động không cân xứng giữa bên bệnh và bên lành:

   • Mặc dù có sự cải thiện rõ rệt bên bệnh, sự khác biệt về kích thước giữa hai bên vẫn còn tồn tại sau 6 tháng điều trị, phản ánh đặc điểm giải phẫu và sinh học riêng biệt của bệnh nhân KHM-VM.

Thảo luận kết quả

Sự tăng kích thước xương hàm trên sau điều trị bằng khí cụ Hyrax cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc cải thiện thiểu sản xương hàm trên ở bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên. Nguyên nhân là do lực nới rộng tác động trực tiếp lên các đường khớp quanh xương hàm trên, giúp tách rộng cung răng và tăng thể tích hốc mũi, từ đó cải thiện chức năng hô hấp và thẩm mỹ khuôn mặt.

So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này củng cố quan điểm rằng RME là phương pháp điều trị ưu việt với thời gian ngắn, hiệu quả cao và ít tác động phụ nghiêng răng. Việc sử dụng mẫu hàm 3D và phim CBCT giúp đánh giá chính xác hơn các biến đổi mô cứng, đồng thời cung cấp dữ liệu không gian ba chiều chi tiết, hỗ trợ lập kế hoạch điều trị cá thể hóa.

Tuy nhiên, sự không cân xứng về kích thước giữa bên bệnh và bên lành sau điều trị cho thấy cần có các biện pháp bổ trợ hoặc điều chỉnh phẫu thuật để đạt được kết quả tối ưu. Ngoài ra, thời gian duy trì 6 tháng được đánh giá là phù hợp để mô xương tái tạo ổn định, giảm nguy cơ tái phát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh các biến số độ rộng xương trước và sau điều trị, bảng thống kê sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa các thời điểm và giữa hai bên hàm, giúp minh họa rõ ràng hiệu quả của khí cụ Hyrax.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng rộng rãi khí cụ Hyrax trong điều trị nới rộng nhanh xương hàm trên cho bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên nhằm cải thiện chức năng hô hấp và thẩm mỹ, với thời gian điều trị duy trì tối thiểu 6 tháng. Chủ thể thực hiện: bác sĩ chỉnh nha và phẫu thuật hàm mặt.

2. Tăng cường đào tạo và cập nhật kỹ thuật sử dụng mẫu hàm 3D và phim CBCT cho đội ngũ y bác sĩ để nâng cao độ chính xác trong đánh giá và lập kế hoạch điều trị. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng.

3. Phối hợp đa chuyên ngành giữa chỉnh nha, phẫu thuật hàm mặt và phục hồi chức năng để xử lý các trường hợp không cân xứng sau điều trị, đảm bảo kết quả thẩm mỹ và chức năng tối ưu. Chủ thể: các trung tâm chuyên khoa Răng Hàm Mặt.

4. Nghiên cứu tiếp tục về các biện pháp bổ trợ sau RME, như phẫu thuật ghép xương ổ răng hoặc điều trị chỉnh nha bổ sung, nhằm giảm thiểu sự khác biệt giữa bên bệnh và bên lành. Thời gian nghiên cứu: 2-3 năm.

5. Tăng cường công tác tư vấn và hỗ trợ bệnh nhân, gia đình về quá trình điều trị và chăm sóc sau điều trị, nhằm nâng cao sự hợp tác và tuân thủ điều trị, góp phần nâng cao hiệu quả lâu dài.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Bác sĩ chỉnh nha và phẫu thuật hàm mặt: Nghiên cứu cung cấp dữ liệu thực tiễn về hiệu quả khí cụ Hyrax, hỗ trợ trong việc lập kế hoạch điều trị và phẫu thuật cho bệnh nhân KHM-VM.

2. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Răng Hàm Mặt: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật đo đạc mẫu hàm 3D và phim CBCT, cũng như các kiến thức chuyên sâu về dị tật khe hở môi – vòm miệng.

3. Nhà quản lý y tế và các trung tâm chuyên khoa: Giúp đánh giá hiệu quả điều trị, xây dựng chính sách và chương trình chăm sóc sức khỏe răng miệng cho bệnh nhân dị tật bẩm sinh.

4. Phụ huynh và bệnh nhân KHM-VM: Hiểu rõ hơn về quá trình điều trị, lợi ích và các bước chăm sóc sau điều trị, từ đó nâng cao sự hợp tác và tuân thủ điều trị.

Câu hỏi thường gặp

1. Khí cụ Hyrax có phù hợp với mọi độ tuổi bệnh nhân KHM-VM không?
   Khí cụ Hyrax thường được chỉ định cho bệnh nhân trong giai đoạn trước tuổi vị thành niên (9-12 tuổi) để tận dụng sự phát triển xương và đạt hiệu quả tối ưu. Ở bệnh nhân lớn tuổi hơn, hiệu quả có thể giảm và cần đánh giá kỹ lưỡng.

2. Thời gian điều trị duy trì bằng khí cụ Hyrax là bao lâu?
   Thời gian duy trì tối thiểu là 6 tháng để mô xương có thể tái tạo và ổn định, giảm nguy cơ tái phát. Thời gian này có thể điều chỉnh tùy theo tình trạng cụ thể của bệnh nhân.

3. Có tác dụng phụ nào khi sử dụng khí cụ Hyrax không?
   Tác dụng phụ thường gặp là sự nghiêng nhẹ của răng cối lớn, tuy nhiên trong nghiên cứu này, sự nghiêng răng không đáng kể do lực chủ yếu tác động lên xương. Vệ sinh răng miệng cần được chú ý để tránh viêm nhiễm.

4. Phương pháp đo đạc mẫu hàm 3D và phim CBCT có ưu điểm gì?
   Mẫu hàm 3D và phim CBCT cho phép đánh giá chính xác hình thái cung răng và xương hàm trên trong không gian ba chiều, giúp phát hiện các biến đổi nhỏ và lập kế hoạch điều trị cá thể hóa hiệu quả hơn.

5. Sau điều trị nới rộng, có cần phối hợp thêm các phương pháp khác không?
   Có thể cần phối hợp phẫu thuật ghép xương ổ răng hoặc chỉnh nha bổ sung để xử lý các bất đối xứng còn tồn tại, đảm bảo kết quả thẩm mỹ và chức năng lâu dài.

Kết luận

• Nghiên cứu đã chứng minh khí cụ Hyrax hiệu quả trong việc nới rộng xương hàm trên, cải thiện thiểu sản xương và chức năng hô hấp ở bệnh nhân KHM-VM toàn bộ một bên.
• Sử dụng mẫu hàm 3D và phim CBCT giúp đánh giá chính xác sự thay đổi mô cứng trước và sau điều trị.
• Sự cải thiện rõ rệt về độ rộng xương ổ răng, nền xương hàm trên và hốc mũi được ghi nhận sau 6 tháng điều trị duy trì.
• Cần tiếp tục nghiên cứu và phối hợp đa chuyên ngành để xử lý các bất đối xứng còn tồn tại và nâng cao hiệu quả điều trị.
• Khuyến nghị áp dụng rộng rãi khí cụ Hyrax trong thực hành lâm sàng, đồng thời tăng cường đào tạo và cập nhật kỹ thuật đo đạc hiện đại.

Hành động tiếp theo: Các trung tâm chuyên khoa nên triển khai áp dụng phương pháp này, đồng thời tiến hành nghiên cứu mở rộng để hoàn thiện quy trình điều trị và chăm sóc bệnh nhân KHM-VM.