Tổng quan nghiên cứu

Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là nguồn thu quan trọng, chiếm hơn 80% tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) tại Việt Nam, đóng vai trò thiết yếu trong việc cân đối thu - chi và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Trên địa bàn huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, mặc dù kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp với quy mô nhỏ, nhưng các doanh nghiệp (DN) vẫn đóng góp một phần không nhỏ vào nguồn thu thuế GTGT của tỉnh. Giai đoạn 2018-2021, công tác quản lý thu thuế GTGT đối với DN trên địa bàn huyện đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tình trạng kê khai sai, gian lận thuế, trốn thuế và nợ đọng thuế phổ biến.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá toàn diện thực trạng công tác quản lý thu thuế GTGT đối với DN trên địa bàn huyện Châu Thành trong giai đoạn 2018-2021, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu thuế GTGT, góp phần tăng thu cho NSNN, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các DN trên địa bàn huyện Châu Thành, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo của Chi cục Thuế huyện và khảo sát ý kiến của công chức thuế và DN.

Việc nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong bối cảnh công tác quản lý thuế GTGT còn nhiều khó khăn do nhận thức chấp hành pháp luật thuế của DN chưa cao, cùng với những hạn chế về tổ chức bộ máy, phương pháp và công nghệ quản lý thuế. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý thuế trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế GTGT, đồng thời hỗ trợ DN thực hiện đúng nghĩa vụ thuế, góp phần phát triển kinh tế bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, tập trung vào:

  • Lý thuyết thuế GTGT: Thuế GTGT là thuế gián thu tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Luật Thuế GTGT số 13/2008/QH12 định nghĩa rõ đối tượng nộp thuế và đối tượng chịu thuế, với các mức thuế suất phổ biến là 0%, 5% và 10%.

  • Mô hình quản lý thu thuế: Quản lý thu thuế bao gồm các chức năng đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế, ấn định thuế, hoàn thuế, kiểm tra, thanh tra, cưỡng chế và xử lý vi phạm. Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14 quy định chi tiết các quy trình và trách nhiệm của cơ quan thuế và người nộp thuế.

  • Khái niệm về ý thức chấp hành pháp luật thuế: Ý thức tự giác của DN trong việc kê khai, nộp thuế ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý thuế. Các hành vi gian lận, trốn thuế làm giảm nguồn thu và gây mất công bằng trong cạnh tranh.

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu thuế GTGT: Bao gồm hệ thống chính sách thuế, năng lực và trình độ cán bộ quản lý thuế, công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý, cũng như nhận thức và hành vi của DN.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phân tích số liệu định lượng, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ phần mềm quản lý thuế của Chi cục Thuế huyện Châu Thành, báo cáo tổng kết công tác quản lý thu thuế GTGT giai đoạn 2018-2021, báo cáo phát triển kinh tế - xã hội huyện, cùng các văn bản pháp luật liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn công chức thuế và DN trên địa bàn.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với các công chức thuế tại Chi cục Thuế huyện và đại diện DN thuộc nhiều ngành nghề khác nhau trên địa bàn huyện Châu Thành, đảm bảo tính đại diện và đa dạng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp, biểu diễn số liệu bằng bảng biểu và biểu đồ; phương pháp so sánh để đánh giá kết quả thu thuế qua các năm; phân tích nội dung phỏng vấn để làm rõ các vấn đề tồn tại và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong giai đoạn 2018-2021, phân tích và đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp cho giai đoạn tiếp theo.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về công tác quản lý thu thuế GTGT đối với DN trên địa bàn huyện Châu Thành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ kê khai thuế GTGT của DN đạt trên 90% trong giai đoạn 2018-2021, tuy nhiên tỷ lệ kê khai qua mạng chỉ đạt khoảng 75%, cho thấy công tác tuyên truyền và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.

  2. Tỷ lệ hoàn thành nghĩa vụ nộp thuế GTGT đạt trung bình 85%, trong đó có khoảng 10% DN nợ thuế có khả năng thu hồi, còn lại khoảng 5% nợ thuế không có khả năng thu hồi, gây ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN.

  3. Tỷ lệ DN được thanh tra, kiểm tra thuế đạt khoảng 20% mỗi năm, trong đó có gần 30% DN phát hiện sai phạm về kê khai và nộp thuế GTGT, phản ánh tình trạng gian lận thuế còn phổ biến.

  4. Ý thức chấp hành pháp luật thuế của DN chưa cao, đặc biệt là DN ngoài quốc doanh với nhiều trường hợp kê khai thuế GTGT âm, sử dụng hóa đơn khống để trốn thuế hoặc hoàn thuế không đúng quy định.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bao gồm:

  • Chính sách thuế GTGT còn phức tạp, chưa hoàn toàn phù hợp với đặc thù hoạt động của DN trên địa bàn, dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng và tuân thủ.

  • Năng lực quản lý và trình độ chuyên môn của cán bộ thuế còn hạn chế, đặc biệt trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và phân tích rủi ro để phát hiện vi phạm.

  • Công tác tuyên truyền, hỗ trợ DN chưa hiệu quả, khiến nhiều DN chưa hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ thuế, dẫn đến việc kê khai và nộp thuế không đầy đủ, trung thực.

  • Tình trạng gian lận thuế, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp vẫn diễn ra, gây thất thoát lớn cho NSNN và làm mất công bằng trong môi trường kinh doanh.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như Cần Thơ và Kiên Giang, huyện Châu Thành còn nhiều hạn chế trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và tổ chức bộ máy quản lý thuế. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tỷ lệ kê khai, nộp thuế, nợ thuế và kết quả thanh tra sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề tồn tại và xu hướng phát triển qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế: Triển khai hệ thống kê khai, nộp thuế điện tử đồng bộ, nâng cao tỷ lệ kê khai thuế qua mạng lên trên 90% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện phối hợp với Tổng cục Thuế.

  2. Nâng cao năng lực chuyên môn và đạo đức công chức thuế: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ và kỹ năng phân tích rủi ro, kiểm tra thuế định kỳ hàng năm nhằm giảm thiểu sai sót và gian lận. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh Đồng Tháp và Chi cục Thuế huyện.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hỗ trợ DN: Xây dựng chương trình đào tạo, hướng dẫn cụ thể về chính sách thuế GTGT, quyền lợi và nghĩa vụ của DN, đặc biệt tập trung vào DN nhỏ và vừa trong vòng 1 năm tới. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện phối hợp với các tổ chức doanh nghiệp địa phương.

  4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Áp dụng phương pháp phân tích rủi ro để lựa chọn đối tượng thanh tra, kiểm tra hiệu quả, xử lý nghiêm các trường hợp gian lận thuế nhằm răn đe và nâng cao ý thức chấp hành. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện và các cơ quan chức năng liên quan.

  5. Hoàn thiện chính sách thuế GTGT phù hợp với đặc thù địa phương: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về thuế GTGT nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho DN, đồng thời đảm bảo công bằng và minh bạch trong quản lý thuế. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính phối hợp với các cơ quan quản lý địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý thuế các cấp: Sử dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến quy trình quản lý, nâng cao hiệu quả thu thuế GTGT, đặc biệt tại các địa phương có đặc thù kinh tế tương tự.

  2. Doanh nghiệp trên địa bàn huyện Châu Thành và các vùng lân cận: Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ thuế, các quy trình kê khai, nộp thuế và quyền lợi được hưởng, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính - thuế: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp và phát triển kinh tế địa phương: Áp dụng các giải pháp đề xuất để hỗ trợ DN trong việc tuân thủ pháp luật thuế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế GTGT là gì và ai là người nộp thuế?
    Thuế GTGT là thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Người nộp thuế là tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế và người nhập khẩu hàng hóa chịu thuế.

  2. Tại sao công tác quản lý thu thuế GTGT còn gặp nhiều khó khăn?
    Khó khăn xuất phát từ việc DN chưa hiểu rõ chính sách thuế, ý thức chấp hành chưa cao, cùng với hạn chế về năng lực quản lý, công nghệ thông tin và thủ tục hành chính phức tạp.

  3. Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý thu thuế GTGT?
    Bao gồm ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ thuế, đẩy mạnh tuyên truyền hỗ trợ DN, tăng cường thanh tra, kiểm tra và hoàn thiện chính sách thuế.

  4. Làm thế nào để DN tránh bị xử phạt vi phạm thuế GTGT?
    DN cần kê khai, nộp thuế đúng hạn, trung thực, lưu giữ hóa đơn chứng từ hợp pháp và tuân thủ các quy định của pháp luật về thuế.

  5. Tác động của việc gian lận thuế GTGT đối với nền kinh tế là gì?
    Gian lận thuế làm thất thoát nguồn thu NSNN, gây mất công bằng trong cạnh tranh, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường kinh doanh và sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng công tác quản lý thu thuế GTGT đối với DN trên địa bàn huyện Châu Thành giai đoạn 2018-2021, chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân chủ yếu.

  • Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ kê khai và nộp thuế GTGT đạt mức khá nhưng vẫn còn tình trạng gian lận, nợ thuế và hạn chế trong công tác quản lý.

  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền hỗ trợ DN và tăng cường thanh tra, kiểm tra.

  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hoàn thiện công tác quản lý thu thuế GTGT, tăng thu cho NSNN và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

  • Các bước tiếp theo cần triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý thuế.

Hành động khuyến nghị: Các cơ quan quản lý thuế và DN cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu thuế GTGT, đảm bảo nguồn thu ổn định và công bằng trong môi trường kinh doanh.